Rol van de IB-er op weg naar kindgericht onderwijs

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 19 november 2019

Kindgericht onderwijs heeft alles te maken met een visie op leren en ontwikkelen. En deze visie beperkt zich niet tot kinderen, maar strekt zich ook uit tot het leren van teamleden. De IB-er speelt hierin een belangrijke rol, omdat zowel het leren van kinderen als het leren van het team de taken van de IB-er raakt.

De verschuivende rol van de IB-er.

De rol van de IB-er verschuift daarom op twee vlakken:

Allereerst wordt er anders naar de ontwikkeling van leerlingen gekeken. Er vindt een verschuiving plaats van het medisch-model denken naar ontwikkelingsgericht kijken naar kinderen.
Vanuit dezelfde visie op leren en ontwikkelen, is de rol van de IB-er niet langer de vraagbaak voor de leraar, maar meer de kenniscoördinator in de school. De IB-er organiseert en stimuleert het leren van de leraren.

Veel scholen zijn bezig met een ontwikkeling naar gepersonaliseerd en kindgericht onderwijs. Het is belangrijk dat de rol van de IB-er hierin gelijke tred houdt met de ontwikkeling van de school naar een kindgerichte, lerende school.

Vijf varianten model kindgericht onderwijs

In het artikel "Kindgericht onderwijs in een lerende school" beschrijf ik een veranderkundig model waarmee de school kan toegroeien naar kindgericht onderwijs. Daarin presenteer ik een model van vijf varianten die je als fasen kunt zien op weg naar kindgericht onderwijs.

Luc Greven beschrijft in zijn boek "De toekomst van de Intern Begeleider" vijf fasen als het gaat om de rol van de IB op weg naar toekomstgericht onderwijs. In onderstaande tabel zijn de fasen van Luc Greven gecombineerd met de varianten van mijn model.

De werkelijkheid is natuurlijk niet op deze manier met een schaartje te knippen, maar het kan je als IB-er wel helpen om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van je school en de rol die daar in grote lijnen voor jou bij past.

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster.

Lerende cultuur

Hoe stimuleer je als IB-er nu het leren van de leraren in de school? Er wordt in het nieuwe inspectiekader gesproken over een kwaliteitscultuur c.q. lerende cultuur. Maar hoe stimuleer je nu zo'n lerende cultuur?

Het startpunt van een lerende cultuur is een gezamenlijk verlangen. Dat bestaat uit het antwoord op de vraag: Hoe wil je dat de leerlingen de school verlaten aan het einde van groep 8? Als je dat met elkaar helder hebt, kan deze visie consistent uitgewerkt worden door voor elk onderdeel van je onderwijs na te gaan of dit je visie ondersteunt. Een beschrijving van dit proces tref je aan in het artikel 'Zo maak je richtinggevend beleid voor je school'. (inclusief opdrachten en werkbladen).

De mate waarin je dit gezamenlijke verlangen helder hebt en levend houdt, is in feite de hartslag van de lerende cultuur. In onderstaand schema staat dat weergegeven. Je ziet dat een gemeenschappelijke visie op de opbrengst en het proces van het onderwijs het centrale punt is.

Je ziet hierin ook meteen de rol van de structuur weergegeven. Want een cultuur hangt niet in het luchtledige. Door de afspraken en werkwijzen en protocollen borg je de cultuur in je school.

Praktische voorbeelden

In een lerende kwaliteitscultuur spelen reflectie en dialoog een belangrijke rol. Je zult dus reflectieve vragen en op leren gericht overleg in de structuur moeten borgen. Dat kan op de volgende manieren.

1. Reflectieve vragen integreren in de analyses van opbrengsten.

Enkele voorbeelden: Wat zeggen deze resultaten over mijn impact op het leren van de leerlingen? Welke verbanden en patronen zie ik? Hoe hangen deze opbrengsten samen met de cognitieve zelfstandigheid van de leerlingen? Zie ik meerjarige patronen in de resultaten van de leerlingen? Hoe verhouden de opbrengsten van de diverse vakken zich met elkaar? Wat zeggen deze opbrengsten over het bereiken van ons gemeenschappelijke verlangen?

2. Opbrengstanalyses op een interactieve en lerende manier vormgeven

Na een toetsronde kom je als team bij elkaar en bespreek je de opbrengsten van het onderwijs op de volgende manier, zie ook afbeelding hieronder.

Elk teamlid analyseert eerst de eigen groep via een vastgestelde werkwijze, met reflectieve vragen daarin verwerkt.
Daarna presenteren de teamleden in groepen van 5 hun groep aan elkaar, waarbij ieder teamlid specifiek let op één vak.
Vervolgens wordt er per vakgebied geanalyseerd en conclusies getrokken door de diverse teamleden die op een bepaald vak hebben gelet.
De uitkomsten van deze analyse per vak worden tenslotte aan het hele team gepresenteerd.

Op deze manier kun je als team in één dagdeel een grondige analyse van de opbrengsten maken, waarbij er zowel diepgang als totaaloverzicht is. De opbrengsten hoeven zich zeker niet te beperken tot smalle opbrengsten zoals toetsresultaten.

3. Resultaten van het kwaliteitsinstrument reflectief bespreken

Na de afname van een kwaliteitsinstrument kun je de uitkomsten hiervan ook op een lerende manier bespreken. Enkele voorbeeldvragen die je met elkaar kan bespreken:

Wat zeggen de resultaten over de mate waarin we de basiskwaliteit op orde hebben?
Wat kunnen we leren uit de vergelijking van het beeld dat wij hebben over de kwaliteit en het beeld dat anderen daarover hebben?
Wat zeggen de resultaten over de ontwikkeling van de leerkrachtvaardigheden?
Wat zeggen de resultaten over de mate waarin we het potentieel van leerlingen weten te benutten?
Wat zeggen de resultaten over de mate waarin de school zich ontwikkelt tot professionele leergemeenschap?

In welke mate is jullie kwaliteitsinstrument eigenlijk op leren gericht?

4. Schoolontwikkeling op leren gericht organiseren

Schoolontwikkeling is niet het uitvoeren van wat anderen bedacht hebben. Dat is in kleine stappen toegroeien naar een gezamenlijk opgesteld doel. Het leren van en met elkaar staat hierin centraal. Er worden studiemomenten georganiseerd waarop leraren reflecteren op hun eigen handelen en doelen stellen voor de groei in vaardigheden. Tussentijds zijn er klassenbezoeken of wordt er collegiale consultatie georganiseerd. Tijdens een volgende studiebijeenkomst wordt daar weer op teruggeblikt en wordt er samen vastgesteld wat werkt. Daarnaast worden er weer nieuwe initiatieven vastgesteld en begint de cyclus weer opnieuw.

Dit proces werkt optimaal als het gecombineerd wordt met bordsessies die een kortere doorlooptijd hebben.