Hoge verwachtingen, goede verbindingen

Hoge verwachtingen hebben is het nieuwe opbrengstgericht werken. Zo bedenken we iedere keer iets nieuws om de cijfers omhoog te krijgen. Het staat nu zelfs in het nieuwe Inspectiekader. Want de basisvaardigheden zijn belangrijk — ook al zo’n woord. Ik hou mijn hart vast. Want hoge verwachtingen hebben is geen knop die je even kunt aanzetten. En wat zijn die basisvaardigheden eigenlijk?

Stel je een tenniscoach voor, die steeds naar het scorebord kijkt en dan naar z’n pupil roept: je moet meer punten maken! Je kunt het! Ik heb hoge verwachtingen van je! Wat zouden we tegen zo’n coach zeggen? Waarschijnlijk: kijk eens naar je pupil in plaats van naar het scorebord.
De basis van tennis zijn spelregels, goede technische vaardigheden…eh, nee.

De basis van tennis is dat je zin hebt in tennis. Als pupillen geen zin hebben in tennis, kan de coach hoog en laag springen, maar dan gebeurt er helemaal niets. Pas als kinderen zelf op het idee komen dat tennis wel eens leuk zou kunnen zijn, dan willen ze er meer over weten. Dan is er een opening voor de coach om over regels, techniek en conditie te gaan praten. Daar gaan pupillen dan aan werken. En als pupillen met meer kennis, vaardigheden en conditie successen krijgen, dan stijgt hun motivatie en willen ze nog meer weten en leren.

Motivatie

Die intrinsieke motivatie helpt ze dan zelfs door de moeilijke momenten heen, als ze een keer geen zin hebben in training, als de coach streng tegen ze is, uit z’n slof schiet misschien. Andersom werkt het niet: als ze alleen onder drang en dwang naar de tennistraining worden gestuurd, zonder dat er een eigen motivatie is ontstaan, dan zal een uit z’n slof schietende coach de laatste druppel zijn om ermee te kappen.

Sleutelwoord: verbinding. Dat is hoe motivatie en ontwikkeling werken. In interactie, tussen mensen. Niet als eenrichtingsverkeer, maar als permanente uitwisseling en afstemming. Intrinsieke motivatie kan het effect van extrinsieke motivatie versterken, maar te veel extrinsieke motivatie kan uiteindelijk leiden tot ‘uitdoven’ van intrinsieke motivatie.

Zo ook onderwijs. Steeds naar punten kijken en dan tegen leerlingen zeggen: je kunt het! Er zit meer in, laat het maar zien! — zo simpel is het niet. Evenmin is de basis van onderwijs lezen, rekenen en burgerschap. De basis van onderwijs is een kind dat zin heeft zich te ontwikkelen. Dan heb ik goed nieuws: ALLE kinderen willen zich ontwikkelen. Ze zijn geboren met een geweldige intrinsieke motivatie om te leren. Voor veel zaken gaat dat bij de meeste kinderen helemaal vanzelf: lopen, praten, eten, zelfs lezen en schrijven.

De crux voor onderwijs zit in de woordjes ‘veel’ en ‘meeste’. Want de leraar heeft vooral een taak voor de leerlingen bij wie sommige zaken niet vanzelf gaan: praten, lezen en schrijven.

Verbinding

Waarom zou een kind, dat moeite heeft met lezen en schrijven, daar toch zin in krijgen? Niet zozeer vanwege hoge verwachtingen. Pas als het kind verbinding ervaart, werken die hoge verwachtingen. Het kind, de leerling, voelt zich dan gezien, weet dat de leraar hem vertrouwt, en hij vertrouwt de leraar. Hij durft zich te laten zien bij de leraar, weet dat hij ertoe doet, ondanks dat hij niet de snelste cijferaar is, de meest nauwkeurige lezer.

Omdat die leerling voelt dat hij er mag zijn, en erbij hoort, neemt hij begeleiding en lessen aan van de leraar. Daarmee merkt hij dat hij beter wordt in bepaalde vaardigheden, en dat dat gewaardeerd wordt. Door de leraar, en meestal ook door zijn opvoeders thuis. (Heel speciale aandacht is nodig voor leerlingen die thuis geen waardering krijgen.) Door die waardering staat de leerling open voor nieuwe lessen, zelfs als dat strenge, moeilijke lessen zijn. Het kind heeft hoge verwachtingen van zichzelf gekregen.

Het mooie is, en dat zou ik aan de Inspectie willen meegeven, voordat ze ‘hoge verwachtingen’ in de klas gaan turven, dat je verbinding kunt zien. Je ziet aan hoe leerlingen met elkaar en met de leraar omgaan, of er verbinding is. Er is openheid. De leraar toont zich, de kinderen spiegelen dat. Die verbinding, dat is de basis.

Ik hoop dat ‘verbinding’ nog een keer in een onderzoekskader van de Inspectie terechtkomt.

Literatuur

De Brabander, C. J., & Martens, R. L. (2014). Towards a unified theory of task-specific motivation. Educational Research Review. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1747938X13000353?via%3Dihub