Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen

Anton Horeweg

Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) bij Gedragsproblemenindeklas.nl

Geplaatst op 1 juni 2016

>> Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen direct bestellen.

Gedragsproblemen met een zeer bijzondere oorzaak

Soms heb je kinderen in de klas die gedragsproblemen hebben door een zeer bijzondere oorzaak, bijvoorbeeld het meemaken van traumatische gebeurtenissen, zoals:

een ongeluk;
overval;
mishandeling;
oorlog;
verwaarlozing;
seksueel misbruik
(deze opsomming is uiteraard niet uitputtend).

Het goede nieuws is dat niet alle kinderen zulke dingen meemaken en dat degenen die zulke dingen meemaken er niet altijd grote problemen door krijgen. Het slechte nieuws is, dat er meer kinderen in je klas zitten die wel ernstiger problemen hebben dan je denkt.

Daarom schreef Leony Coppens samen met haar collega’s Marthe Schneijderberg en Carina van Kregten Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen.

Trauma en gedrag

Het boek begint met een gedegen uitleg over wat trauma precies is en welke soorten trauma er zijn. De uitleg daarover is helder geschreven. Na schokkende cijfers over de omvang van kindermishandeling en een duidelijke uitleg over wat er precies onder valt, worden de stappen van de meldcode doorlopen.

Dat is belangrijk, omdat je als leerkracht die meldcode moet volgen. Het boek is zeer up to date op dit gebied en noemt zelfs de apps die er tegenwoordig zijn om genoemde stappen te doorlopen. Ook aansluitend bij de actualiteit is het deel dat is ingeruimd voor vluchtelingenkinderen.

Helder wordt uitgelegd wat je voor gedrag kunt tegenkomen en hoe je daar mee om kunt gaan. Een sterk punt van het boek is, dat er overal ‘hands on’ informatie wordt gegeven, die je morgen in je klas kunt toepassen. Dat spreekt mij zeer aan.

Ontwikkeling (kinder)brein

Hoofdstuk twee geeft op heldere wijze weer hoe een (kinder)brein zich ontwikkelt. Aan bod komen onder andere gehechtheid en zelfregulatie. Na deze uitleg over een normale ontwikkeling wordt in hoofdstuk 3 ingegaan op de effecten van trauma op de ontwikkeling van de hersenen. De schade die toxische stress veroorzaakt en de impact op cognitieve functies van een kind, moeten niet onderschat worden.

In dit hoofdstuk wordt ook de onzichtbare koffer geïntroduceerd: de overtuigingen van een kind over zichzelf, volwassenen en de wereld. Hierdoor krijg je prima inzicht waar de heftige reacties van getraumatiseerde kinderen soms vandaan komen. Ook begrijp je waarom deze kinderen soms niet geholpen lijken te willen worden.

Dat vormt een prima opstap naar deel twee van het boek: het lesgeven aan deze kinderen.

Lesgeven aan deze kinderen

De basis van alles vormt traumasensitief lesgeven. Een zeer belangrijk onderdeel, dat als een rode draad door het boek loopt. De auteurs leggen op zeer praktische wijze uit wat dat inhoudt.

Als leerkracht moet je deze kinderen bekijken door een traumabril:

"(h) erken het trauma, begrijp dat het gedrag dat je zo lastig vindt maar het topje van de ijsberg is."

Kinderen kiezen dit gedrag niet; het overkomt ze. In een bedreigende omgeving was dit gedrag nodig. Nu in een veilige omgeving, moeten ze ander gedrag aanleren.

Help het kind om de onzichtbare koffer opnieuw te vullen, maar nu met positieve overtuigingen. Als leerkracht kun je als veilige betrouwbare volwassene echt verschil maken. Dat vergt geduld en een lange adem van je, maar is de moeite waard. Hoe je deze kinderen dan kunt helpen, wordt weer zeer praktisch uit de doeken gedaan.

In het volgende hoofdstuk wordt uitgelegd dat kinderen die getraumatiseerd zijn, zichzelf moeilijk kunnen reguleren (maar dat heb je in je klas vast al gemerkt). Hoe je als leerkracht co-regulator kunt zijn voor het kind en het kind langzaam kunt leren zichzelf te reguleren wordt helder uitgelegd.

Samenwerken met ouders

In het voorlaatste hoofdstuk wordt het belang van samenwerken met de ouders uitgelegd. Wat daar een belangrijke boodschap is, is dat ouders vaak zelf problemen hebben (of hadden). Denk maar aan asielzoekers die nog niet ‘veilig’ zijn. De onzekerheid of ze mogen blijven, de talloze verhuizingen, dat alles zorgt voor veel stress.

Dat heeft weerslag op het hele gezin. Als leerkracht moet je daar rekening mee houden. Uiteraard zijn deze ouders niet de enige ouders die problemen kunnen hebben; ook daarover gaat dit hoofdstuk.

De leerkracht

In het laatste hoofdstuk gaat het vooral over jou: de leerkracht. Werken met getraumatiseerde kinderen kan zwaar zijn. Daarom moet je ook voor jezelf zorgen. Al was het maar omdat deze kinderen je keihard nodig hebben. Waar jij en de directie op moeten letten staat beschreven in dit laatste hoofdstuk.

Als je na dit verhaal mocht denken dat lesgeven aan getraumatiseerde kinderen bijna onmogelijk is, dan moet je dit boek zeker lezen. Leony en haar collega’s laten zien dat je met vaak kleine dingen of met net een andere insteek deze kinderen prima kunt ondersteunen. Achterin het boek vind je daar zelfs nog praktische oefeningen voor, die je met je klas kunt doen. Ook kun je werkbladen downloaden op www.swpbook.com

Conclusie over dit boek:
Duidelijk, zeer prettig leesbaar, zeer praktisch en zeer nodig. Ik ben bijna jaloers dat ik het niet heb geschreven.

Bestellen

N.a.v. Coppens, L. ; Schneijderberg, M & Kregten, C van( 2016). Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen. Een praktisch handboek voor het basisonderwijs. Amsterdam: SWP.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!