Samenvatting en bespreking: de impact van positieve feedback en het geslacht van de feedbackgever op leren

Samenvatting

Achtergrond en doelstelling

In digitale leeromgevingen speelt feedback een cruciale rol in het leerproces. Dit onderzoek richt zich op twee factoren die daarin mogelijk een verschil maken: de emotionele toon van de feedback (positief of neutraal) en het geslacht van de feedbackgever (vrouw of man). De studie is gebaseerd op het cognitief-affectieve model van e-learning. Volgens dit model beïnvloeden affectieve signalen – zoals de toon van een boodschap – de cognitieve verwerking van leerstof. De onderzoekers wilden nagaan hoe deze signalen worden waargenomen, hoe ze de emotie van de student beïnvloeden en of ze doorwerken in leerprestaties.

De centrale onderzoeksvragen waren:

1. Hoe ervaren studenten de emotie en competentie van de feedbackgever?
2. Wat doet feedback met de emoties van studenten zelf?
3. Zijn deze factoren van invloed op leerprestaties, gemeten in retentie (onthouden) en transfer naar de praktijk?

“De toon van feedback beïnvloedt niet alleen emoties, maar mogelijk ook wat studenten onthouden en toepassen.”

___________________________________________________________________________________________________

Dit artikel is een samenvatting en bespreking van het Engelstalige artikel ‘Effects of Feedback Providers' Positive Emotional Tone and Gender on Learning From a Multimedia Lesson’  van Zhang MSc, dr. Zhao en prof. dr. Mayer. Dit artikel is door Wij-leren ook volledig in het Nederlands vertaald. Wil je meer weten over cognitieve processen? Schrijf je dan in voor ons gratis kennisdossier en blijf op de hoogte.

___________________________________________________________________________________________________

Onderzoeksopzet en methode

Het onderzoek kende een 2x2 experimenteel ontwerp:

• Emotionele toon: positief vs. neutraal
• Geslacht feedbackgever: vrouw vs. man

In totaal deden 160 bachelorstudenten mee. Zij volgden een digitale les van 15 minuten over kleurwaarneming, opgedeeld in vijf delen. Na elk deel beantwoordden zij oefenvragen, waarna zij korte videofragmenten met feedback te zien kregen.

Afhankelijk van de groep waarin zij zaten, ontvingen studenten feedback van:

• Een vrouw met neutrale toon
• Een vrouw met positieve toon
• Een man met neutrale toon
• Een man met positieve toon

De feedbackgevende acteurs waren getraind om de inhoud op een consistente manier over te brengen. De lessen werden deels op locatie en deels online gevolgd. De onderzoekers verwachtten dat positieve feedback bevorderlijk was voor het welbevinden van studenten en dat de leerresultaten zouden verbeteren. Ze baseerden dit op het cognitief-affectieve leermodel van e-learning (zie Figuur 1). 

Figuur 1. Het cognitief-affectieve model van e-learning, de hypothese van de onderzoekers. Wil je deze visual gratis downloaden in hoge kwaliteit? Schrijf je dan in voor ons gratis kennisdossier.

“160 studenten, vier feedbackvarianten, één vraag: maakt toon en gender van de feedbackgever echt verschil?”

Meetinstrumenten

Om de effecten in kaart te brengen, werden de volgende meetinstrumenten gebruikt:

• Een pre-test om de voorkennis in kaart te brengen
• Oefenvragen met directe feedback
• Een retentietest (10 meerkeuzevragen) en een transfertest (4 open vragen)
• Vragenlijsten over:

                  o Waargenomen emoties van de feedbackgever

                  o Eigen emoties tijdens het leren

                  o Ervaren ondersteuning en competentie van de feedbackgever

                  o Demografische gegevens

“Met retentietests, transfertests en vragenlijsten werd het effect van feedback tot in detail onderzocht.”

Belangrijkste bevindingen

1. Waargenomen emoties

Studenten die positieve feedback ontvingen, ervaarden de feedbackgever als vriendelijker en minder negatief. Dit effect was het sterkst bij mannelijke feedbackgevers: zij werden bij een positieve toon duidelijk positiever beoordeeld.

2. Gevoelde emoties van studenten zelf

Ook studenten zelf voelden zich beter na positieve feedback. Ze rapporteerden meer positieve en minder negatieve emoties. De affectieve toon beïnvloedde dus merkbaar het leerklimaat.

3. Waargenomen ondersteuning en competentie

Feedbackgevers met een positieve toon werden als competenter en meer ondersteunend ervaren. Opvallend was dat mannelijke feedbackgevers – tegen de verwachting in – als competenter en meer steunend werden beoordeeld dan vrouwelijke. Het idee dat vrouwelijke feedbackgevers met een positieve toon als het meest steunend ervaren zouden worden, werd niet bevestigd.

4. Leerprestaties

Er werden geen significante verschillen gevonden in leerprestaties tussen de vier condities. Positieve feedback had dus wel effect op beleving, maar niet op het leerresultaat zelf (retentie of transfer).

5. Fysiek vs. online

Studenten die de les op locatie volgden, scoorden beter op leerprestaties dan studenten die online meededen. Ze voelden zich ook minder negatief (ze scoorden lager op stellingen zoals ‘De feedbackgever liet mij me negatief voelen’). Er werd een interactie gevonden tussen leeromgeving, geslacht en toon, maar deze werd niet verder uitgewerkt in het artikel.

"Positieve feedback versterkte de leerervaring, maar niet het leerresultaat."

Interpretatie en discussie

Een positieve toon maakt dus wel degelijk verschil: studenten ervaren de feedbackgever als prettiger, voelen zich beter en ervaren meer steun. Toch vertaalt dat zich niet automatisch in betere leerprestaties. De bevindingen laten zien dat een prettige leerervaring niet hetzelfde is als effectief leren. Cognitieve verwerking en affectieve beleving lopen niet altijd gelijk op (zie Figuur 2).

Figuur 2. De resultaten per feedbackgroep. Wil je deze visual gratis downloaden in hoge kwaliteit? Schrijf je dan in voor ons gratis kennisdossier.

Ook het geslacht van de feedbackgever bleek minder bepalend dan vooraf werd gedacht. Studenten leken in deze multimediale context minder gevoelig voor genderstereotypen dan in traditionele klassensituaties.

De resultaten bevestigen het cognitief-affectieve model deels, maar maken ook duidelijk dat positieve emoties alleen niet voldoende zijn om het leren te verbeteren. Een doordachte combinatie van inhoudelijke en affectieve elementen blijft noodzakelijk. 

“De toon maakt uit voor hoe studenten zich voelen, maar niet per se voor wat ze onthouden.”

Conclusie en implicaties

Positieve feedback draagt bij aan een prettiger leerklimaat, maar is geen garantie voor hogere leerprestaties. Voor ontwerpers van digitale leermaterialen en docenten betekent dit dat het zinvol is om met toon en presentatie te experimenteren, maar dat effectieve instructie altijd centraal moet blijven staan.

Het geslacht van de feedbackgever bleek in deze context weinig doorslaggevend. In korte, gescripte video’s lijkt het genderaspect minder een rol te spelen dan eerder werd aangenomen.

Tot slot: de fysieke leeromgeving bood betere leerresultaten dan de online setting. Dat onderstreept het belang van aandacht voor context bij het ontwerpen van toekomstig onderwijs – óók digitaal onderwijs heeft fysieke en sociale voorwaarden nodig om goed te kunnen werken.

"Een prettige leerervaring is waardevol, maar geen garantie voor effectief leren."

Bespreking

Algemene beoordeling

Dit artikel levert een betekenisvolle bijdrage aan het onderzoek naar affectieve en sociale factoren in videofeedback binnen digitale leeromgevingen. Door expliciet te kijken naar zowel de emotionele toon als het geslacht van de feedbackgever in een gecontroleerde experimentele setting, vullen de auteurs een relevante leemte in de literatuur. De studie sluit inhoudelijk goed aan bij het cognitief-affectieve model van e-learning en onderzoekt overtuigend hoe percepties van emotie, ondersteuning en competentie zich verhouden tot leeruitkomsten.

Sterke punten

Relevantie en vernieuwing

De rol van affectieve signalen en gender bij feedbackgevers in digitale context is een relevant onderzoeksonderwerp. De combinatie van videofeedback, emotionele toon en sociale percepties is origineel en relevant voor de ontwerppraktijk van digitaal onderwijs.

“Affectieve signalen verdienen een serieuze plek in het ontwerp van digitaal onderwijs.”

Theoretische onderbouwing

De koppeling met bestaande theorieën is helder en overtuigend uitgewerkt. De auteurs putten onder meer uit het cognitief-affectieve model, de broaden-and-build-theorie en sociale roltheorie en formuleren vanuit deze kaders scherp afgebakende hypothesen.

Methodologische zorgvuldigheid

Het onderzoeksdesign is degelijk: een 2×2 between-subjects opzet, zorgvuldig geacteerde feedbackvideo’s, gestandaardiseerde metingen en aanvullende Bayesiaanse analyses maken het tot een robuuste studie. De variabelen zijn scherp gedefinieerd en betrouwbaar gemeten, zoals blijkt uit de hoge interbeoordelaarsbetrouwbaarheid. 

Praktische waarde

De bevindingen zijn direct toepasbaar voor ontwerpers van digitale leermiddelen en e-learning omgevingen. De implicaties voor feedbackontwerp zijn concreet en relevant.

“De vertaalslag van theorie naar ontwerpprincipes maakt deze studie waardevol voor elke e-learningontwikkelaar.”

Aandachtspunten en beperkingen

Beperkte generaliseerbaarheid

Deelnemers waren vooral jonge bachelorstudenten van één Amerikaanse universiteit, met een oververtegenwoordiging van vrouwen (73%). De toepasbaarheid op andere doelgroepen – zoals volwassenen of docenten – is daarmee beperkt. Ook betrof de lesinhoud een biologie-onderwerp. Het is onbekend of de effecten vergelijkbaar zouden zijn in andere vakgebieden. 

Een belangrijke methodologische beperking is dat het onderzoek slechts gebruikmaakt van één mannelijke en één vrouwelijke feedbackgever. Hierdoor valt het geslacht volledig samen met de unieke eigenschappen van die specifieke persoon. Eventuele effecten die worden toegeschreven aan geslacht, kunnen in werkelijkheid het gevolg zijn van stemgebruik, uitstraling of presentatievaardigheden van de individuele feedbackgever. Dit beperkt de mogelijkheid om de resultaten te generaliseren naar mannen en vrouwen in het algemeen. Voor een betrouwbare vergelijking tussen geslachten zouden meerdere representatieve feedbackgevers per groep nodig zijn geweest.

"Eén vak, één doelgroep, één universiteit – deze uitkomsten reiken niet ver buiten die grenzen."

Individuele verschillen buiten beschouwing gelaten

Persoonlijkheidskenmerken van studenten, zoals extraversie of openheid zouden mede kunnen verklaren waarom sommige studenten sterker reageren op positieve feedback en op het geslacht van de feedbackgever. Deze verschillen zijn niet meegenomen. Het was waardevol geweest als er diepte-interviews met respondenten waren gehouden, die ingaan op deze verschillen. Dit viel begrijpelijkerwijs buiten de scope van het onderzoek.  

"Zonder oog voor verschillen tussen studenten blijft het plaatje onvolledig."

Conclusie

Het artikel is zorgvuldig opgebouwd, theoretisch goed ingebed en methodologisch sterk. De bevinding dat positieve feedback de beleving van studenten beïnvloedt, maar niet hun prestaties, is relevant én intrigerend. Het onderzoek nodigt uit tot verdieping en verbreding. Al met al is dit artikel een waardevolle bijdrage aan de literatuur over multimediaal leren en feedbackontwerp.

Meer weten over dit onderwerp? Schrijf je dan in voor ons gratis kennisdossier over cognitieve processen en de rol van het brein.