Leiderschap nodig om de kantjes te markeren

Alex de Bruijn

Leiderschap- en organisatieadviseur in onderwijs en zorg bij Both & De Bruijn, leiderschap ontwikkelen!

  

  Geplaatst op 1 juni 2015

Dit artikel is samen geschreven met drs. Dick Both.

Op scholen is leiderschap nodig om plannen uit Den Haag kritisch te beoordelen en de goede elementen eruit te gebruiken.

Een punt voor Bisschop!

Het wordt tijd dat het onderwijsveld zich bewuster opstelt en niet meer klakkeloos allerlei plannen en wensen uit Den Haag overneemt, zo betoogde Tweede Kamerlid Roelof Bisschop alweer enige tijd geleden. Hij riep scholen er zelfs toe op de kantjes er wat meer af te lopen! Wat ons betreft heeft Bisschop zeker een punt. Maar wat betekent dit nu voor de weerbarstige praktijk van elke dag? Hét medicijn tegen de plannendrift uit Den Haag is wat ons betreft het tonen van leiderschap.

Collectieve ambitie

Bij leiderschap hoort in de eerste plaats het ontwikkelen, beleven en actualiseren van wat wij een ”collectieve ambitie” willen noemen. Het gaat hier om de vraag hoe je als school wilt zijn. Waar staat en gaat het team van deze school voor en waarom? Het moet voor leerkrachten helder zijn wat de stip aan de horizon en de bijbehorende koers is. Allerlei ontwikkelingen moeten vervolgens daaraan beoordeeld en getoetst worden. Een collectieve ambitie helpt ook om willekeur en persoonlijke smaak het hoofd te bieden.

Als er zich een nieuwe ontwikkeling voordoet, is de cruciale vraag: Past deze ontwikkeling bij hoe wij als school willen zijn? Als dat niet het geval is, kan het plan met een gerust hart en een goed geweten terzijde worden geschoven. Als dat (ten dele) wel het geval is, dan kunnen (elementen uit) de plannen gebruikt worden ter versterking van de collectieve ambitie.

Burgerschap als voorbeeld

Neem bijvoorbeeld een ontwikkeling als burgerschap, waarvoor politiek en beleidsmakers de afgelopen jaren veel aandacht hebben gevraagd. Veel scholen zitten daarmee in hun maag. Het wordt gevoeld als iets ”wat er weer bijkomt”. Van de weeromstuit nemen veel scholen een defensieve houding aan. Ze bekijken wat ze al aan burgerschap doen, zetten dit op een rij en er is een nieuw verantwoordingsdocument geboren. Het hoeft geen betoog dat hier sprake is van schijnbeleid en bureaucratie.

Er zijn mooie voorbeelden uit de praktijk waaruit blijkt dat dit ook anders kan. Zo zijn er scholen die deze ontwikkeling hebben aangegrepen om een impuls te geven aan de school als leef- en leergemeenschap, bijvoorbeeld door leerlingen meer verantwoordelijkheid te geven voor het reilen en zeilen op school.

Zelfbewust omgaan met veranderingen

In de praktijk komen we aansprekende voorbeelden tegen waarbij een directeur, voordat hij zomaar een nieuw concept –bijvoorbeeld handelingsgericht werken– ‘adopteert’, samen met zijn team bekijkt of het concept (ten dele) de collectieve ambitie kan versterken en hoe dat dan kan. Dan is er sprake van zelfbewust omgaan met veranderingen. Dat voorkomt vervreemding bij de man en de vrouw voor de klas omdat het zorgt voor duidelijkheid én eigenaarschap bij de vakmensen.

Op deze manier werkt de collectieve ambitie als een filter dat duidelijk maakt wat ermee door kan en wat niet. Allerlei nieuwe ontwikkelingen die op de school afkomen, maken directies en teams dan ook niet meer zo zenuwachtig. Er wordt geen zigzagkoers gevaren door braaf te reageren op iedere ontwikkeling en zo in feite achter iedere hype aan te rennen. Integendeel, de leidinggevende ziet het als een belangrijke taak om alles wat er op de school afkomt op te vangen, te filteren, (gedeeltelijk) door te laten of af te ketsen.

Professionele nieuwsgierigheid bevorderen

Aan de andere kant voorkomt men zo dat met het badwater het kind wordt weggegooid. Iedere ontwikkeling wordt nieuwsgierig van alle kanten bekeken en het team, de onderwijsprofessionals, bepalen in een leerzame dialoog of de ontwikkeling iets kan toevoegen aan goed onderwijs of niet.

Het is belangrijk dat de collectieve ambitie een plaats krijgt en leidend is voor schoolleiders, raden van toezicht, besturen en medezeggenschapsraden. Zij creëren als het ware de bedding waar het onderwijsproces doorheen kan stromen. Na decennia van onderwijsvernieuwing is dit een van de belangrijkste uitdagingen waar schoolleiders voor staan.

De échte onderwijskenner

Op deze manier kan de vakman of -vrouw voor de klas (die Bisschop terecht typeert als de échte onderwijskenner) zich richten op datgene waar het in het onderwijs echt om gaat: het geven van uitstekend onderwijs zodat jonge mensen tot groei en bloei kunnen komen.

Vooral de kantjes markeren dus! Dat voorkomt dat we gedwongen worden de kantjes eraf te lopen wegens overbelasting van het onderwijs.

De auteurs schreven het boek ”Onderwijs vraagt leiderschap!” (Scriptum, 2012) en zijn werkzaam bij Driestar Managementadvies.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Cursus
Vertrouwenspersoon in het vo of mbo
Vertrouwenspersoon in het vo of mbo
Een veilig schoolklimaat bevorderen
Medilex Onderwijs 
Webinar
7 valkuilen bij veranderprocessen in het onderwijs
7 valkuilen bij veranderprocessen in het onderwijs
Webinar met Machiel Karels
Wij-leren.nl Academie 
Schoolorganisatie
Schoolorganisatie en teamwork op een basisschool - leiderschap.
Arja Kerpel
Spiritualiteit
Spiritualiteit in bestuur en management
Harm Klifman
Leidinggeven autonomie
Leidinggeven vanuit angst of vanuit autonomie. Wat kun jij bijdragen?
Henk Galenkamp
40-urige werkweek
De 40-urige werkweek: lust of last?
Marjolein Zwik
School met pit
De school met PIT! - schoolprofiel voorbeeld
Ronald Dulmers
Identiteit school
Vormgeven aan identiteit van de school
Harm Klifman
Pedagogisch leiderschap
Luc Stevens over pedagogisch leiderschap
Machiel Karels
Regieversterkend leiderschap - inleiding
Het onderwijs wil door! Regieversterkend onderwijs
Elena Carmona van Loon
Ga tot de mier!
Ga tot de mier! - Een mierenparabel met lessen voor mensenorganisaties
Arja Kerpel
Het Alternatief
Het Alternatief - weg met de afrekencultuur in het onderwijs!
Machiel Karels
Effectief leiderschap
De zeven eigenschappen van effectief leiderschap - Stephen Covey
Arja Kerpel
Brede vorming
Brede vorming maakt onderwijs mooier en completer
Alex de Bruijn
Schoolleider als hitteschild
Schoolleider: Hitteschild of doorgeefluik?
Alex de Bruijn
Teamontwikkeling
Werken aan team dé uitdaging schooldirecteur
Alex de Bruijn
Staat van de leraar
De Staat van de Leraar
Marjolein Zwik
Visie en kernwaarden
Maak visie tastbaar met kernwaarden!
Alex de Bruijn
Balans in basisbehoeften
Zorg voor balans in relatie, competentie, autonomie
redactie
Positie schoolleider
Scheiden van bestuur en schoolleiding
Rijk van Ommeren
Nationaal curriculum
De vorming van een nationaal curriculum: #onderwijs2032
Marjolein Zwik


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Hoe bouw je aan een topteam? Tjipcast 033
Hoe bouw je aan een topteam? Tjipcast 033
redactie
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
redactie
Omix Webtalks met Ben Tiggelaar - Leiderschap en verandering in het onderwijs.
Omix Webtalks met Ben Tiggelaar - Leiderschap en verandering in het onderwijs.
redactie
Helma van der Hoorn - Bestuurlijke vernieuwingen door vertrouwen
Helma van der Hoorn - Bestuurlijke vernieuwingen door vertrouwen
redactie
Patronen doorbreken en beweging krijgen in organisaties
Patronen doorbreken en beweging krijgen in organisaties
redactie
Tip van Tjip 010  en de spieken studiedag voor onderwijsmanagers
Tip van Tjip 010 en de spieken studiedag voor onderwijsmanagers
redactie
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
redactie
Veranderen in organisaties: Klein maar fijn? Tjipcast 028
Veranderen in organisaties: Klein maar fijn? Tjipcast 028
redactie
Wat is een lerende organisatie? En hoe word je het? Tjipcast 019
Wat is een lerende organisatie? En hoe word je het? Tjipcast 019
redactie
Vaart maken in organisaties. Tjipcast 016
Vaart maken in organisaties. Tjipcast 016
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



authentiek leiderschap
dienend leiderschap
goed bestuur
leiderschapsstijl
onderwijsontwikkeling
schoolleider
situationeel leiderschap

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest