Flip je school: het waarom van gepersonaliseerd leren

  Geplaatst op 28 februari 2017

Door de inzet van digitale hulpmiddelen kan een school eindelijk veranderen in een verzameling persoonlijk relevante leerervaringen. Kinderen kunnen middels gepersonaliseerd leren voorbereid worden voor de maatschappij waarin ze terecht zullen komen.

Dit is het eerste deel in de artikelenserie over gepersonaliseerd onderwijs.

Gepersonaliseerd leren is de heilige graal geweest voor het onderwijs sinds Helen Parkhurst en Maria Montessori hun dringende oproepen deden om het klassikaal onderwijs te hervormen. Hun claim was dat individuele ervaringen op basis van individuele leerbehoeften een veel krachtiger onderwijs opleveren dan het volgen van groepsgewijze instructies en gezamenlijke verwerkingen.

Veel pogingen om deze doelstelling in praktijk te brengen hebben gefaald of hebben hun oorspronkelijke aanpak zien verwateren, vaak om redenen van efficiëntie1. Maar nu blijkt dat door de inzet van digitale hulpmiddelen onze school kan transformeren in een verzameling persoonlijk relevante leerervaringen. Dat levert veel krachtiger leren op dan de gebruikelijke one size fits all benadering, of een variatie daarvan zoals differentiëren op drie niveaus. In dit eerste artikel- in een serie van drie- ga ik in op het verouderde jaarklassensysteem en op verschillende soorten van leren.

Geschiedenis: gestandaardiseerd onderwijs

In de afgelopen 124 jaar heeft het mainstream-onderwijs vrij goed gefunctioneerd. In 1892 werd in de Verenigde Staten het Pruisische model van gestandaardiseerd onderwijs geadopteerd en dat groeide vervolgens uit tot een wereldwijde standaard (Armytage, 1969-2012). Sindsdien heeft elke generatie een hogere intelligentie en een hoger onderwijsniveau dan de vorige laten zien (Resing & Nijland, 2002). Maar terwijl de samenleving geconfronteerd werd met de informatierevolutie, heeft het onderwijs hardnekkig vasthouden aan de doelen die pasten bij de industriële samenleving (Collins & Halverson, 2009).

Het onderwijs van vandaag voedt personeel op dat in staat is gestandaardiseerde taken uit te voeren in daarvoor beschikbaar gestelde tijd; precies wat in de industriële samenleving nodig was. Gehoorzaamheid en taakdiscipline zijn belangrijke voorwaarden voor witte-en blauwe boordenwerkers die saaie taken moeten vervullen waarin weinig plaats is voor verschillen tussen werknemers onderling.

Gepersonaliseerd leren weerspiegelt de situatie die kinderen later zullen tegenkomen: het kunnen combineren van individuele behoeften en vaardigheden binnen een gecombineerde teaminspanning.

Creatief en kritisch

Maar nu wordt de samenleving geconfronteerd met een nieuwe fase. Robots nemen niet alleen eenvoudige mechanische taken over, maar ook meer complexe. Een kunstmatige intelligentie kan al veel taken overnemen van de hoger opgeleide werknemer. Binnenkort zal Watson van IBM het medisch examen afleggen en daarmee even goed zijn in diagnose als een afgestudeerd arts (Simonite, 2014). Er is al software die data uit een spreadsheet omzet in tekstueel correcte en prettig leesbare verslagen. Daarom hebben wij niet langer een beroepsbevolking nodig die vooral goed in staat is om gewone routinetaken te verrichten, maar mensen die in staat zijn creatief en kritisch te denken en steeds tot nieuwe oplossingen te komen.

Er ontstaat steeds meer behoefte aan een beroepsbevolking die in staat is tot creatief, oplossingsgericht en kritisch denken.

Afscheid

Het is daarom nauwelijks verrassend dat we afscheid zullen moeten nemen van de organiserende principes achter onderwijs van vandaag. Niet langer hoeven wij de nadruk te leggen op het gedrag van een groep kinderen met dezelfde leeftijd die op elk moment van de dag hetzelfde aan het doen zijn. In plaats daarvan zullen we kinderen moeten leren om de taken te selecteren die relevant zijn voor hun leerdoelen, en deze taken uit te voeren vanuit een gevoelde verantwoordelijkheid. Dit kan bijvoorbeeld in het kader van een onderneming of een onderzoeksproject. De noodzaak voor deze transformatie ligt in de beschikbaarheid van de software-instrumenten zelf: als het kan, dan moet het ook, anders zijn we suboptimaal met ons vak bezig.

We zullen afscheid moeten nemen van de organiserende principes achter onderwijs van vandaag.

Schema vier soorten leren

Voordat we onze aandacht kunnen richten op de manier waarop we dat organiseren, is het van belang om de aard van gepersonaliseerd onderwijs te begrijpen. Gepersonaliseerd onderwijs verschilt van gedifferentieerd onderwijs en geïndividualiseerd onderwijs op twee dimensies: Locus of Control en de sociale context van het werk.2
Als we deze twee dimensies tegen elkaar afzetten, zien we vier vormen van leren:

  Interne locus of control  Externe locus of control
Individueel werk Geïndividualiseerd leren (Montessori) Flipped classroom Gedifferentieerd leren
Samenwerken Gepersonaliseerd leren Groepsleren
  1. Als we deze tabel met de klok mee volgen, zien we dat geïndividualiseerd onderwijs in staat is om zowel aan de eisen van een vast curriculum als aan persoonlijke leerdoelen te voldoen; voegen we ICT toe aan deze vorm van leren, dan bestaat het risico dat kinderen of studenten zich niet erg verbonden voelen met hun klasgenoten; het gevaar dreigt van een eenzaam bestaan achter een beeldscherm.
     
  2. Gedifferentieerd leren is in het huidige onderwijs het dominante systeem. Daarmee vormt het de benchmark voor alle onderwijsvernieuwing.3 Maar het is een organisatorische uitdaging en een constante druk op de administratieve vaardigheden van leraren. Doordat kinderen of studenten gegroepeerd worden op een van de drie niveaus, is het een dagelijkse worsteling voor de docent om voor zoveel mogelijk kinderen een zinvol leerproces te organiseren. Een groot nadeel van dit type leren is bovendien dat leren wordt gezien als iets dat 'moet gebeuren' eerder dan als iets dat je helpt jezelf te verbeteren of te ontwikkelen. Bovendien blijkt dat er aanzienlijk tijdverlies geleden wordt op een gemiddelde schooldag, doordat leden van de groep op elkaar aan het wachten zijn.4
     
  3. Het kwadrant rechtsonder is groepsleren. Deze aanpak kan zeer effectief zijn; kijk bijvoorbeeld naar Whole Brain Learning of de praktijk op een militaire drilschool.5 De benadering heeft twee nadelen: ten eerste voldoet ze nauwelijks aan de eisen van hogere en lagere cognitieve vaardigheden; en ten tweede is er een belangrijk verborgen leereffect: een gehoorzaam lid van een groep worden is belangrijker dan het ontwikkelen van een eigen individualiteit.
     
  4. Gepersonaliseerd leren tenslotte weerspiegelt de situatie die kinderen of studenten later in hun leven zullen tegenkomen: het kunnen combineren van individuele behoeften en vaardigheden in het kader van een gecombineerde teaminspanning. Wat onze baan ook is, het is nooit een solistische operatie: zelfs een zelfstandige zonder personeel heeft klanten en leveranciers met wie hij samenwerkt.

Bovendien is gepersonaliseerd leren efficiënt doordat de educatieve tools adaptief zijn. Er wordt geen tijd verspild aan taken die te moeilijk of te makkelijk zijn, de leerinhoud is op maat gesneden en aangesloten op individuele leerdoelen. Dit alleen al heeft een hogere motivatie tot gevolg. Research (Hattie, 2008) is overtuigend: hoe meer kinderen betrokken zijn bij het bespreken van hun eigen leerdoelen en paden, hoe efficiënter ze zullen leren. Een theoretische basis hiervoor vinden we bij de Self Determination Theory van Ryan en Deci (2001). Een interne locus of control vraagt om een constante reflectie op leeractiviteiten, de doelen die zij bedienen en de manier waarop ze worden uitgevoerd.

Het gezamenlijke aspect van gepersonaliseerd leren is interessant. Vaak wordt gezegd6  dat iets onderwijzen de meest efficiënte manier is van iets leren; tutorleren is dus een krachtig instrument om het leerrendement te verhogen. Daarvoor is wel nodig dat we de klas met leeftijdsgenoten vaarwel zeggen.

Niet langer hoeven wij de nadruk te leggen op het gedrag van een groep kinderen met dezelfde leeftijd die op elk moment van de dag hetzelfde aan het doen zijn.

Theorie

De Self Determination Theory is ook de theoretische onderlegger van het werk van Luc Stevens (2004), die onderwijs ziet als een proces dat tot stand komt op het snijpunt van drie dimensies: relatie, competentie en autonomie. De verhoudingen met de leerkrachten en medeleerlingen moeten goed zijn om tot leren te kunnen komen (relatie). De leerling moet het gevoel hebben in staat te zijn de taken die voor hem liggen uit te voeren, terwijl ze toch uitdagend zijn en enige weerstand bieden (competentie) en de leerling moet in grote mate zelf verantwoordelijk gehouden worden voor het wat, hoe, waar en wanneer van zijn werk (autonomie).

In een volgend artikel zal ik ingaan op de organisatorische aanpassingen die dit gepersonaliseerd onderwijs vraagt. Wil je het niet missen, schrijf dan in voor de nieuwsbrief. Wil je in contact komen met andere scholen die zich hiermee bezig houden, word dan lid van de groep 'Kindgericht onderwijs' op Linkedin.

Verder lezen

Dit was het eerste deel in de artikelenserie over gepersonaliseerd leren. Hierna verschijnen nog drie artikelen over het gepersonaliseerde leren: 

Bronnen

1Zie bijboorbeeld: Noeke van Duijne, Anke van den Tempel,  Anique ter Welle: Onderzoeksverslag MLA 2012-2013 Vervolgonderzoek werktijd, http://www.acoa-amsterdam.nl/pdf/onderzoeksverslag2012%202013.pdf, geraadpleegd op 12 december, 2016.

2Deze dubbele dichotomie werkt beter dan de oorspronkelijke driedeling die is voorgesteld door Bray and McClaskey, omdat groepsleren daarin moeilijk een plaats vindt. Zie: Bray, Barbara, McClaskey, Cathleen. 2013. A step by step guide to personalize learning. http://education.vermont.gov/documents/EDU-PLP_Guide_to_Personalized_Learning.pdf. Accessed: December 11, 2015

3In veel landen staat het Direct Instruction Model en andere vormen van differentiatie in het klaslokaal nauwelijks ter discussie; de didactiek wordt zelfs actief bevorderd door instanties als de Onderwijsinspectie. Toch is het geen op bewijs gebaseerde aanpak. Zie bijvoorbeeld:  Schomker, Mike. 2006. Results NOW: How We Can Achieve Unprecedented Improvements in Teaching and Learning. Alexandria: ASCD, en het werk van John Hattie, vooral: Hattie, John. 2008. Visible Learning. Oxon, New York: Routledge.

4Hoewel nog geen empirisch bewijs voor positieve gevolgen van autonomie in het leren in termen van efficiëntie, is op basis van een interpretatie van allerlei onderzoek de hypothese wel gerechtvaardigd. Empirische studies tonen aan dat de mainstream aanpak van gedifferentieerde leren tot veel tijdverlies leidt. Een derde van de tijd wordt niet besteed aan het leren, maar aan klassenmanagement, voorbereiding en verstoringen. In leraar geleide activiteiten, zijn de leerlingen zeven van de tien minuten bij de activiteit betrokken. Bij zelfstandig werk zijn de leerlingen twee derde (taal) of drie vierde (wiskunde) van de leertijd zinvol aan het werk. In totaal wordt van elk uur van de schooltijd, minder dan de helft van de onderwijstijd besteed aan het leren! Dit is een sterke argument voor de reorganisatie van de school. Zie: Brown, Byron W., Saks, Daniel H., 1986. Measuring the Effects of Instructional Time on Student Learning: Evidence from the Beginning Teacher Evaluation Study. In American Journal of Education, 480-500. Chicago, University of Chicago Press.
Dat autonomie verlenen aan leerlingen wel effectief is, is wel aangetoond. Zie bijvoorbeeld: Cordova, Diana I.; Lepper, Mark R. 1996. Intrinsic motivation and the process of learning: Beneficial effects of contextualization, personalization, and choice. Journal of Educational Psychology 88(4), 715-730. Washington, American Psychological Association.

5Het punt van Whole Brain Teaching of Whole Brain Learning is om gebaren aan content die moet worden opgeslagen te hechten. Kinderen herhalen (allen tegelijk) wat de leraar zojuist heeft gezegd. Terwijl ze dit doen, moeten ze de gebaren te gebruiken; als ze dat doen, verdienen ze een blij smiley, als ze het niet doen een droevige. Zie: http://www.wholebrainteaching.com/

6Sinds Seneca is deze claim vaak herhaald en zelden ontkracht. Zie bijvoorbeeld: Alan Gartner et al. 1971. Children teach children. Learning by teaching. New York: Harper & Row

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Webinar
Burgerschap door sociale cohesie in de klas
Burgerschap door sociale cohesie in de klas
Webinar met Gert-Jan Veerman
Wij-leren.nl Academie 
Congres
Concentratie in de klas in vo en mbo
Concentratie in de klas in vo en mbo
Inzicht en handvatten om de focus van je leerlingen te verbeteren
Medilex Onderwijs 
Kindgericht onderwijs
Van jaarklassensysteem naar kindgericht onderwijs.
Machiel Karels
Misverstanden gepersonaliseerd onderwijs
10 misverstanden over gepersonaliseerd onderwijs.
Machiel Karels
Montessori onderwijs methode
Montessori methode - wat is Montessori onderwijs?
Machiel Karels
Toekomstbestendig onderwijs
Deze 12 onderwijsveranderingen zijn kindgericht en toekomstbestendig
Machiel Karels
Uitgangspunt bij onderwijs: leerkracht of leerling?
Leerkracht én leerling centraal
Marcel van Herpen
Persoonlijk leren - differentiëren
Hoe persoonlijk moet het leren zijn? Verantwoord en haalbaar omgaan met verschillen.
Jos Cöp
Rol ouders gepersonaliseerd leren
Gepersonaliseerd onderwijs zet ouders aan het roer
Tijl Rood
Pedagogische tact gepersonaliseerd onderwijs
Pedagogische tact past bij gepersonaliseerd onderwijs
Tijl Rood
Doelen gepersonaliseerd onderwijs
Doelen stellen bij het gepersonaliseerd onderwijs
Tijl Rood
Gepersonaliseerd onderwijs
Wat is gepersonaliseerd onderwijs?
Tijl Rood
Vijf mythes over leerbereidheid
Vijf hardnekkige mythes over leerbereidheid
Ivo Mijland
FTC: praktijk
Flipping The Classroom: populair, maar wat gebeurt er in de les?
Sylvia Peters
Adaptieve software
Adaptieve software zet onderwijs op zijn kop
Tijl Rood
Organiseren gepersonaliseerd leren
Hoe organiseer je gepersonaliseerd onderwijs?
Tijl Rood
Kindgericht onderwijs
Kindgericht onderwijs in een lerende school
Machiel Karels
Leerplan in beeld
Leerplan in Beeld: website geeft houvast bij gepersonaliseerd leren
René Leverink
Leerstofjaarklassensysteem is failliet!
Het leerstofjaarklassensysteem is failliet!
Machiel Karels
Uitgangspunt van leren
Wat staat centraal, het individu of de doelstellingen?
Wilfred Rubens
Vier instrumenten om classroom te 'flippen'
Vier instrumenten om van flippen een succes te maken
Jaap Versfelt
Samen Leren en Innoveren op Maat
Samen leren: maar hoe doe je iedere leerling recht?
Martine Blonk - Meulenkamp
Doorlopende leerprocessen en verantwoorde zelfregulatie
Optimaliserend Onderwijs (2). Doorlopende leerprocessen en verantwoorde zelfregulatie
Ton Mooij
Gelijke onderwijskansen realiseren
Gelijke onderwijskansen realiseren
Ton Mooij
In gesprek met ChatGPT over kindgericht onderwijs
In gesprek met ChatGPT over kindgericht onderwijs
Machiel Karels
Nieuw geluid, vernieuwend onderwijs
Een nieuw geluid in vernieuwend onderwijs?
Dolf Janson


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Zelfregulatie in een video van één minuut uitgelegd
Zelfregulatie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Omix Webtalks met Adjiedj Bakas - De onderwijsinrichting van morgen
Omix Webtalks met Adjiedj Bakas - De onderwijsinrichting van morgen
redactie
Omix Webtalks met Ben Tiggelaar - Leiderschap en verandering in het onderwijs.
Omix Webtalks met Ben Tiggelaar - Leiderschap en verandering in het onderwijs.
redactie
Animatie: Zittenblijven en versnellen
Animatie: Zittenblijven en versnellen
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



21st century skills
adaptieve leertechnologie
adaptieve toets
digitaal toetsen
flexibel onderwijs
gepersonaliseerd onderwijs
kindgericht onderwijs
leerstofjaarklassensysteem
portfolio
zelfregulatie

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest