Fascinerende ontdekkingen rond wetenschap en techniek

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 12 december 2016

Wat is de kunst van het onderwijzen? Kinderen leren om met andere ogen te kijken naar de dingen van elke dag. Als je deze kunst beoefent, ligt een wereld vol boeiende ontmoetingen voor je. In het boek Fascinerende ontdekkingen met kinderen rondom wetenschap en techniek delen de auteurs 'iets van de vreugde' die zij hierbij ervaren hebben.

Het boek is als volgt opgebouwd:

Deel A: Enkele overwegingen bij wetenschap en techniek. Met onder andere:

- Waarom onderwijs in wetenschap en techniek in de 21e eeuw? – Prof. Marc J. de Vries.

- Gedachten over natuurwetenschap en techniek in christelijk perspectief. – Ewald Mackay.

Deel B: Pedagogiek en didactiek van de lessen.

Deel C: Sleutelgesprekken: 10 compleet uitgewerkte voorbeeldlessen.

Het boek Fascinerende ontdekkingen met kinderen is geschreven vanuit een christelijke visie. Verwondering en verantwoordelijkheid zijn kernwoorden, die telkens terugkeren. Woorden, die als het goed is ieder mens tot de verbeelding spreken.

Deel A

Techniek & wij

Wij gebruiken techniek en technologie de hele dag door. Tegelijk doet de techniek iets met ons. De auto en de tablet nodigen ons uit om er gebruik van te maken. Als je het zo bekijkt, zie je het op een andere manier. Open en onbevangen kijken naar techniek is iets wat we allemaal kunnen leren. Het gaat daarbij om het stellen van goede vragen, zonder vooraf het antwoord precies te weten.

Waarom onderwijs in wetenschap en techniek in de 21e eeuw?

1. Het is een opdracht. De mens hoort verantwoord om te gaan met wetenschap en techniek. Daarvoor is het onmisbaar dat kinderen helder inzicht hebben in de aard van wetenschap en techniek. Ook moet er oog zijn voor de wisselwerking van techniek met maatschappelijke, culturele en geestelijke ontwikkelingen. Zuinig omgaan met het milieu hoort hierbij.

2. Het is uitdagend. Als kinderen uitgedaagd worden, kan het een geweldige positieve ervaringen zijn als ze ineens snappen hoe het zit. Voor leerkrachten is het een belangrijke taak om enerzijds niet de spanning weg te halen door alles voor te doen, maar om anderzijds zo te begeleiden dat de kans op succes voldoende groot is om te motiveren.

3. Het is een voorbereiding op de maatschappij. In deze samenleving spelen wetenschap en techniek een belangrijke rol. Ook al heb je als leerkracht zelf weinig op met techniek, je hebt wel de verantwoordelijkheid om kinderen hierin te onderwijzen.

4. Het staat dichtbij ons. Techniek is niet iets voor grijsaards in een labjas, met een brilletje en een borrelend reageerbuisje. Techniek is omgeven met misvattingen: je moet er handig voor zijn, je krijgt er vieze handen van. Maar het ís niet ver-van-je-bed; het begint met verwondering en nieuwsgierigheid. Wie kent dat niet?

5. Het is bij uitstek geschikt om hoofd, hart en handen aan te spreken. Je moet erbij nadenken, fantaseren en redeneren. Tegelijk moet je bouwen, metingen doen, etc. Door techniek kun je goed werken aan de ontwikkeling van 21st century skills, zoals problemen oplossen en creativiteit.

6. Het is goed te combineren met andere thema’s. Natuur, huishoudelijke voorwerpen, verkeer, medische techniek, gebouwen, communicatie: de lijst met thema’s is makkelijk langer te maken.

Tot slot: wetenschap en techniek is belangrijk, afwisselend, spannend en leuk. Het behoort geïntegreerd te zijn in het leerplan, vanuit een doordachte visie op de natuur, de mens en op wetenschap en techniek.

Gedachten over natuurwetenschap en techniek in christelijk perspectief

Filosoof dr. Ewald Mackay beschrijft een interessante bespiegeling vanuit de metafoor van een tuin. Dit laat zich niet samenvatten; het zou geen recht doen aan deze gedachten. Één citaat, om een indruk te geven:

Het begin van alle onderwijs is verwondering. (…) Wij als onderwijzers moeten het kind in onszelf niet doden als we ouder worden. We moeten deze verwondering koesteren als een schat. Dan kunnen we zelf ook weer de kinderen tot verwondering wekken en over alle leeftijdsverschil één zijn met hen.

Deel B

Dit deel geeft de pedagogiek en didactiek overzichtelijk weer, aan de hand van vijf principes en zeven sleutels. De vijf principes zijn:

Een Godgegeven werkelijkheid

Een gedeelde werkelijkheid

Een ervaren werkelijkheid

Een betekenisvolle werkelijkheid

Een eindige werkelijkheid

Didactische sleutels

De zeven didactische sleutels zijn:

Ontmoeten

Verkennen

Bedenken

Uitvoeren

Evalueren

Presenteren

Verdiepen

Deel C

In dit deel staan tien complete voorbeeldlessen voor wetenschap en techniek uitgewerkt. Ze zijn allemaal opgebouwd volgens de zeven sleutels. De onderwerpen zijn heel divers:

Constructies voor het hoge huis

Ik kan zelf verf maken!

Van mensentaal naar robottaal

Hoe gaat dat, leren praten?

TomTom, waar ben ik?

Meesterlijke selfies

Kunst- en vliegwerk met drones

Wat kiemt daar?

Een jas die tegen een buitje kan

Op zoek naar de sterren

Extra materiaal bij deze lessen is te downloaden vanaf de website van Driestar Educatief.

Recensie

Het boek Fascinerende ontdekkingen met kinderen is goed opgebouwd en prettig geschreven. In het eerste deel laat prof. Marc J. de Vries helder het belang van wetenschap en techniek zien. De filosofische bijdrage van Mackay vind ik persoonlijk heel waardevol. Ik kan me voorstellen dat niet-christelijke lezers dit anders kunnen zien. Ook dan is het goed om te lezen; het geeft een schitterend inkijkje in de christelijke visie. Daarnaast zullen de kernwoorden verwondering en verantwoordelijkheid breed worden gedeeld.

De lessen aan einde van het boek zijn uitnodigend. De ene les is wel makkelijker te realiseren dan de andere, maar het zijn stuk voor stuk goed doordachte en uitgewerkte lessen. Ze zijn met name geschikt voor de midden- en bovenbouw. De lessen laten zien hoe je wetenschap en techniek met verschillende vakken kunt combineren.

Het boek Fascinerende ontdekkingen met kinderen vormt een mooie combinatie van bezinning én praktijk. Die twee kunnen niet zonder elkaar. Juist de balans zorgt voor betekenisvol onderwijs.

N.a.v. Van Dam, H., Ritmeester, K., de Wilde, J.P. (red.) Fascinerende ontdekkingen met kinderen rondom wetenschap en techniek, Uitgever: Driestar Educatief, ISBN 978-90-71287-72-5, 173 blz. € 14,95. Het boek is te bestellen bij Driestar Educatief.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!