15 tips voor de gouden weken

De eerste weken van het schooljaar, bekend als de 'gouden weken', zijn cruciaal voor het vormen van een positieve groepsdynamiek in de klas. In dit artikel geef ik 15 tips zodat je deze periode optimaal kunt benutten. Betrokkenheid en samenwerking ontstaan immers niet vanzelf, maar door bewust handelen.

Wat zijn de gouden weken?

Het begrip 'gouden weken' is een bekend concept in het kader van groepsvorming binnen het onderwijs. De 'gouden weken' verwijzen naar de eerste zes tot acht weken van het schooljaar, waarin de basis wordt gelegd voor de groepsdynamiek en de sfeer in de klas. Deze periode is erg belangrijk voor het vormen van een positieve groep en het creëren van een veilige leeromgeving.

Tijdens de 'gouden weken' kan je als leraar werken aan de volgende doelen:

1. Relaties opbouwen: Dit is de tijd om een goede relatie met en tussen de leerlingen op te bouwen. Door elkaar beter te leren kennen, wordt de basis gelegd voor wederzijds respect en vertrouwen.

2. Groepsregels en verwachtingen vaststellen: In deze weken is het belangrijk om duidelijk te zijn over de regels, routines en verwachtingen binnen de klas. Het gezamenlijk opstellen van deze regels kan helpen om een gevoel van eigenaarschap bij de leerlingen te creëren.

3. Positieve groepsdynamiek bevorderen: Door middel van teambuildingactiviteiten en samenwerkingsopdrachten kunnen leerlingen elkaar beter leren kennen en wordt de onderlinge band versterkt. Dit helpt bij het voorkomen van subgroepvorming en conflicten in latere fases.

4. Individuele verschillen erkennen: De 'gouden weken' bieden ook een kans om aandacht te besteden aan de individuele behoeften en talenten van leerlingen. Dit kan helpen bij het creëren van een inclusieve omgeving waarin iedereen zich gewaardeerd voelt.

5. Preventieve interventies toepassen: Door tijdens de gouden weken actief te observeren en in te grijpen bij negatieve dynamieken, kan je als leraar voorkomen dat problemen later in het jaar escaleren.

Het goed benutten van de 'gouden weken' kan het hele schooljaar positief beïnvloeden. Wanneer een stevige basis wordt gelegd in deze eerste weken, is de kans groter dat de groep effectief samenwerkt en conflicten constructief worden opgelost.

"Betrokkenheid en samenwerking ontstaan niet vanzelf, maar door bewust handelen."

15 tips voor de gouden weken

Een aantal van deze tips zijn natuurlijk heel gebruikelijk voor het realiseren van een goed pedagogisch klimaat in je klas. Ik benoem ze toch in deze lijst met tips voor het volledige beeld.

1. Leer de namen van leerlingen snel

Het snel leren van de namen van je leerlingen helpt bij het opbouwen van een persoonlijke band en bevordert een gevoel van erkenning en respect. Je kan daar voordat de school begint al op voorsorteren door het smoelenboek uit het administratiesysteem te gebruiken.

Praktische tip: Laat leerlingen op de eerste dag een naamkaart maken waarbij ze meteen enkele voor hen kenmerkende dingen op de naamkaart verwerken. Bijvoorbeeld over hobby, vakantie, huisdieren, etc. Voor leerlingen die voor het eerst bij elkaar in de klas komen, kun je kennismakingsspelletjes doen. Kijk bijvoorbeeld eens bij kennismakingsspelletjes voor kleuters of kennismakingsspel voor jongeren.

2. Creëer een warm welkom

Een warme ontvangst zorgt ervoor dat leerlingen zich meteen welkom en op hun gemak voelen, wat de basis legt voor een positieve groepsdynamiek.

Praktische tip: Groet elke leerling persoonlijk bij de deur en als er tijd is, vraag iets kleins, zoals hoe hun ochtend was.

3. Stel samen klasregels op

Door leerlingen te betrekken bij het opstellen van klasregels, creëer je een gevoel van verantwoordelijkheid en eigenaarschap over het gedrag in de klas.

Praktische tip: Laat leerlingen in kleine groepjes drie belangrijke regels bedenken en bespreek deze vervolgens klassikaal om tot een gezamenlijke set regels te komen. Kijk voor meer informatie over het opstellen van klassenregels bij het artikel over klassenregels.

"Vertrouwen en voorspelbaarheid zijn de sleutel tot een veilige leeromgeving."

4. Gebruik teambuildingactiviteiten

Teambuilding en kennismakingsspellen bevordert samenwerking en versterkt de onderlinge band, wat essentieel is voor een positieve groepsdynamiek.

Praktische tip: Organiseer een speurtocht in en om de school waarbij leerlingen in teams werken om opdrachten op te lossen. Er zijn nog veel meer teambuildingsactiviteiten die je met kinderen of jongeren kunt doen. Kijk bijvoorbeeld eens bij de teambuildingsactiviteiten voor jongeren of bij teambuilding voor kinderen.

5. Introduceer een klassendagboek of -project

Een doorlopend project helpt leerlingen een gemeenschappelijk doel na te streven en versterkt het groepsgevoel.

Praktische tip: Start een klasblog waar elke week een andere leerling een bijdrage levert over wat ze die week hebben geleerd of meegemaakt. Dit kan een online blog of vlog zijn, maar het kan ook een soort 'krant' zijn die elke week verschijnt en door telkens andere leerlingen wordt samengesteld. Het voordeel van een online blog is, dat het gemakkelijk met de ouders gedeeld kan worden.

6. Observeer de patronen in de groep

Door vroegtijdig negatieve patronen te herkennen en aan te pakken, voorkom je escalatie en bevorder je een gezonde groepsdynamiek.

Praktische tip: Merk je dat een leerling vaak alleen is tijdens groepsactiviteiten of op het plein? Stimuleer dat andere leerlingen deze leerling betrekken bij hun groep. Je kunt ook inzicht krijgen in de groepscohesie door het raadplegen van een sociogram van het voorgaande jaar of het afnemen van een sociogram. Zie voor meer informatie het artikel over het sociogram.

7. Bevorder een inclusieve cultuur

Een inclusieve cultuur waarin alle leerlingen zich geaccepteerd voelen, bevordert het welzijn en de samenwerking in de klas.

Praktische tip: Vier verschillende culturele feestdagen door leerlingen hun eigen ervaringen te laten delen en iets te leren over elkaars achtergrond. Je kunt ook gebruik maken van kennismakingsspellen die gericht zijn op diversiteit in de groep.

"Elke leerling heeft een unieke bijdrage aan de groepsdynamiek."

8. Communiceer duidelijk en consistent

Duidelijke en consistente communicatie over verwachtingen helpt leerlingen begrijpen wat van hen wordt verwacht en draagt bij aan een stabiele klasomgeving.

Praktische tip: Leg aan het begin van elke week kort de doelen en verwachtingen uit, en herhaal deze dagelijks. Grijp ook regelmatig terug op de groepsregels. Kijk voor meer aanvullende tips bij het boek 'Lessen in orde'.

9. Stimuleer zelfreflectie

Zelfreflectie helpt leerlingen om bewust na te denken over hun gedrag en hun bijdrage aan de groep, wat kan leiden tot persoonlijke groei.

Praktische tip: Laat leerlingen aan het einde van elke week opschrijven hoe ze hebben bijgedragen aan de groep en wat ze de volgende week willen verbeteren.

10. Plan individuele gesprekken

Een-op-een gesprekken helpen om een persoonlijke band met elke leerling op te bouwen en inzicht te krijgen in hun behoeften en zorgen.

Praktische tip: Plan korte kennismakingsgesprekken van vijf minuten met elke leerling gedurende de eerste weken. Kijk voor bij het artiikel 'gesprekken met kinderen' voor meer tips over hoe je dergelijke gesprekken voert.

11. Zorg voor een positieve afsluiting van elke dag

Een positieve afsluiting helpt om de dag in een goede sfeer af te sluiten en bevordert een gevoel van voldoening bij de leerlingen en bij jezelf als leraar.

Praktische tip: Sluit elke dag af met een complimentenronde, waarbij enkele leerlingen iets positiefs zeggen over een klasgenoot. Of laat enkele leerlingen aangeven wat ze die dag erg leuk gevonden hebben.

"Reflectie maakt leerlingen bewust van hun rol in de groep."

12. Wees consistent in je aanpak

Consistentie in regels en routines helpt bij het opbouwen van vertrouwen en voorspelbaarheid, wat essentieel is voor een veilige leeromgeving.

Praktische tip: Zorg ervoor dat je elke dag op dezelfde manier begint, bijvoorbeeld met een vast ochtendritueel zoals een kringgesprek. Ook hiervoor is het boek 'Lessen in orde' erg nuttig.

13. Maak gebruik van humor en plezier

Humor en plezier in de klas zorgen voor een ontspannen sfeer en kunnen helpen om de band tussen leerlingen te versterken. Het is wel belangrijk om de balans tussen humor en orde goed in de gaten te houden. Sommige leerlingen of groepen weten niet zo goed te grens en kunnen nog moeilijk inschatten wanneer ze op moeten houden. In het begin van de groepsvorming zul je dus gedoseerd met humor om moeten gaan, afgestemd op wat de leerlingen aan kunnen. 

Praktische tip: Introduceer wekelijks een grappige ‘mop van de week’ sessie, waarbij leerlingen een mop mogen vertellen. Om het voor jezelf iets voorspelbaarder en geslotener te houden, kun je er ook voor kiezen om zelf de moppen hiervoor te selecteren. Overigens kunnen slecht gekozen grappen ook juist weer aanleiding zijn tot een goed groepsgesprek over wat wel en niet acceptabel is.

14. Bespreek groepsvorming expliciet

Door het fenomeen groepsvorming bespreekbaar te maken, vergroot je het bewustzijn van leerlingen over hun rol in de groep.

Praktische tip: Geef een korte les over de fasen van groepsvorming en bespreek hoe de klas deze fases kan herkennen en positief kan beïnvloeden. Je kunt dit ook weer koppelen aan de eerder genoemde tip van reflectie op de eigen bijdrage aan de groepscohesie.

15. Betrek ouders of verzorgers

Betrokkenheid van ouders versterkt de steun die leerlingen thuis krijgen en kan bijdragen aan een positieve groepsvorming.

Praktische tip: Stuur een wekelijkse nieuwsbrief naar ouders met updates over wat er in de klas gebeurt en hoe zij thuis kunnen helpen. De eerder genoemde groepsblog  of -vlog kan hier ook een prachtige rol in spelen.

De 'gouden weken' bieden op deze manier een unieke kans om een solide basis te leggen voor de groepsdynamiek in de klas. Door deze 15 tips te gebruiken, kun je er voor zorgen dat je klas een veilige, inclusieve en samenwerkende omgeving wordt, waar elke leerling zich gewaardeerd en betrokken voelt. Dit zal de persoonsvorming en leerresultaten ten goede komen!

"Een sterke start legt de basis voor een succesvol schooljaar."

Boeken

Een goede start in jouw mentorklas

Ontwikkeling in de groep

Regie in de klas

Orde houden