Draagt het aanleren van leesstrategieën bij aan de prestaties van leerlingen in vaklessen zoals biologie en geschiedenis?

Geplaatst op 7 november 2022

Verbetering van leerprestaties in biologie en geschiedenis door leesstrategieën

Het gebruik van leesstrategieën kan een aanzienlijke verbetering teweegbrengen in de leerprestaties van leerlingen in vakken zoals biologie en geschiedenis. Door het aanleren van specifieke leesstrategieën kunnen leraren de vaardigheden van hun leerlingen om complexe teksten te begrijpen en informatie te verwerken, aanzienlijk verbeteren.

Effectieve leesstrategieën

Er zijn diverse leesstrategieën die bewezen effectief zijn bij het verbeteren van tekstbegrip en leerprestaties:

• Monitoring en verheldering: Goede lezers blijven continu bijhouden wat er in de tekst gebeurt door de structuur te analyseren, samen te vatten en voorspellingen te doen. Als ze iets niet begrijpen, stoppen ze en verhelderen ze hun begrip voordat ze verder lezen (Oczkus, 2009).
• Bepalen van de hoofdgedachte: Het is belangrijk om de belangrijkste ideeën in een tekst te identificeren en deze te onderscheiden van details. Dit helpt zowel bij fictie als non-fictie teksten (Oczkus, 2009).
• Voorkennis activeren: Het verbinden van nieuwe informatie aan reeds bekende kennis kan helpen bij het begrijpen en onthouden van de tekst. Dit is vooral nuttig bij het lezen van complexe wetenschappelijke teksten (Bråten, Johansen & Strømsø, 2017).
• Zelfuitleg: Het uitleggen van de tekst aan jezelf of aan anderen kan helpen om de inhoud beter te begrijpen en te onthouden. Dit proces dwingt de lezer om de informatie actief te verwerken.

Verbetering van leerprestaties in biologie en geschiedenis door leesstrategieën

Het gebruik van leesstrategieën kan een aanzienlijke verbetering teweegbrengen in de leerprestaties van leerlingen in vakken zoals biologie en geschiedenis. Door het aanleren van specifieke leesstrategieën kunnen leraren de vaardigheden van hun leerlingen om complexe teksten te begrijpen en informatie te verwerken, aanzienlijk verbeteren.

Effectieve leesstrategieën

Er zijn diverse leesstrategieën die bewezen effectief zijn bij het verbeteren van tekstbegrip en leerprestaties:

• Monitoring en verheldering: Goede lezers blijven continu bijhouden wat er in de tekst gebeurt door de structuur te analyseren, samen te vatten en voorspellingen te doen. Als ze iets niet begrijpen, stoppen ze en verhelderen ze hun begrip voordat ze verder lezen (Oczkus, 2009).
• Bepalen van de hoofdgedachte: Het is belangrijk om de belangrijkste ideeën in een tekst te identificeren en deze te onderscheiden van details. Dit helpt zowel bij fictie als non-fictie teksten (Oczkus, 2009).
• Voorkennis activeren: Het verbinden van nieuwe informatie aan reeds bekende kennis kan helpen bij het begrijpen en onthouden van de tekst. Dit is vooral nuttig bij het lezen van complexe wetenschappelijke teksten (Bråten, Johansen & Strømsø, 2017).
• Zelfuitleg: Het uitleggen van de tekst aan jezelf of aan anderen kan helpen om de inhoud beter te begrijpen en te onthouden.

Minder effectieve strategieën

Niet alle leesstrategieën zijn even effectief. Strategieën zoals het simpelweg markeren van tekst en oppervlakkig herlezen dragen minder bij aan diep begrip en langdurige retentie van informatie (Bimmel, 2001).

Didactische aanpak: Modeling

Een krachtige methode om leesstrategieën te onderwijzen is 'modeling'. Hierbij demonstreert de leraar hoe een bepaalde leesstrategie werkt door deze zelf toe te passen op een tekst. Onderzoek toont aan dat deze aanpak effectief is in zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs (Keehnen, Braaksma & De Boer, 2015; Van den Bergh, 2009). Na de modeling fase oefenen leerlingen de strategieën eerst met begeleiding en daarna zelfstandig, wat leidt tot een betere beheersing van de leesvaardigheden.

Close Reading

Close Reading is een methode waarbij leerlingen een tekst meerdere keren lezen om diepere betekenis en nuances te ontdekken. Dit helpt bij het ontwikkelen van analytische vaardigheden en een beter begrip van complexe teksten, wat vooral nuttig is in vakken als geschiedenis en biologie (Lapp, Van Dalen, Mijs, & Van Logchem, 2018).

Het belang van woordenschat en vlot lezen

Onderzoek wijst uit dat een uitgebreide woordenschat en de vaardigheid om vloeiend te lezen cruciale factoren zijn voor begrijpend lezen. Lezers met een grotere woordenschat zijn beter in staat om nieuwe informatie te integreren en te begrijpen. Daarnaast blijkt dat de relatie tussen woordenschat en begrijpend lezen sterker wordt naarmate leerlingen ouder worden (Snow, 2002; Vernooy, 2007).

Ondersteuning van autonome motivatie

Om leesmotivatie te bevorderen, is het cruciaal dat leraren duidelijke verwachtingen hebben en communiceren wat zij van hun leerlingen verwachten. Hoge verwachtingen leiden vaak tot betere prestaties (Rosenthal, 1968). Leraren moeten differentiëren in hun aanpak om rekening te houden met de verschillende motivatieniveaus en leesvaardigheden van hun leerlingen. Dit kan door individuele leesplannen op te stellen en regelmatig leesgesprekken te voeren met de leerlingen om hun voortgang te bespreken en nieuwe doelen te stellen (Scheltinga et al., 2018).

Samenwerkend leren

Samenwerkend leren kan ook bijdragen aan een beter tekstbegrip. Door in groepen te werken, kunnen leerlingen elkaar helpen bij het begrijpen van moeilijke teksten en het toepassen van leesstrategieën. Dit bevordert niet alleen het begrip van de tekst, maar ook de sociale vaardigheden van de leerlingen (Slavin, 2008; Herrera et al., 2016).

Het belang van differentiatie

Differentiatie in het leesonderwijs is essentieel om tegemoet te komen aan de diverse behoeften van leerlingen. Leraren moeten in staat zijn om hun instructie aan te passen aan het niveau en de interesses van hun leerlingen. Dit kan door het gebruik van verschillende soorten teksten en opdrachten die aansluiten bij de leerstijlen en capaciteiten van de leerlingen (Tomlinson, 2001).

Praktische tips voor leraren

Leraren kunnen verschillende praktische strategieën toepassen om het leesbegrip van hun leerlingen te verbeteren:

• Gebruik van visuele hulpmiddelen: Het gebruik van grafische organizers zoals mindmaps en schema's kan leerlingen helpen om de structuur van de tekst beter te begrijpen en de belangrijkste ideeën te visualiseren.
• Interactie met de tekst: Moedig leerlingen aan om vragen te stellen, voorspellingen te doen en aantekeningen te maken tijdens het lezen. Dit bevordert een actieve betrokkenheid bij de tekst.
• Discussies en debatten: Organiseer klasdiscussies en debatten over de gelezen teksten om kritisch denken en diepere analyse te stimuleren.
• Individuele begeleiding: Bied individuele begeleiding aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben bij het lezen. Dit kan door middel van leesgesprekken, feedback en gerichte oefeningen.

Conclusie

Door effectieve leesstrategieën te onderwijzen en een ondersteunende leeromgeving te creëren, kunnen leraren de leesvaardigheid en daarmee de prestaties van hun leerlingen in vakken zoals biologie en geschiedenis aanzienlijk verbeteren. Het is essentieel om een gestructureerde aanpak te hanteren en strategieën aan te passen aan de behoeften van de leerlingen. Differentiatie, samenwerking en het bevorderen van autonome motivatie spelen hierbij een cruciale rol.

Bronnen

• Bråten, I., Johansen, R. J., & Strømsø, H. I. (2017). Effecten van verschillende introducties op tekstbegrip.
• Cervetti, G. N., Wright, T. S., & Hwang, J. K. (2016). Voordelen van thematisch lezen.
• Evers, J., & Van der Hoeven, J. (2017). Toename van tekstbegrip door leesstrategieën.
• Keehnen, A., Braaksma, M., & De Boer, M. (2015). Observerend leren bij leesstrategieën.
• Lapp, D., Van Dalen, T., Mijs, D., & Van Logchem, M. (2018). Close Reading in het basisonderwijs.
• Rosenthal, R. (1968). Het Rosenthaleffect: verwachtingen en prestaties.
• Scheltinga, F., van Steensel, R., & Sleegers, P. (2017). Positieve effecten van leesgesprekken.
• Slavin, R. E. (2008). Samenwerkend leren en leesvaardigheid.
• Tomlinson, C. A. (2001). Differentiated Instruction in the Classroom.
• Snow, C. E. (2002). Reading for Understanding: Toward an R&D Program in Reading Comprehension.
• Vernooy, K. (2007). De relatie tussen woordenschat en begrijpend lezen.