Natuurlijk, buiten rekenen!

Bertine van den Oever

Onderwijsadviseur en coach bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 21 februari 2022

>> Natuurlijk, buiten rekenen! direct bestellen.

Natuurlijk buiten rekenen ligt voor het oprapen. ‘Kijk, dit blad is heel groot! Dit blad is veel groter dan die blaadjes.’ Er liggen veel kansen om rekentaal te gebruiken tijdens het buitenspelen en dit te verbinden aan de begripsvorming. Grote dank aan BAZALT om dit Engelstalige boek van Juliet Robertson te vertalen naar het Nederlands!

‘Zo doen jonge kinderen dat. Terwijl ze spelen, zijn ze aan het ontdekken en ongemerkt aan het rekenen.’

Inleiding

Deze inleiding moet je zeker niet overslaan bij het lezen van dit boek. Je leest over het bekijken van de wereld door een rekenbril. Hoe dit orde en houvast kan geven en ook kan helpen om gebeurtenissen te verklaren. Voor jonge kinderen is het niet alleen een cognitief proces, maar ook een sociale, emotionele en fysieke ervaring.

Buiten zijn er kansen om hoofd, hart en handen te verbinden door de dynamiek in de natuur en de omgeving die allerlei aanknopingspunten biedt voor patronen, texturen, kleuren, hoeveelheden enz. Dit boek is geschreven voor professionals die met kinderen werken tussen de 3 en 7 jaar, voor leraren in het basis- en speciaal onderwijs en pedagogisch werkers in de kinderopvang.

De doelen van dit boek zijn:

Dat professionals nadenken over hun rol in het ontwikkelen van rekenaanbod, waarbij ze de buitenruimte optimaal benutten.
Kinderen via buitenspel blootstellen aan informele en spontane rekenervaringen die door hen geïnitieerd en aangedragen worden.
Open reken-ideeën bieden waarmee de professional kan aansluiten bij de belangstelling van leerlingen.
Elke buitenruimte optimaal benutten als context voor het rekenonderwijs.

De basis

Hier worden een aantal experts aangehaald om de volgende zes onderdelen te onderbouwen:

Een rekenkundig concept kan worden opgevat als een netwerk van verbindingen tussen symbolen, taal, concrete ervaringen en afbeeldingen. Zo kunnen vaardigheden en concepten die in de ene context worden aangeleerd, soepel in een andere context worden toegepast.
Fysieke materialen en scripts uit het echte leven zijn belangrijke elementen van het rekenen. Liedjes, versjes en verhalen reiken kinderen taal aan en zorgen dat ze de verhalen waarin de taal in context gebruikt wordt, kunnen naspelen en navertellen.
Narratieve vermogens voorspellen de latere capaciteit op het gebied van rekenen.
Kinderen moeten een netwerk van mentale rekenschema’s opbouwen op basis van ervaringen die ze zelf hebben opgedaan. (bv. 3D -> 2D)
Het aanleren van rekenconcepten die gestoeld zijn op lichamelijke bewegingen en interacties met de omgeving. (bv. gebaren)
Bewegingen en actie geven kinderen intuïtieve, lichamelijke inzichten over concepten die ze pas later op intellectueel niveau gaan begrijpen.

‘Kinderen hebben hun hele lichaam nodig om rekenen te leren.’

De rol van de leerkracht of groepsleider

Rekenkundige bekwaamheid ontstaat niet vanzelf, er is een zorgvuldige en relevante scaffolding voor nodig. Professionals kunnen:

Buitenruimtes op rekenkundige wijze inrichten met elementen die het rekenkundige gesprek, verkenningen en onderzoeken vergemakkelijken.
Rekenen inbedden in de routine.
Leermomenten optimaal aangrijpen om rekenen te stimuleren.
Nieuwsgierigheid prikkelen en uitdagen tot rekenen.
Voortbouwen op het spel van kinderen.
Kinderen observeren en waarnemen dat ze het levende bewijs zijn van hun eigen leerproces. (in plaats van prestaties op papier)
Modelen van een reken-growth-mindset, straal uit dat rekenen leuk en haalbaar is en dat je zelf ook altijd blijft leren.

H1 Maar waar vind ik de mogelijkheden tot rekenen dan?

Dit hoofdstuk geeft twaalf praktische suggesties om tijd te vinden voor rekenen. Het gaat niet om tijd vinden, maar tijd maken door middel van een geïntegreerde aanpak. Laat nu ook al in onze Nederlandse wet staan dat we ons onderwijs zoveel mogelijk geïntegreerd aan moeten bieden! Het belang van het begrijpen en gebruiken van dezelfde rekentaal als collega’s wordt benadrukt. In Nederlandse context kan dat bijvoorbeeld inhouden dat je als team de rekenleerlijnen erbij pakt en deze met elkaar bespreekt over begrip en toepassing. Ook wordt bijvoorbeeld besproken hoe je aan ouders en directie ‘natuurlijk buiten rekenen’ kan uitleggen en verantwoorden.

H2 Voordat we naar buiten gaan

Hier lees je welke praktische voorbereidingen je kan treffen om je lesaanbod voor rekenen uit te kunnen voeren. Er worden helpende handvaten gegeven om rekenspel af te stemmen op de kinderen. Afstemmen op interesse, op niveau, op motivatie met vooral eerst aandacht voor observatie. Er is ook een lijst met echt handige materialen. Je krijgt suggesties hoe je abstracte cijfers na kan maken met natuurlijk materiaal, hierbij wordt rekening gehouden met de motorische ontwikkeling van kinderen die vaak nog niet toe zijn aan schrijven. Problemen oplossen en samenwerken worden meegenomen als vaardigheden in de voorbereiding van mogelijke activiteiten.

H3 t/m H11

In deze hoofdstukken krijg je allerlei suggesties om de verschillende rekenaspecten bij de kinderen onder de aandacht te brengen en vooral dit ook buiten te beleven.

H3 Getallen

H4 Getalbewerkingen en breuken

H5 Geld

H6 Meten

H7 Tijd

H8 Patronen

H9 Vorm en symmetrie

H10 Positie, richting en beweging

H11 Informatieverwerking

H12 Routines

Ontdek hoe je rekenen in allerlei dagelijks routines kan opnemen. Hierbij kan je bijvoorbeeld denken aan evalueren, roosters, het weer, de garderobe, opruimen en de rij.

H13 De Rekentuin

Het laatste hoofdstuk gaat over de fysieke veranderingen die je zelf aan kan brengen in een buitenruimte om rekenen een natuurlijke plek te geven. Je vindt hier maar liefst 25 suggesties die jonge kinderen op een natuurlijke en speelse manier kunnen voorbereiden op allerlei rekenvaardigheden.

Recensie

Wat een geweldig boek zeg! Door nieuwsgierigheid gedreven had ik het in één zucht uitgelezen. Het is een echte aanvulling op de boeken en materialen die er al zijn over het rekenonderwijs aan jonge kinderen, omdat het niet alleen gaat over handelend, bewegend en coöperatief leren, maar ook over BUITEN leren met NATUURLIJKE materialen!

Goed dat in het boek voortdurend het principe van intersubjectiviteit centraal staat waarbij de professional aansluit op de leerlingen. Observeren en weten wat de leerlingen nodig hebben. Soms aansluitend bij hun initiatief of door hun nieuwsgierigheid door middel van activiteiten en de omgeving te prikkelen.

Onder het kopje ‘de basis’ van de inleiding wordt kort en krachtig een inspirerende theoretische onderbouwing gegeven over het rekenonderwijs in relatie tot de ontwikkeling van het jonge kind.

Er is ook aandacht voor de motorische ontwikkeling van het kind en wanneer ze toe zijn aan het schrijven van cijfers. Ik mis hier de aandacht voor de overgang van concreet via schematisch naar abstract denken. Ook hierin is het belangrijk om de kinderen eerst te vullen met concrete beelden van aantallen voordat we hen de abstracte getallen aanbieden.

Tot slot nog een aantal richtinggevende uitspraken uit het boek waar ik enthousiast over ben, omdat ik principes uit het kindgericht onderwijs uitgewerkt zie.

Zorg voor scripts uit het echte leven in liedjes, versjes en verhalen die ze kunnen naspelen en navertellen.
Integreer rekenen in allerlei activiteiten en de omgeving van het kind.
Sluit aan bij het niveau, houd het leuk en richt je op wat het kind aankan.
Het boek is geen handleiding, maar een naslagwerk!
De ‘kring’ is een plek waar leerlingen bij elkaar zijn en hun nieuwsgierigheid geprikkeld wordt. Dit kan dus ook buiten zijn en in een andere vorm dan de fysieke kring.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!