Ontwikkeling van kwaliteitszorg in het onderwijs

Harm Klifman

Senior adviseur bij Van Beekveld en Terpstra

  

  Geplaatst op 1 juni 2015

Na een wat trage start in de jaren voor de eeuwwisseling, is de kwaliteitszorg in het onderwijs nu toch echt op stoom gekomen. Zowel op het vlak van de expertise opbouw (de aanstelling van kwaliteitsmedewerkers bij scholen en besturen) als op dat van de beinstrumentering zijn er forse stappen gezet. Q-PO en Q5 in het VO hebben een stevig fundament gelegd waarop instellingen nu voortborduren. Vensters voor Verantwoording (VO) heeft hierin een belangrijke functie. Welke kant gaat het vervolgens op? Is er een trend waarneembaar?

Van systeem naar proces

De informatisering van de kwaliteitszorg heeft de laatste jaren veel aandacht gekregen. En dat is ook niet zo gek. Via computerprogramma’s kunnen velen betrokken worden bij kwantitatief onderzoek; men denke in dit verband aan tevredenheidsonderzoeken onder ouders, leerlingen en personeel. En verder aan leerlingvolgsystemen en (opnieuw) aan databanken als Vensters voor Verantwoording. Het primair onderwijs moet deze laatste slag nog maken.

Data worden gemakkelijk gebundeld en analyses van relatiepatronen binnen de gegevensbestanden zijn uitdagende activiteiten geworden. Vanuit een oogpunt van beinstrumentering hebben veel instellingen dit alles op orde, hetzij in eigen beheer, hetzij in uitbesteding.

Niet vervangend voor, maar wel in aanvulling op het type informatie dat digitalisering oplevert, is er in toenemende mate oog voor kwaliteitsaspecten die buiten de digitalisering vallen – kwaliteitsaspecten in het primaire proces zoals onderwijsresultaten en de relevantie van didactische vaardigheden van docenten voor leerlingprestaties.

"Beetje overdreven gezegd: kwaliteitszorg kan nu ‘eindelijk’ gaan over de zaken waar het over moet gaan: onderwijsresultaten."

Van data naar informatie

Open deurtje: data zijn betrekkelijk eenzaam. Ze worden pas interessant als ze worden geduid, dat wil zeggen van betekenis worden voorzien. Betekenisverlening is een activiteit waarin data worden geïnterpreteerd tegen de achtergrond van een referentie zoals: een specifiek doel, een streefgetal, een landelijk gemiddelde.

Dan veranderen data in relevante informatie. Steeds vaker ontdekken we dat vanuit een oogpunt van kwaliteitszorg ook andere vormen van informatieverzameling erg nuttig kan zijn. Denk aan video-opnames van het functioneren van docenten, aan lesobservaties, aan gedeelde visie op de doelen van het onderwijs en de wijze waarop dit (bij voorbeeld in het voortgezet onderwijs) wordt vertaald in bijvoorbeeld de afspraken in het kader van de determinatie van leerlingen (opnieuw: primair proces!).

Van verzamelen naar onderzoeken

Veel scholen hebben door dat echte verbetering van de prestaties van de school afhangt van de processen in de school, met name van allerlei interacties, die van de docent die met zichzelf in gesprek is, tussen docent en leerling, en tussen docenten onderling. Om te weten waar het echt wringt, is een blik in de databestanden verstandig maar niet voldoende.

"Databestanden verschaffen wel inzicht in de effecten van al die interacties maar niet in wat er precies gebeurt." 

Met andere woorden, databestanden leveren de aanleiding voor onderzoek naar de feitelijke praktijk – onderzoek via observatie, analyse, maar ook: overleg, dialoog, onderzoek naar vooronderstellingen en (individuele of collectieve, uitgesproken of impliciete) opvattingen over wat goed onderwijs is.

Van periferie naar kern

Vanuit een oogpunt van goed bestuur is het zéker van belang dat de school (schoolleiding en bestuur) zich rekenschap geeft van de tevredenheid van direct belanghebbenden zoals ouders, leerlingen en eigen personeel. Dat hoort er vanuit een oogpunt van transparantie gewoon bij. Maar waar het gaat om de echte prestaties van de school: de vorderingen van leerlingen, daar telt wat er gebeurt in de klas. Kern van kwaliteitsonderzoek is en blijft het primaire proces.

Van meso naar micro

De next step in kwaliteitszorg is: de school in. Kijken en hopelijk niet huiveren. Voorbeeld: veel scholen voor voortgezet onderwijs worstelen met afstroom in de bovenbouw. Daar is van alles aan te doen. Maar als alle docenten (en hun leidinggevenden, veelal onder druk van ouders) in de onderbouw onbewust of als beleid kiezen voor kansen geven aan leerlingen, dan is het interessant om te gaan kijken hoe in concrete gevallen concrete afwegingen tot stand komen.

Daarbij: is voor het weggeven van een kans inzet (‘vlijt’) voldoende of is voor een succesvol vervolg van de opleiding ook het juiste inzicht aanwezig?

Van ontwikkelen naar verantwoorden (en omgekeerd)

Ik weet het: kwaliteitszorg heeft verschillende functies, waaronder schoolontwikkeling en verantwoording. Iedereen ziet het gebeuren: de verantwoording wakkert de ontwikkeling aan. Het gaat om concrete, aantoonbare en daarmee meetbare prestaties, geobjectiveerd en geüniformeerd opdat ze landelijk vergelijkbaar zijn. Het succes van schoolontwikkeling wordt daar aan gerelateerd, afgemeten, of je dat nu prettig vindt of niet. Je hebt er wel mee te rekenen. Hoe dan ook.

Van uniformiteit naar diversiteit

Kwaliteitszorg op schoolniveau vindt steeds meer plaats tegen de achtergrond als algemene standaarden, referenties en benchmarkgegevens. Scholen kiezen zelf een positie ten opzichte van die gegevens en formuleren hun eigen ambitieniveau.

"Dat te willen realiseren zet aan tot een kwaliteitszorg die oog heeft voor microsituaties en subtiele processen in de eigen school." 

Dit leidt tot een beweging naar grotere variëteitin interventies in kwaliteitszorg, denk aan onderzoek, visitaties, audits…. Zoals er situationeel leiderschap is, is er steeds vaker situationele kwaliteitszorg met de schoolgebonden ambities als inzet. Kwaliteitszorg die uitdaagt!

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Webinar
7 valkuilen bij veranderprocessen in het onderwijs
7 valkuilen bij veranderprocessen in het onderwijs
Webinar met Machiel Karels
Wij-leren.nl Academie 
Veranderingen bij de Nederlandse onderwijsleider
Hoe is de Nederlandse onderwijsleider veranderd sinds 2015?
Margareth de Wit
Profiel van de onderwijsleider en betrokkenheid medewerkers
Het profiel van de Nederlandse onderwijsleider en de betrokkenheid van medewerkers
Margareth de Wit
De staat van de nederlandse onderwijsleider
De staat van de Nederlandse Onderwijsleider
Margareth de Wit
Werkend schoolplan
Hoe maak je een schoolplan dat werkt?
Jaap Versfelt
Toezicht onderwijskwaliteit
Toezicht houden op onderwijskwaliteit is niet zo ingewikkeld
Harm Klifman
Duurzame schoolontwikkeling
Duurzame schoolontwikkeling: werken aan het schoolplan in een lerende organisatie
Jan Jutten
Ontwikkeling bestuur en toezicht
De ontwikkeling van bestuur en intern toezicht in het onderwijs
Harm Klifman
Verschillen in leiders gerelateerd
Verschillen in leiderschap en: doen vrouwen het beter dan mannen?
Margareth de Wit
De sleutel tot succes van de onderwijsleider
Wat is de sleutel tot succes van de Nederlandse Onderwijsleider?
Margareth de Wit
De staat van het onderwijs in 2020
De Staat van het Onderwijs 2020
Myriam Lieskamp
De samenhang tussen ambitie, basiskwaliteit en een kwaliteitscultuur
Een ambitie op goed onderwijs
Minke Knol
Jezelf blijven bij inspectiebezoek
Onderwijsinspectie: doe maar gewoon je ding; wat (niet) te doen als de inspectie komt
Minke Knol
Maak je kwaliteitszorg levend
Maak je kwaliteitszorg levend!
Minke Knol
Regieversterkend leiderschap - inleiding
Het onderwijs wil door! Regieversterkend onderwijs
Elena Carmona van Loon
Duurzame schoolontwikkeling
Duurzame schoolontwikkeling
Myriam Lieskamp
Onderwijsontwikkeling
Aleid Truijens: “Was onderwijs ooit niet-opbrengstgericht?”
René Leverink
Kwaliteit in de klas
Kwaliteit in de klas? Onderwijskwaliteit op papier of in de klas...
Bea Pompert


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Eric van 't Zelfde - De verdeling van onze onderwijskwaliteit
Eric van 't Zelfde - De verdeling van onze onderwijskwaliteit
redactie
Kim Spinder - Succesvolle innovatiestrategie in het onderwijs
Kim Spinder - Succesvolle innovatiestrategie in het onderwijs
redactie
Onderwijskwaliteit in een video van één minuut uitgelegd
Onderwijskwaliteit in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Schoolontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
Schoolontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
redactie
Is het tijd voor een digitale revolutie in het beroepsonderwijs?
Is het tijd voor een digitale revolutie in het beroepsonderwijs?
redactie
Veranderen in organisaties: Klein maar fijn? Tjipcast 028
Veranderen in organisaties: Klein maar fijn? Tjipcast 028
redactie
Vaart maken in organisaties. Tjipcast 016
Vaart maken in organisaties. Tjipcast 016
redactie
Veranderen in organisaties: hoe hou je het simpel? Tjipcast 039
Veranderen in organisaties: hoe hou je het simpel? Tjipcast 039
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



authentiek leiderschap
dienend leiderschap
kwaliteitszorg
onderwijskwaliteit
onderwijsontwikkeling
onderwijsvernieuwing
schoolontwikkeling
situationeel leiderschap

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest