Interieur en identiteit

René Leverink

Onderwijsjournalist en tekstschrijver bij René Leverink Tekst

  

  Geplaatst op 1 juni 2015

Schoolinrichting als afspiegeling van onderwijsvisie

Bij de keuze van de school gaan kinderen en ouders voor een belangrijk deel af op de sfeer in het gebouw. Maar waardoor wordt die sfeer nou eigenlijk precies bepaald? Door kleuren, vormen, objecten, de indeling. Ruud-Jan Kokke is vormgever, Petra Hartman beeldend kunstenaar. Samen richten ze scholen in.

Kokke ontwerpt voor zowel binnen als buiten. Een voetbalkooi in Amsterdam. Het dorpsplein in Bergharen. Zitbanken voor een park in zijn woonplaats Oosterbeek. Maar ook het interieur van een aantal Rabobanken en het stadhuis van Arnhem. En een collectie ergonomisch en innovatief vormgegeven zitmeubilair.

Petra Hartman creëert schilderijen, kunsttassen, sieraden, modeshows met een bijzonder thema en allerlei kleurrijke, vaak levensgrote kunstobjecten. Samen ontwerpen Kokke & Hartman schoolinterieurs. Hun gecombineerde, toegepaste vindingrijkheid resulteert in interieurontwerpen die direct aansluiten bij de onderwijskundige en ideologische identiteit van scholen. En die bovendien zorgen voor een volstrekt eigen uitstraling. “Scholen die niet schools zijn,” volgens Kokke.

Schoolinterieur

Denken vanuit de gebruiker

Een school is een leefgemeenschap. Wil je een ruimte realiseren waarin mensen zich thuis voelen, dan moet je volgens Hartman denken vanuit de gebruiker, en niet vanuit het gebouw:

“Wij zijn geen catalogus-interieurarchitecten. Wij komen niet aanzetten met een kant-en-klaar ontwerp. Elk project beginnen we met interviews. We praten met allerlei gebruikers van de school. Directie, leerlingen, lesgevenden, ondersteunend personeel. Ze hebben ieder hun eigen wensen en opvattingen. Daarnaast heeft ook het gebouw natuurlijk zijn specifieke kenmerken. Elk gebouw is uniek. We halen de schoonheid van het gebouw naar boven, en wat lelijk is pakken we aan.”

Identiteit

In een tijd waarin veel fusiescholen ontstaan, dringt de vraag naar de gedeelde identiteit zich op. Wie zijn we samen eigenlijk, waar staan we voor, wat willen we uitstralen? Kokke:

“In dat bewustwordingsproces speelt het denken over het gewenste interieur van de school een stimulerende rol. Hoe je eruit wilt zien, welke sfeer je wenst, wordt mede bepaald door je identiteit. Door keuzes te maken over het interieur van het gebouw, geef je als gemeenschap ook vorm aan je identiteit. Dat geldt uiteraard niet alleen voor fusiescholen.

Er kan ook sprake zijn van nieuwbouw, of verhuizing naar een nieuwe locatie. Concurrentieoverwegingen kunnen een rol spelen. Hoe dan ook: elke school staat van tijd tot tijd voor de vraag: is ons gebouw een afspiegeling van wie wij willen zijn, en – parallel daaraan – wie zijn wij eigenlijk? Waar zijn we goed in, waarin willen we ons onderscheiden, hoe kunnen we ons profileren?

Zoals een klant in een kledingzaak bezig is zich te heroriënteren op zijn uiterlijke verschijning, zo denken scholen samen met ons na over hun interieur: wat is prettig en functioneel voor ons en hoe willen we naar buiten treden en overkomen op de doelgroep. Dat is ook waar we in onze interviews nadrukkelijk naar op zoek zijn.”

Schoolinterieur

Realo en idealo

De wensen van gebruikers en worden verwerkt in een programma van eisen. Dat wordt vanzelfsprekend teruggekoppeld naar de opdrachtgever. Vervolgens ontstaat een masterplan, dat een weergave is van de gevoerde gesprekken en de visie daarop van Kokke & Hartman.

“Die visie van ons is wat mij betreft voor een belangrijk deel intuïtief,”

legt Petra Hartman uit. “Ik denk vanuit mijn achtergrond als kunstenaar vooral in beelden en ideeën, terwijl Ruud-Jan rationeler te werk gaat. Hij maakt afwegingen die te maken hebben met de praktische haalbaarheid, zowel technisch als financieel, en de vraag in hoeverre dingen functioneren. Je zou Ruud-Jan de realo en mij de idealo kunnen noemen.

Wat niet betekent dat ik voortdurend in de wolken verkeer, begrijp me goed. Wij zijn beiden zakelijk genoeg om te beseffen dat scholen ook in de inrichting van het gebouw met budgetten te maken hebben en dat de bomen niet tot in de hemel groeien. Mocht het nodig zijn onderdelen van het ontwerp te schrappen, dan kijken we kritisch of die enerzijds niet essentieel zijn voor het totaalbeeld dat wij voor ogen hebben, en anderzijds of ze wel gemist kunnen worden in het signalement van de school.

Door duidelijk en realistisch keuzes te maken en prioriteiten te stellen, kunnen we alle wezenlijke onderdelen van het ontwerp handhaven, binnen het beschikbare budget. En als wij heel graag iets in het ontwerp zouden behouden, maar de school kan zich er niet in vinden, dan zoeken we net zo lang door totdat alle partijen tevreden zijn.”

Schoolinterieur

Betrokkenheid

De mate waarin mensen van de school betrokken willen worden bij het ontwerp, varieert per project. Kokke:

“Soms krijgen we min of meer de vrije hand. Maar vaak is er sprake van een grote betrokkenheid. In zo'n geval bestaat er vanaf het begin een vruchtbare, inspirerende interactie. We nemen een afvaardiging van schoolleiding, leraren en kinderen mee naar andere scholen waar we aan het werk zijn geweest.

Dit brengt hen op ideeën, die in de school worden besproken en waar wij in het ontwerp ons voordeel mee doen. Als je zo’n grote verandering inzet, moet je altijd voorkomen dat men het gevoel krijgt dat het opgelegd wordt. De dagelijkse werkomgeving ligt mensen na aan het hart en wordt vaak onbewust gekoesterd. Als daarin wordt ingegrepen, reageren mensen soms onzeker.

Ze weten wat ze hebben en zijn ermee vertrouwd, ook al weten ze best dat veel dingen langzamerhand gedateerd zijn of hun beste tijd gehad hebben. Daarom nemen we de gebruikers letterlijk en figuurlijk mee en begeleiden ze behoedzaam door het veranderingsproces. Dat versterkt de acceptatie en intensiveert het gevoel van verbondenheid met het schoolgebouw.”

Schoolinterieur

Eigen leerlingen met eigen ideeën

Wat we altijd doen,” vult Hartman aan, “is een leerlingenproject. Zie het als een vorm van community art. Op een school in Hengelo bijvoorbeeld hebben we leerlingen uitgenodigd na te denken over muurschilderingen. Daar kwamen prachtige dingen uit en die hebben we zoveel mogelijk verwerkt in de verschillende artistieke wanddecoraties die we in de school hebben aangebracht.

Een ander voorbeeld is een vmbo-school in Arnhem. Voor dit nieuwbouwproject maakten we het interieurontwerp en het ontwerp van het lesmeubilair. Ook hier deden we kunstprojecten met leerlingen. Het gebouw kun je zien als een dorp met een plein, met de vaklokalen daaromheen. Een opvallend onderdeel vormen de vele balustrades op de verschillende verdiepingen van de school.

Die balustrades hebben we ontworpen samen met de leerlingen. Dat zijn professionele balustrades, gedecoreerd op basis van tekeningen van de leerlingen. Daarvoor hebben we workshops architectuur georganiseerd, bijvoorbeeld over het ontwerpen en toepassen van spijlen. Zo krijgt elke school een unieke eigenheid, want het zijn de eigen leerlingen, met hun eigen ideeën die mede het aangezicht van de school bepalen. En voor die leerlingen zelf is het natuurlijk prachtig om hun bijdrage vereeuwigd te zien in de aankleding van de school.”

Herkenbaar

‘Vereeuwigd’ overigens tussen aanhalingstekens, want niets is zo veranderlijk als de ideeën die mensen hebben over vorm, kleur en inrichting. Terwijl het werk van de architect minstens veertig jaar meegaat, hebben de meeste interieurs een houdbaarheid van maximaal een jaar of vijftien. Kokke: “Voor scholen is dat niet anders.

Design raakt niet alleen na verloop van tijd uit de mode, het past na een zekere tijd ook misschien niet helemaal meer bij datgene wat de school wil zijn en uit wil stralen. De visie van de school kan veranderen, de populatie ook. Aan de andere kant moet je zorgen dat er door de jaren heen een herkenbare lijn in zo’n gebouw blijft, dat je recht doet aan de traditie die mede het karakter van de school bepaald heeft.

En dan bedoel ik niet alleen de school als gebouw, maar ook als instelling, als sociale entiteit. Vaak is men gehecht aan het bekende. Dan is het des te meer van belang dat je in gesprek gaat met de gebruikers en vraagt wat ze precies zo waardevol vinden aan de bestaande situatie. In je ontwerp laat je zien dat je oog hebt voor die traditie en echt niet van plan bent alles overboord te gooien.

Elke school heeft iets eigens, iets bijzonders. Samen met de gebruikers realiseren wij een schoolinterieur dat van alles kan zijn, alleen niet ‘schools’.”

Meer informatie:
www.kokke.com
www.petrahartman.nl

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Webinar
7 valkuilen bij veranderprocessen in het onderwijs
7 valkuilen bij veranderprocessen in het onderwijs
Webinar met Machiel Karels
Wij-leren.nl Academie 
Onderwijs- en schoolontwikkeling
Onderwijs- en schoolontwikkeling: veranderingen doorvoeren
Machiel Karels
Gezonde leefstijl
Niet meedrinken in de keet. Leerplankader voor een gezonde leefstijl
René Leverink
Marktgerichte school
Marktgerichte school heeft de toekomst
Ronald Dulmers
School profileren
Hoe zet je een basisschool in de markt?
Ronald Dulmers
Open dag school
Een succesvolle open dag
Ronald Dulmers
School met pit
De school met PIT! - schoolprofiel voorbeeld
Ronald Dulmers
Identiteit school
Vormgeven aan identiteit van de school
Harm Klifman
Cultuurprofiel
Kiezen voor een cultuurprofiel
Sanne van den Hoek
Klaslokaal, afleiding, invloed van kleuren
De vergeten variabele: het klaslokaal
Ruben du Burck
Professionele leergemeenschap
De professionele leergemeenschap
Arja Kerpel
Visie en kernwaarden
Maak visie tastbaar met kernwaarden!
Alex de Bruijn


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Eric van 't Zelfde - De verdeling van onze onderwijskwaliteit
Eric van 't Zelfde - De verdeling van onze onderwijskwaliteit
redactie
Kim Spinder - Succesvolle innovatiestrategie in het onderwijs
Kim Spinder - Succesvolle innovatiestrategie in het onderwijs
redactie
Schoolontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
Schoolontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
redactie
Is het tijd voor een digitale revolutie in het beroepsonderwijs?
Is het tijd voor een digitale revolutie in het beroepsonderwijs?
redactie
Hoe organiseer je als school kwalitatief goed onderwijs? Tjipcast 044
Hoe organiseer je als school kwalitatief goed onderwijs? Tjipcast 044
redactie
Veranderen in organisaties: Klein maar fijn? Tjipcast 028
Veranderen in organisaties: Klein maar fijn? Tjipcast 028
redactie
Vaart maken in organisaties. Tjipcast 016
Vaart maken in organisaties. Tjipcast 016
redactie
Veranderen in organisaties: hoe hou je het simpel? Tjipcast 039
Veranderen in organisaties: hoe hou je het simpel? Tjipcast 039
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



duurzame organisatieontwikkeling
identiteit
schoolontwikkeling
schoolprofiel

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest