Zelfbeoordeling en zelfregulatie bij het leren problemen op te lossen

Geplaatst op 1 juni 2016

Accurate beoordeling van het eigen leren, dat wil zeggen, een evaluatie van wat wel en niet geleerd is en hoe goed het geleerd is, is cruciaal voor effectief zelfgereguleerd leren, ofwel het bepalen van volgende leeractiviteiten. Zonder accurate zelfbeoordeling worden waarschijnlijk niet die leeractiviteiten geselecteerd die daadwerkelijk bijdragen aan verder leren en worden tijd en moeite dus niet optimaal besteed. Helaas blijken veel mensen niet erg goed te zijn in het beoordelen van hun eigen leren, wat mogelijk verklaart waarom zelfgereguleerd leren vaak niet effectief is. Onderzoek vanuit cognitief psychologisch perspectief heeft laten zien dat de voornaamste reden dat zelfbeoordeling vaak niet accuraat is, is dat lerenden niet de juiste cognitieve cues gebruiken bij het beoordelen van hun leren.

Gelukkig heeft dit onderzoek ook aangetoond dat er –vaak relatief simpele interventies zijn om zelfbeoordeling te verbeteren door lerenden op de juiste cues te laten focussen tijdens het geven van een oordeel. Bijvoorbeeld, als men bij het leren van woordparen de lerenden meteen na elk woordpaar laat aangeven hoe goed zij denken dat ze het op een test kunnen reproduceren is dit oordeel niet erg accuraat. Wanneer dit met een vertraging gevraagd wordt (na het leren van alle woordparen) blijkt dit oordeel veel meer accuraat. Vermoedelijk komt dit omdat een onmiddellijk oordeel vertroebeld wordt door informatie uit het korte termijn geheugen –het is nog maar de vraag of deze informatie ook geconsolideerd wordt in het lange termijn geheugen. Een vertraagd oordeel echter, is noodzakelijkerwijs gebaseerd op informatie uit het lange termijn geheugen, die ook tijdens de test gebruikt moet worden. Met andere woorden, de cognitieve cues die gebruikt worden zijn bij een vertraagd oordeel een meer accurate voorspeller voor de test prestatie en leiden dus tot een meer accuraat oordeel.

Bij het leren van teksten gaat het echter niet om het letterlijk memoriseren van informatie, zoals bij woordparen. Op de test worden niet (alleen) feitelijke vragen gesteld, maar gaat het om tekstbegrip. Het simpelweg vragen van een oordeel over het leren met vertraging leidt dan ook niet noodzakelijk tot een meer accuraat oordeel. Instructies voorafgaand aan het geven van een oordeel die lerenden laten focussen op hun tekstbegrip, zoals het genereren van kernwoorden of een samenvatting, leiden echter wel weer tot meer accurate oordelen.

Er zijn dus relatief simpele interventies mogelijk die leiden tot meer accurate zelfbeoordeling. Het onderzoek naar deze interventies heeft zich tot nu toe echter vooral gericht op talige taken zoals het leren van woordparen en teksten. In veel (met name bèta) schoolvakken staat echter het leren oplossen van problemen centraal (denk bijvoorbeeld aan wiskunde sommen) en ook in deze vakken is zelfgereguleerd leren van belang. Probleemoplossen heeft met het leren van teksten gemeen dat het niet gaat om een letterlijke memorisatie –het antwoord op een som is niet van belang, het gaat erom of de procedure om dit type som op te lossen geleerd is.

In dit tweede deelproject wordt dan ook onderzocht hoe het gesteld is met de accuratesse van zelfbeoordelingen bij het leren probleemoplossen en of interventies die vergelijkbaar zijn met interventies die gebruikt zijn in het leren van teksten de accuratesse kunnen verbeteren. Leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs leren probleemoplossen aan de hand van uitgewerkte voorbeelden, die een stap voor stap uitgewerkte oplosprocedure laten zien. Onderzocht werd of het onmiddellijk of vertraagd geven van een zelfbeoordeling effectiever is en of instructies die leerlingen laten focussen op hun begrip van de oplosprocedure, zoals het aanvullen van ontbrekende stappen of het zelf genereren van de hele oplossing, de accuratesse van het oordeel kunnen verbeteren. Ook is onderzocht of het trainen van zelfbeoordelingen van zojuist opgeloste problemen (retrospectief) leidt tot betere inschatting van de eigen toekomstige toetsprestatie (prospectief).

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Details van het onderzoek

NWO-projectnummer:	411-07-152
Titel onderzoeksproject:	Fostering self-monitoring and self-regulation in learning to solve problems
Looptijd:	01-12-2009 tot 01-12-2013