Kenmerken van een effectieve aanpak voor formatieve evaluatie van de competentieontwikkeling van leerkrachten

Geplaatst op 1 juni 2016

In het middelaarberoepsonderwijs wordt er in toenemende mate belang gehecht aan het stimuleren van reflectie bij studenten. Het begeleiden van reflectie is echter een complexe taak. Het is dan ook van belang te onderzoeken hoe docenten zich professioneel kunnen ontwikkelen in het begeleiden van reflectie en wat effectief bewezen aanpakken daarvoor zijn. Tigelaar en Sins onderzochten de impact van drie veelvoorkomende procedures op de professionele ontwikkeling van docenten:

  1. een expertisegebaseerde aanpak, waarbij docenten feedback ontvingen van een trainer op basis van op onderzoek gebaseerde noties;
  2. zelfbeoordeling en collegiale feedback, waarbij docenten zichzelf en elkaar als collega’s beoordeelden;
  3. onderhandelend beoordelen, waarbij docenten tijdens formatieve beoordelingsgesprekken onderhandelden met een ervaren collega.

Deelnemers waren docenten in het MBO (opleiding Verpleegkunde; niveau 4), die zich wilden ontwikkelen in het begeleiden van reflectie bij hun studenten. In het onderzoek werd gebruik gemaakt van diverse vragenlijsten, diepte-interviews, en een voor- en nameting aan de hand van videovignetten interviews.

Wat betreft de professionele ontwikkeling van deelnemers bleek dat docenten in de expertisegebaseerde aanpak zich meer ontwikkelen dan deelnemers aan de aanpak voor zelfbeoordeling en collegiale feedback. De door docenten waargenomen mate van coaching op de school en de intrinsieke motivatie van docenten bleek een positieve invloed te hebben op de professionele ontwikkeling die docenten doormaakten. Er werden geen verschillen gevonden tussen de drie aanpakken met betrekking tot de ervaren bruikbaarheid voor de eigen professionalisering. Wel noemden docenten elementen uit elke aanpak die ze als erg zinvol zagen voor hun eigen professionele ontwikkeling. Zo laten de analyses van de diepte-interviews zien, dat het samen bespreken van video-opnamen van de eigen lespraktijk, in alle aanpakken door docenten als het meest zinvol wordt gezien. Het gebruik van kennis verkregen uit onderwijsonderzoek wordt door docenten vooral zinvol gevonden wanneer deze noties worden geconcretiseerd met behulp van praktische voorbeelden, bij voorkeur naar aanleiding van het eigen functioneren van docenten. De resultaten suggereren verder dat feedback van collega’s van belang is voor de professionele ontwikkeling van docenten. Het gebruik van collegiale feedback lijkt met name belangrijk voor de ontwikkeling van docenten ten aanzien van concrete aspecten van hun functioneren tijdens het stimuleren van reflectie.

Het onderzoek suggereert dus dat een trainergestuurde aanpak effectief is. Omdat de resultaten in de aanpak met de meeste sturing van een trainer (de expertisegebaseerde aanpak) echter niet verschillen van de bevindingen in de aanpak waar docenten konden onderhandelen over hun professionele ontwikkeling, roept het onderzoek nieuwe vragen over de rollen van trainers en collega-assessoren en de mate waarin actieve betrokkenheid van docenten en docentsturing cruciaal zijn bij professioneel leren.

Het onderzoek bood ook nieuwe inzichten over de aard van de praktijkkennis van docenten die deelnamen aan het onderzoek. Zo bleek bijvoorbeeld dat de praktijkkennis van docenten over methoden en strategieën voor het bevorderen van reflectie niet alleen input vormde voor hun kennis gericht op specifieke kenmerken van studenten en hun denkprocessen tijdens het reflecteren, maar hier ook op wordt gebaseerd. Een ander belangrijk inzicht was dat relaties tussen elementen van praktijkkennis van docenten worden geactiveerd in de kennisbasis van docenten in reactie op authentieke problemen over het begeleiden van studenten bij reflectie in de context van hun eigen praktijk.

Omdat in het onderzoek geen verschillen werden gevonden ten aanzien van praktijkkennis over doelen ten aanzien van reflectie, lijkt verder onderzoek nodig naar de manier waarop kennis verkregen uit onderwijswetenschappelijk onderzoek effectief met docenten kunnen worden gedeeld. De inzichten uit het onderzoek kunnen daarbij behulpzaam zijn. De bevindingen uit deze studie nodigen ook uit tot verder onderzoek naar rol van praktijkkennis tijdens het leren van docenten.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Details van het onderzoek

  
NWO-projectnummer:  411-06-314
Titel onderzoeksproject:  Characteristics of an effective approach for formative assessment of teachers’ competence development
Looptijd:01-09-2007 tot 12-04-2013

Projectleider(s)

Naam Instelling E-mail
Prof. dr. N. Verloop Universiteit Leiden verloop@iclon.leidenuniv.nl

Projectuitvoerder(s)

Naam Instelling E-mail
Dr. E.H. Tigelaar Universiteit Leiden dtigelaar@iclon.leidenuniv.nl
Dr. M.E.J. Bakker    

Relevante links(s)

Gerelateerde projecten

[Bron: Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO)]



Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

[extra-breed-algemeen-kolom2]



persoonlijke ontwikkeling
zelfbeoordeling

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest