Hoe geef je een passend schooladvies? (1)

Deel 1: Het proces achter een passend schooladvies

Tussen 10 en 31 januari 2025 krijgen alle groep 8-leerlingen in Nederland hun voorlopig schooladvies. Maar hoe komt zo'n advies tot stand? Welke factoren spelen een rol? Hoe verhouden toetsresultaten en het oordeel van de leerkracht zich tot elkaar? En welke valkuilen moeten worden vermeden? In deze artikelenserie worden 10 veelvoorkomende vragen over schooladvisering beantwoord en worden praktische handvatten geboden om tot een passend advies te komen.

Het laatste jaar van de basisschool kan voor leerlingen in groep 8 en hun ouders een spannende periode zijn. Naast het ontvangen van het schooladvies, staat ook de keuze voor een middelbare school centraal. In Nederland worden leerlingen al op jonge leeftijd geselecteerd, namelijk rond 11 of 12 jaar. Het schooladvies speelt daarbij een cruciale rol, omdat het bindend is: voortgezet onderwijsscholen plaatsen leerlingen doorgaans op het niveau dat de basisschool adviseert. Het is daarom van groot belang dat het geven van schooladviezen een zorgvuldig proces is. 

Deze artikelenreeks geeft antwoord op de volgende veelgestelde vragen over het schooladviesproces:

1. Wanneer wordt het schooladvies gegeven?
2. Wie zijn er betrokken bij het schooladvies?
3. Hoe worden ouders en leerlingen geïnformeerd over het schooladvies?
4. Welke factoren worden meegenomen in een passend schooladvies?
5. Hoe worden LVS-toetsscores gebruikt bij het schooladvies?
6. Wanneer adviseer je praktijkonderwijs en wanneer vmbo basis?
7. Wie weet het beter: toetsen of de leerkracht?
8. Welke valkuilen zijn er bij het geven van het schooladvies?
9. Wat gebeurt er als ouders of leerlingen het niet eens zijn met het schooladvies?
10. Hoe heeft de invoering van de doorstroomtoets het schooladviesproces veranderd?

In dit eerste deel, dat ingaat op het proces van het opstellen van een passend schooladvies, worden de eerste drie vragen behandeld. Lees ook de overige delen:

• Deel 2: De bouwstenen voor een passend schooladvies;
• Deel 3: De rol van toetsen en leerkrachten bij het schooladvies;
• Deel 4: Valkuilen bij het schooladvies;
• Deel 5: Schooladvies in de praktijk: oudergesprekken en de rol van de doorstroomtoets;
• Gratis module Wij-leren Academie met infographics.

1. Wanneer wordt het schooladvies gegeven?

Groep 6: een eerste richting

In groep 6 begint het proces van schooladvisering met het verzamelen van gegevens. Scholen gebruiken hiervoor onder andere de voortgang in het leerlingvolgsysteem (LVS) en de observaties van de leerkracht. Hoewel er in deze fase nog geen formeel schooladvies wordt gegeven, leggen deze gegevens een belangrijke basis voor de toekomstige inschatting van het onderwijsniveau.

Aan het einde van groep 6 communiceren sommige scholen een voorlopig richtadvies aan ouders. Dit dient als een indicatie van het te verwachten uitstroomniveau en kan ouders helpen om zich alvast te oriënteren. Andere scholen noteren dit richtadvies uitsluitend in het leerlingvolgsysteem en communiceren dit niet actief naar ouders. Bij leerlingen waar twijfels bestaan over het passende uitstroomniveau, is het verstandig om in groep 6 al met ouders in gesprek te gaan. Dit bevordert een vroegtijdige samenwerking en voorkomt verrassingen in latere stadia van het adviesproces.

Groep 7: richtadvies en oriëntatie

In groep 7 wordt vaak een officieel richtadvies opgesteld, dat met ouders en leerlingen wordt gedeeld. Dit advies is niet bindend en er kunnen geen rechten aan worden ontleend, maar het helpt om de verwachtingen van school, ouders en leerling beter op elkaar af te stemmen. Het richtadvies biedt ouders en leerlingen de mogelijkheid om zich te oriënteren op verschillende middelbare scholen en open dagen te bezoeken. In deze fase is het belangrijk al nadrukkelijk te kijken naar de bredere ontwikkeling van de leerling en niet alleen naar toetsscores.

Groep 8: van voorlopig schooladvies naar definitief schooladvies

Het voorlopig schooladvies wordt in groep 8 verstrekt, tussen 10 en 31 januari. Dit advies dient zorgvuldig opgesteld te worden op basis van een breed scala aan factoren, waaronder toetsresultaten, observaties, werkhouding en het professionele oordeel van de leerkracht. Het doel van het voorlopig schooladvies is om ouders en leerlingen een duidelijke richting te bieden bij de keuze voor een passende middelbare school.

Het moment waarop dit advies wordt gegeven, is strategisch gekozen. Het volgt ruim na de LVS-toetsen van begin groep 8, zodat leerlingen zoveel mogelijk tijd hebben om hun potentieel te laten zien. Dit zorgt ervoor dat het voorlopig advies een realistisch en onderbouwd beeld geeft van wat de leerling aankan.

In februari maken alle leerlingen in groep 8 de doorstroomtoets. De resultaten van deze toets kunnen aanleiding geven om het voorlopige advies naar boven bij te stellen. Bijstelling naar een lager niveau is niet toegestaan. Het definitieve schooladvies wordt vastgesteld na ontvangst van de uitslag van de doorstroomtoets (uiterlijk 15 maart) en moet uiterlijk 24 maart gedeeld worden met ouders en leerlingen. Dit advies is bindend en vormt de basis voor de inschrijving op een middelbare school. In Figuur 1 wordt het volledige schooladviesproces weergegeven. 

Figuur 1. Tijdlijn schooladvies.
 

Wil je deze infographic in hoge resolutie downloaden, of heb je vragen over het artikel? Schrijf je gratis in voor de module van de Wij-Leren Academie.

2. Wie zijn er betrokken bij het schooladvies?

Het opstellen van een schooladvies is een teamproces waarin verschillende professionals samenwerken om een goed onderbouwde beslissing te nemen. De betrokkenen en hun rollen kunnen per school variëren, maar doorgaans spelen de leerkracht van groep 8 en de intern begeleider een centrale rol. De leerkracht kent de leerling het beste in de context van de klas en heeft een breed beeld van de prestaties, werkhouding en sociale ontwikkeling van de leerling. De dagelijkse observaties en interacties van de leerkracht met de leerling zijn cruciaal voor het formuleren van een passend advies. De intern begeleider heeft doorgaans een langere termijnvisie op de ontwikkeling van de leerling, omdat deze vaak al vanaf eerdere jaren betrokken is bij de begeleiding van de leerling. De visie van de intern begeleider kan met name waardevol zijn bij leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften of bijzondere omstandigheden.

Advies op basis van meerdere perspectieven

Op sommige scholen speelt de schooldirecteur een rol in het proces. De directeur is uiteindelijk verantwoordelijk voor de gegeven adviezen. Soms worden ook de leerkrachten van eerdere leerjaren, zoals die van groep 6 en 7, geraadpleegd. Zij kunnen waardevolle informatie toevoegen over de langere ontwikkelingslijn van de leerling. Deze bredere input zorgt ervoor dat het advies niet enkel gebaseerd is op de prestaties in groep 8, maar op de totale basisschoolperiode.

In bijzondere gevallen, zoals bij leerlingen met complexe leer- of gedragsproblematiek, kan een orthopedagoog of psycholoog worden ingeschakeld. Deze specialisten brengen aanvullende expertise in. Dit kan helpen om een completer beeld te krijgen van de mogelijkheden en beperkingen van de leerling en om een advies op maat te formuleren.

Het belang van samenwerking

Een schooladvies is een mijlpaal in het leven van leerlingen en heeft een grote invloed op hun toekomst. Het is daarom essentieel dat er zorgvuldig overleg is tussen alle betrokken partijen. Een multidisciplinaire benadering, waarbij verschillende perspectieven worden meegenomen, draagt bij aan een weloverwogen en gedragen besluit. Deze samenwerking maakt het mogelijk om niet alleen te kijken naar cijfers en toetsresultaten, maar ook naar de unieke eigenschappen, behoeften en ambities van de leerling.

Door deze gezamenlijke aanpak wordt recht gedaan aan de complexiteit van het proces en wordt gewaarborgd dat elk advies de best mogelijke start biedt voor de leerling in het voortgezet onderwijs.

“Het schooladvies is niet zomaar een keuze; het is een fundament voor kansen en persoonlijke groei."

3. Hoe worden ouders en leerlingen geïnformeerd over het schooladvies?

Het schooladvies wordt doorgaans richting ouders gecommuniceerd tijdens een persoonlijk gesprek op school, vaak gepland op een gespreksmiddag of -avond. Bij veel scholen mogen leerlingen aanwezig zijn bij deze gesprekken. Dit sluit aan bij het streven naar eigenaarschap, waarbij leerlingen actief betrokken worden bij beslissingen over hun eigen toekomst.

Tijdens het gesprek legt de leerkracht uit hoe het advies tot stand is gekomen en bespreekt belangrijke factoren zoals werkhouding, motivatie en toetsresultaten. Het doel is om ouders en leerlingen een helder en volledig beeld te geven van de afwegingen die zijn gemaakt. Op sommige scholen sluit de intern begeleider aan, vooral wanneer er vragen zijn over de langetermijnontwikkeling van de leerling of als extra expertise gewenst is. Bij complexe situaties kan tevens een orthopedagoog of schooldirecteur deelnemen aan het gesprek met ouders.

Na de uitslag van de doorstroomtoets volgt vaak een tweede gesprek. De aanpak hiervan verschilt per school. Sommige scholen organiseren een vervolgafspraak alleen als de toetsuitslag aanleiding geeft om het advies naar boven bij te stellen. Andere scholen kiezen ervoor om met alle ouders en leerlingen in gesprek te gaan, ongeacht de toetsresultaten, om eventuele vragen te bespreken en het proces zorgvuldig af te sluiten. De vorm van deze gesprekken varieert: sommige scholen geven vanwege tijdsdruk de voorkeur aan telefonische gesprekken, terwijl andere scholen fysieke ontmoetingen plannen om het contact persoonlijker te maken.

Het is belangrijk dat ouders in groep 8 niet verrast worden door het schooladvies. Zoals bij vraag 2 werd besproken, is het van groot belang dat de communicatie over het schooladvies in groep 7 en waar nodig in groep 6 al wordt opgestart. Dit biedt ouders en leerlingen de mogelijkheid om op tijd te beginnen met het verkennen van middelbare scholen en open dagen. Door ouders vroegtijdig te betrekken, kan het adviesproces soepeler verlopen en wordt de kans op misverstanden of spanningen verminderd.

Heldere communicatie en een open dialoog zijn essentieel om ervoor te zorgen dat ouders, leerlingen en school gezamenlijk achter het advies kunnen staan en samenwerken aan een succesvolle overgang naar het voortgezet onderwijs.

Tot slot

In dit eerste deel van de artikelenreeks over het geven van schooladvies is het proces achter een passend schooladvies besproken, waarbij de nadruk lag op het tijdspad, de betrokkenen en het informeren van ouders en leerlingen. Dit vormt de basis voor een zorgvuldig advies dat recht doet aan het potentieel van leerlingen. In de volgende delen van deze artikelenserie zal dieper ingegaan worden op de factoren die bijdragen aan een passend schooladvies, de rol van toetsscores en de valkuilen die vermeden moeten worden. De hele artikelenserie biedt een compleet overzicht van alles wat komt kijken bij het opstellen van een schooladvies. Lees ook deel 2 om praktische inzichten en handvatten te ontdekken die bijdragen aan een eerlijk en onderbouwd adviesproces.