Gepersonaliseerd onderwijs

Gepersonaliseerd onderwijs gaat niet uit van een vaste methode of vast opleidingsprogramma, maar wordt afgestemd op de mogelijkheden, wensen en voorkeuren van een leerling of student.

Gepersonaliseerd onderwijs stelt leerlingen of studenten in staat een groot deel van hun eigen leerroute te bepalen. Dit is altijd in samenspraak met de leraar, die daarbij een coachende rol inneemt.

De kern van gepersonaliseerd leren is steeds dat het onderwijs meer wordt vormgegeven op basis van de betrokkenheid en de zelfstandigheid van de leerling, waarbij meer variëteit in leerroutes en werkvormen wordt geboden, ondersteund door ICT.

Personaliseren van het onderwijs betekent dus dat je als leraar het onderwijs optimaal inricht en daarbij de leerling als uitgangspunt neemt. Dat betekent voor cognitief zwakkere leerlingen bijvoorbeeld meer instructie en minder zelfstandig leren, minder onderzoekend leren en meer nadruk op kennis verwerven, meer tijd voor automatiseren. Bij de cognitief sterkere leerlingen liggen die verhoudingen dan anders. Bij alle leerlingen zorg je er als leraar voor dat zij het beter doen dan in een klassieke onderwijssetting.

Gepersonaliseerde leerpaden

Gepersonaliseerde leerpaden bestaan uit een combinatie van leeractiviteiten die is toegesneden op de individuele behoefte van leerlingen of studenten. Met een gepersonaliseerd leerpad kunnen de lerenden zelf bepalen aan welke cursussen zij deelnemen en welke leeractiviteiten ze doen om bepaalde kennis of vaardigheden te verwerven. Een gepersonaliseerd leerpad kan ook onderdeel zijn van een onderwijseenheid of module.

Misverstanden over gepersonaliseerd leren

Er zijn veel misverstanden over gepersonaliseerd leren. De belangrijkste zijn:

Misverstand 1: "Gepersonaliseerd leren is hetzelfde als individueel leren".

Bij gepersonaliseerd leren wordt meer dan bij traditioneel onderwijs gebruik gemaakt van individueel werken aan oefeningen en opdrachten. Maar het personaliseren van het onderwijs vraagt juist ook regelmatige momenten van bijwonen van instructiemomenten, deelnemen aan groepsgesprekken en samenwerken met medeleerlingen. Goed gepersonaliseerd onderwijs kiest voor elke leerling de juiste mix van deze werkvormen.

Misverstand 2: "Gepersonaliseerd leren is digitaal leren".

Bij gepersonaliseerd leren wordt gebruik gemaakt van eigentijdse leermiddelen, waar digitale oefensoftware vaak deel van uitmaakt. Maar dit wordt doorgaans niet meer dan anderhalf á twee uur per dag ingezet. Het grootste deel van het onderwijs bestaat uit werkvormen waarbij digitale middelen hooguit een bijrol spelen.

Misverstand 3: "Bij gepersonaliseerd leren bepaalt de leerling helemaal zelf alles wat hij leert."

Bij gepersonaliseerd onderwijs speelt eigenaarschap en zelfsturing van de leerlingen een belangrijke rol. Maar dat is tegelijkertijd een afstemmingsproces waarbij de leraar als coach doorlopend in beeld is. Je hebt immers ook gewoon te maken met kerndoelen en exameneisen waaraan gewerkt moet worden?

Misverstand 4: "Bij gepersonaliseerd leren is de leerling vooral onderzoekend aan het leren."

Onderzoekend leren is in het traditionele onderwijs een ondergeschoven kindje. Op het moment dat je rekening gaat houden met de manier waarop kinderen leren, komt onderzoekend leren nadrukkelijk in beeld. Maar dat betekent zeker niet dat onderzoekend leren nog maar de enige manier is waarop leerlingen kennis tot zich nemen. Er zijn ook gewoon situaties waarin kennisoverdracht vanuit de leraar de meest efficiente manier is om een volgende leerstap te maken. Het hangt van het leerdoel af welke manier van leren er wordt ingezet.

Misverstand 5: "Gepersonaliseerd onderwijs is niet bewezen efficiënt"

Dit misverstand geldt ook voor klassikaal en traditioneel onderwijs. Je kan namelijk een onderwijssysteem niet wetenschappelijk bewijzen vanwege de complexiteit van een dergelijk systeem. Je kunt hooguit onderzoek doen naar het gebruik van een specifiek model voor een specifiek doel. Zo is bijvoorbeeld het model directe instructie geschikt voor het aanleren van kennis voor een kennistoets.

Daarnaast zijn er van aspecten van gepersonaliseerd onderwijs zeker positieve effecten bekend. Het gaat dan met name om het aspect zelfsturing en het gebruik van ICT. Een interessant samenvattend artikel hierover is "Heeft gepersonaliseerd onderwijs effect op álle leerlingen?"