Beïnvloedt het gebruik van een instructievideo taakgerichtheid van leerlingen in het primair onderwijs?

Geplaatst op 2 maart 2021

De inzet van instructievideo’s voorafgaand aan de les heeft voordelen voor het leerproces. Leerlingen hoeven minder mentale inspanning te leveren en ze kunnen de leerstof in hun eigen tempo doorlopen. Verder zijn er meer mogelijkheden tot actief leren. Of instructievideo’s ook de taakgerichtheid van leerlingen in het primair onderwijs beïnvloeden, is niet bekend. Het is aan te bevelen om instructievideo’s voornamelijk te gebruiken voor procedurele informatie en dit op te delen in korte stukken.

Leerlingen voorafgaand aan de les instructievideo’s laten bekijken, zorgt voor een hogere efficiëntie. Er ontstaat meer tijd voor het geven van individuele feedback en interactie tijdens de les. Bovendien is er voor leerlingen meer ruimte om de leerstof actief te verwerken, blijkt uit onderzoek in het voortgezet onderwijs. Leerlingen lossen in de vrijgekomen tijd problemen op, voeren discussies of zetten andere actieve werkvormen in. Daarnaast hebben ze de mogelijkheid om de instructie in hun eigen tempo te bekijken. Leerlingen kunnen de video op pauze zetten, terugkijken en aantekeningen maken wanneer ze willen.

Actievere leerlingen tijdens de les

Leerkrachten die werken met flipping the classroom – een werkvorm waarbij leerlingen voorafgaand aan de les een instructievideo kijken en de leerinhoud in de les verwerken – geven ook aan dat leerlingen actiever leren tijdens de lessen en dat er meer interactie plaatsvindt. Verder kunnen leerkrachten de onderwijstijd efficiënter inzetten om leerdoelen te bereiken. Tijdens geschiedenislessen bijvoorbeeld onthouden leerlingen de inhoud met minder onderwijstijd. Daarnaast ontwikkelen ze meer vaardigheden in het historisch kritisch denken in vergelijking met leerlingen die dezelfde inhoud op de traditionele manier aangeboden krijgen, namelijk door het fysiek bijwonen van de instructie.

Onderzoek bij biologielessen in het basisonderwijs bevestigen die resultaten. Leerlingen die voorafgaand aan de les een instructievideo van tien tot vijftien minuten bekijken, behalen met minder mentale inspanning vergelijkbare leerresultaten als leerlingen die de instructie klassikaal krijgen.

Instructievideo is kort en krachtig

Om de aandacht van de leerlingen vast te houden, dient een instructievideo niet te lang te duren. Niet te lang houdt in tot maximaal drie minuten per segment. De leerkracht kan ervoor kiezen om de taak op te delen in betekenisvolle stukjes om zo meerdere korte video’s te maken. Dit zorgt ervoor dat leerlingen de informatie beter kunnen verwerken en het minder snel te veel wordt om te onthouden.

Mogelijk dat de leerkracht wel structurele veranderingen moet aanbrengen ten opzichte van een reguliere instructie. Het belangrijkste is dat de leerling een duidelijk begin en eind kan herkennen in de video. Verder wordt aangeraden om de video’s vooral te richten op het overdragen van procedurele informatie en niet zozeer op conceptuele informatie.

Instructievideo combineert verbale en visuele ondersteuning

Om de leereffecten van een instructievideo te optimaliseren, is een combinatie van verbale en visuele ondersteuning van de leerstof essentieel. De informatie moet dus op twee manieren tegelijkertijd worden aangeboden om de kennis beter te laten beklijven. Op deze wijze worden het begrip en het memoriseren bij leerlingen gestimuleerd. Daarnaast moeten de instructievideo’s de leerlingen aanzetten om iets te doen met de overgedragen kennis.

De leerkracht controleert na de instructie of deze goed bij de leerlingen is aangekomen. Vervolgens maakt hij of zij een koppeling met de activiteiten in de klas. Bij die activiteiten is het van belang dat de leerlingen actief met de leerstof aan de slag kunnen, waar mogelijk met real-life problemen. Daarbij is feedback van zowel de leerkracht als klasgenoten een effectieve manier om het leren te ondersteunen.

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Monique Dijks (antwoordspecialist) en Sandra Beekhoven (kennismakelaar)
Vraagsteller: leerkracht basisschool

Vraag

Beïnvloedt het gebruik van instructievideo’s taakgerichtheid van leerlingen in het po en aan welke criteria voldoen goede instructievideo’s?

Kort antwoord

Het gebruiken van instructievideo’s voorafgaand aan de les heeft voordelen voor het leerproces van leerlingen; leerlingen hoeven minder mentale inspanning te leverenhet geeft leerlingen de mogelijkheid om de leerstof in hun eigen tempo te doorlopen, er zijn meer mogelijkheden tot actief leren en positieve leerresultaten kunnen worden behaald. Of de taakgerichtheid van leerlingen in het primair onderwijs ook beïnvloed wordt door het inzetten van instructievideo’s is echter niet bekend. Het wordt aanbevolen om de instructievideo’s voornamelijk in te zetten voor procedurele informatie en dit op te delen in korte stukken.

Toelichting antwoord

Effecten op het leerproces

Het bekijken van de instructievideo’s voorafgaand aan de les zorgt voor een hogere efficiëntie in het primair onderwijs (Å½upanec, RaduloviÄ‡, PribiÄ‡eviÄ‡, MiljanoviÄ‡, & ZdravkoviÄ‡, 2018). Door leerlingen zelfstandig instructievideo’s te laten bekijken voordat de les begint, is er namelijk meer tijd over voor het geven van individuele feedback en interactie tijdens de les. Doordat er meer tijd over is in de les is er meer ruimte voor het actief verwerken van de leerstof, bijvoorbeeld door leerlingen problemen te laten oplossen, discussies te voeren of andere actieve werkvormen in te zetten, blijkt uit onderzoek in het voortgezet onderwijs. Daarnaast hebben ze ook meer tijd om de instructie op hun eigen tempo te bekijken. Doordat ze de video kunnen pauzeren, opnieuw kunnen bekijken en op hun eigen tempo aantekeningen erbij kunnen maken, wordt er beter gedifferentieerd in leertempo van de leerlingen (Kissi, Nat & Armah, 2018).

Deze mogelijkheden biedt het voorafgaand aan de les bekijken van instructievideo’s ook in het primair onderwijs. Leraren in het primair en voortgezet onderwijs die werken met flipping the classroom, een werkvorm waarbij leerlingen voorafgaand aan de les een instructievideo kijken en de leerinhoud in de les actief verwerken (Sze Yean, 2019), geven ook aan dat leerlingen actiever leren tijdens de lessen en er meer interactie plaatsvindt (Hultén & Larsson, 2018).
Uit zelfregistratie van studenten in het hoger onderwijs bleek een hogere taakgerichtheid tijdens de les gevonden bij het gebruik van instructievideo’s voorafgaand aan de les dan wanneer er op de traditionele manier lesgegeven werd (McLean, Attardi, Faden, & Goldszmidt, 2016). Voor het primair onderwijs is de taakgerichtheid niet onderzocht. Wel bleek dat de onderwijstijd efficiënter kon worden ingezet om leerdoelen te bereiken in het primair onderwijs. In een onderzoek naar geschiedenisonderwijs in het primair onderwijs bleek namelijk dat leerlingen de inhoud met minder onderwijstijd konden onthouden en meer vaardigheden ontwikkelden in het historisch kritisch denken in vergelijking met leerlingen die dezelfde inhoud op de traditionele manier aangeboden kregen en verwerkten, namelijk door het fysiek bijwonen van de instructie (Aidinopoulou & Sampson, 2017).

Ook onderzoek bij biologielessen in het basisonderwijs toont aan dat leerlingen met mindere mentale inspanning vergelijkbare leerresultaten behaalden als leerlingen die de instructie fysiek kregen tijdens de les, wanneer zij voorafgaand aan de les een instructievideo van tien tot vijftien minuten bekeken (Å½upanec, RaduloviÄ‡, PribiÄ‡eviÄ‡, MiljanoviÄ‡, & ZdravkoviÄ‡, 2018). Het feit dat de leerlingen minder mentale inspanning hoefden te leveren faciliteert het leren (Mayer, 2008).

Vormgeving instructievideo

Over de gewenste vormgeving van instructievideo’s worden door enkele auteurs algemene richtlijnen voor het onderwijs geformuleerd. Er wordt door de meeste auteurs geen onderscheid gemaakt tussen de leeftijd van leerlingen en ook niet tussen de manier waarop de video wordt gebruikt (voor of tijdens de les). De richtlijnen bespreken we in deze paragraaf.

Een instructievideo dient niet te lang te duren om zo de aandacht van de leerlingen vast te kunnen houden. In de literatuur worden verschillende dingen gezegd over de lengte van de instructievideo. Waar Plaisant en Schneiderman (2005) suggereren dat elk segment van een video 15 tot 60 seconden moet duren om de leerling betrokken te houden en te minimaliseren wat ze in een keer moeten onthouden, noemen Chan en collega’s (2010) een gemiddelde lengte van ongeveer drie minuten voor een instructievideo. De docent kan ervoor kiezen om de taak op te delen in betekenisvolle stukjes om zo meerdere korte video’s te maken. Dit zorgt ervoor dat leerlingen de informatie beter kunnen verwerken en het minder snel te veel wordt om te kunnen verwerken (Mayer, 2014).

Over het algemeen betekent dit dat de docent moet kijken naar structurele veranderingen ten opzichte van een reguliere instructie. Van der Meij en van der Meij (2013) raden aan om bijvoorbeeld de leerstof op te delen zodat dit per subdoel aangeboden kan worden in een video. Het belangrijkste is dat de leerling een duidelijk begin en eind kan herkennen in de video (van der Meij & van der Meij, 2013). Verder raden Plaisant en Schneiderman (2005) aan om de video’s vooral te richten op het overdragen van procedurele informatie en niet zozeer op conceptuele informatie.

Instructievideo’s inbedden in het onderwijs

Om de leereffecten van een instructievideo zo groot mogelijk te maken, is het van belang dat er een combinatie is van verbale en visuele ondersteuning van de leerstof (Hung, 2016). De informatie moet dus op twee manieren tegelijkertijd worden aangeboden om de kennis beter te laten beklijven bij leerlingen. Door dit te doen wordt het begrip en het memoriseren gestimuleerd. Daarnaast moeten de instructievideo’s de leerlingen aanzetten om iets te doen met de kennis die er wordt overgedragen.

In een onderzoek onder studenten blijkt het effectief voor de leeruitkomsten om aan het begin van de activiteiten in de klas kennis te testen van de inhoud van de instructievideo (Lo, Hew & Chen, 2017). Dit heeft raakvlakken met het algemene principe dat het activeren van voorkennis bijdraagt aan een effectieve instructie (Willingham, 2009). Echter, in dit geval controleert de docent na de instructie of de instructie goed aangekomen is en maakt dan een koppeling met de activiteiten in de klas. Bij de activiteiten in de klas na het bekijken van de video is het van belang dat de leerlingen actief met de leerstof aan de slag kunnen, waar mogelijk met real-life problemen. Daarbij is de inzet van feedback van zowel de docent als klasgenoten een effectieve manier om het leren te ondersteunen (Lo, Hew & Chen, 2017).

Uitdagingen bij het inzetten van instructievideo’s in het po

Leerkrachten in het primair onderwijs stoppen vaak weer met het inzetten van instructievideo’s wanneer zij deze voor een bepaalde periode voorafgaand aan de les hebben ingezet. Dit heeft er vooral mee te maken dat ze ervoor vrezen dat de leerlingen de filmpjes niet of niet goed genoeg vooraf bekijken (Kissi, Nat & Armah, 2018). Een van de grootste uitdagingen is dan ook dat leerlingen daadwerkelijk de instructievideo bekeken moeten hebben en eventuele opdrachten daarbij voorbereid moeten hebben voordat de les gegeven wordt (McLean, Attardi, Faden & Goldszmidt, 2016; Lo, Hew & Chen, 2017).

Het is daarbij van belang dat ouders bekend zijn met het onderwijsmodel dat toegepast wordt als de instructievideo’s buiten de lessen bekeken dienen te worden (Audinopoulou & Sampson, 2017). Ouders kunnen in het primair onderwijs namelijk een belangrijke rol vervullen in het voorbereiden van de les, zoals het bekijken van een instructievideo (Audinopoulou & Sampson, 2017). Leerlingen moeten zelf ook inzien dat het belangrijk is om actief en onafhankelijk te leren. Een voorwaarde is dus wel dat leerlingen zelf gemotiveerd en toegewijd zijn (Sze Yean, 2019). De voordelen, zoals het kunnen terugkijken of op pauze zetten, moeten bekend zijn bij de leerlingen om ze goed tot hun recht te laten komen (Lo, Hew & Chen, 2017).