Beelddenkers en IQ onderzoek

Lisanne van Nijnatten

Kinder- & jeugdpsycholoog bij Praktijk De Blik

Geplaatst op 1 juni 2014

Intelligentietest

De manier waarop beelddenkers denken en informatie verwerken is soms op school lastig, maar ook tijdens de afname van een IQ test kan het een belemmerende factor zijn wanneer er geen aandacht aan besteed wordt. Daarom is het belangrijk om te weten watvoor implicaties beelddenken heeft voor onderzoek. Zo worden er geen onjuist conclusies getrokken over de capaciteiten van een kind en kunnen misdiagnoses voorkomen worden.

Beelddenken in het kort

Kenmerken van beelddenken die invloed hebben op een testsituatie zijn:

Dromerig en afgeleid overkomen
Associatief denken
Moeite hebben met het formuleren van gedachten in taal
Moeite hebben om verbale instructie in één keer te begrijpen
Verzanden in details, wanneer er geen algemeen kader van de opdracht gegeven wordt
Relatief trage taakaanpak

Tijdens een testafname zijn er vrij strikte regels over het gedrag van de onderzoeker. Hierdoor moet je altijd afwegen in hoeverre je je handelen kan aanpassen aan de behoeften van het kind. Het gevaar is echter wanneer je geen oog hebt voor beelddenken, je verkeerde conclusies trekt uit het gedrag van het kind.

Tijdens intelligentieonderzoek is het des te belangrijker, omdat er dan ook wordt gekeken naar taakaanpak en de keuze van de IQ testinvloed kan hebben op het presteren van het kind.

Beelddenken en keuze van IQ test

Het is vanuit wetenschappelijk onderzoek bekend dat beelddenkers anders presteren op IQ tests. Het algemene beeld is dat beelddenkers lager scoren op verbale subtests dan de niet-verbale subtests. Dit is in principe niet erg, omdat je de sterke en zwakke functies van een kind in kaart wilt brengen. Ik heb hier zelf ook onderzoek naar gedaan en daar heb ik gezien hoe beelddenkers ook de verbale taken op een beelddenk manier kunnen uitvoeren.

Daarmee hoeven zij dus niet lager te scoren op de verbale taken, maar moet er wel op de taakaanpak van het kind gelet worden. Hiernaast zijn er verschillen tussen de manier waarop intelligentietests verbale en niet-verbale capaciteiten meten. Zo kan een kind met een specifieke denkstijl als beelddenken toch anders presteren op verschillende tests.

WISC-III

De meest gangbare IQ test voor kinderen, de WISC-III, is naar mijn ervaring niet heel geschikt voor beelddenkers. Er worden regelmatig lange antwoorden gevraagd om hoog te scoren op de verbale schalen. Wanneer een kind moeite heeft met lange zinnen of de manier van doorvragen bij een onvolledig antwoord, zal hij lager scoren. Ook zijn er in de WISC-III meerdere subtests waarbij een snelle taakaanpak vereist is. Voor kinderen in het voortgezet onderwijs is de WISC-III wel aan te raden boven andere tests.

RAKIT-2 IQ test

De RAKIT-2 is een nieuwe intelligentietest in Nederland voor basisschool kinderen. Deze is naar mijn ervaring beter geschikt voor beelddenkers. De RAKIT-2 werkt ook voor de verbale subtests veel met plaatjes. Ook zijn er minder subtests waarbij een snelle taakaanpak vereist is. Veel taken vragen een kind het goede antwoord aan te wijzen, in plaats van lange zinnen te formuleren.

Kinderen kunnen bij deze IQ test soms verstrikt raken in alle details die ze zien in het materiaal, terwijl ze een globale taak moeten doen. Daardoor is het belangrijk om goed te kijken naar de taakaanpak van het kind en soms te vragen naar de manier waarop een kind tot een antwoord komt. Dat is natuurlijk de verantwoordelijkheid van de psycholoog of orthopedagoog, maar ouders kunnen dit ook nakijken in een verslag. Wanneer dit goed gedaan is, zal het beschreven zijn in het verslag.

Kaufman ABC IQ test

Er wordt ook nog wel eens over de Kaufman ABC gesproken, heb ik gemerkt. Deze test schijnt goed aangepast te zijn op bepaalde handicaps van beelddenkers. Deze IQ test is echter géén valide manier om intelligentie of cognitieve capaciteiten te meten bij Nederlandse kinderen. Er is geen Nederlandse versie van deze test, waardoor hij niet in Nederland gebruikt kan worden. Hiernaast is de Kaufman ABC voornamelijk geschikt als toevoeging op ander onderzoek, niet als alleenstaand instrument.

SON-R en NIO IQ test

Ten slotte kort de SON-R en de NIO. Allebei deze tests zijn überhaupt voor het bepalen van een genuanceerd intelligentieprofiel niet heel geschikt. De SON-R staat bekend als een intelligentietest voor kinderen met een taal- of spraakontwikkeling handicap of een probleem in communicatie. Hierdoor is het niet aan te raden om deze intelligentietest af te nemen bij kinderen zonder zo’n probleem.

Beelddenkers hebben niet per definitie een probleem in taal, spraak of communicatie. Hier is deze IQ test dus niet op aangepast. De NIO is een intelligentietest die nog regelmatig klassikaal wordt afgenomen in het onderwijs. Het gevaar van deze test is dat er geen aandacht is voor de taakaanpak en het begrip van de instructie. Ook zal een groot deel van de kwalitatieve informatie die uit een intelligentieonderzoek kan komen verloren gaan, omdat de NIO vaak niet door een geschoolde psycholoog of orthopedagoog wordt afgenomen.

Juiste keuze IQ test

Ik hoop hiermee voornamelijk ouders te informeren, zodat zij een weloverwogen keuze kunnen maken voor de test die zij kiezen voor hun kind. Het is ook mogelijk om een second opinion van intelligentieonderzoek te overwegen wanneer de testgegevens vertroebeld zijn door watvoor reden dan ook. Uiteindelijk is het vooral de verantwoordelijkheid van de psychologen en orthopedagogen om hun expertise in te zetten om goed onderzoek te doen. Hopelijk kan ik ouders hiermee emanciperen, zodat zij wat meer handvatten hebben in de wereld van de psychologische testen.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!