Onderwijsstelsels en de vier centrale functies van het onderwijs

Geplaatst op 1 juni 2016

Hoe moet het onderwijs worden ingericht? Doen we er goed aan om leerlingen vroeg te selecteren voor verschillende onderwijsloopbanen? Zijn centrale examens en citotoetsen belangrijk? Moet het beroepsonderwijs worden versterkt? Om antwoord te geven op deze maatschappelijke vragen is het van belang om wetenschappelijke vragen te stellen over de invloed die uitgaat van stelselkenmerken van onderwijssystemen op een aantal centrale uitkomsten van scholing: (1) leerprestaties, (2) toegang tot de arbeidsmarkt, (3) het bevorderen van gelijke kansen, en (4) het socialiseren van leerlingen in maatschappelijk betrokken burgers. Deze vragen staan centraal in het landenvergelijkende onderzoeksprogramma “Educational Systems and Four Central Functions of Education” uitgevoerd aan de Universiteit van Amsterdam en Maastricht University. Halverwege het lopende programma wijzen resultaten uit dat de verschillen in leerprestaties tussen kinderen uit hoger opgeleide en lager opgeleide milieus groter zijn in landen met vroege selectie dan in landenmet minder vroege selectie. Maar belangrijker is dat vroege selectie niet in alle omstandigheden nadelig werkt. Naarmate leerlingen meer objectief worden geplaatst in verschillende leerwegen, des te kleiner is de samenhang tussen vroege selectie en ongelijkheid. Ook zijn de gemiddelde prestaties van leerlingen het hoogst in landen met veel leerwegen waarbij objectieve criteria worden gebruikt voor plaatsing.

Standaardisatie is niet alleen gerelateerd aan leerprestaties in uitkomsten zoals wiskunde of taalvaardigheid, maar hangt ook samen met gelijkheid in burgerschapsuitkomsten. Naarmate er meer centrale sturing is ten aanzien van burgerschapseducatie, des te kleiner zijn de verschillen naar sociale achtergrond, en de verschillen tussen scholen, met betrekking tot maatschappelijke betrokkenheid van leerlingen. Centrale sturing van de inhoud van burgerschapsonderwijs werkt daarom bevorderend voor gelijkheid op een domein waar het onderwijs gelijkheidsbevorderend zou moeten werken: het vormen van maatschappelijk betrokken burgers. Een nadelige systeemkenmerk ten aanzien van gelijkheid in burgerschap is vroege selectie: in landen waar vroeger geselecteerd wordt nemen de verschillen tussen leerlingen toe gaandeweg hun jonge levensloop. Ook centrale toetsing van burgerschapscompetenties lijkt de verschillen tussen scholen te vergroten.

Ten aanzien van de toegang tot de arbeidsmarkt toont ons onderzoek aan dat een grotere beroepsoriëntatie van het onderwijssysteem bijdraagt tot een meer voorspoedige transitie van school naar werk. Dit uit zich in een lagere jeugdwerkloosheid, en een betere aansluiting tussen het niveau van scholing en het bereikte baanniveau. Ten aanzien van vroege selectie zijn de resultaten minder eenduidig. Sommige studies tonen aan dat vroege selectie de signaalfunctie van scholing versterkt waardoor werkgevers beter weten wat voor vlees ze in de kuip hebben, maar andere studies laten zien dat vooral de beroepsgerichtheid van schoolsystemen van belang is.

Details van het onderzoek

Projectleider(s)

Projectuitvoerder(s)

Publicatie(s)

Relevante links(s)

• Samenvatting van de oorspronkelijke aanvraag op de NWO-site
• Projectwebsite Educational systems and four central functions of education

Gerelateerde projecten

• 411-10-921 Onderwijssystemen, schoolkenmerken en cognitieve prestatie
• 411-10-922 Onderwijssystemen en de socialisatie van leerlingen in actief burgerschap
• 411-10-923 Educatieve systemen, vaardigheden en resultaten op de arbeidsmarkt
• 411-10-924 Beleidsafwegingen bij het ontwerp van onderwijssystemen

[Bron: Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO)]