Een experimentele studie is een onderzoeksmethode waarbij onderzoekers bewust een bepaalde situatie of aanpak veranderen om het effect daarvan te meten. Er wordt meestal gewerkt met twee of meer groepen deelnemers. Eén groep (de experimentele groep) krijgt een nieuwe aanpak of interventie, terwijl een andere groep (de controlegroep) dat niet krijgt. Door beide groepen met elkaar te vergelijken, kun je vrij zeker zeggen of de verandering echt effect heeft gehad.Het belangrijkste kenmerk van een experimentele studie is dat er sprake is van toewijzing door de onderzoeker – vaak willekeurig (randomisatie). Daardoor kunnen onderzoekers andere verklaringen voor het verschil tussen de groepen zoveel mogelijk uitsluiten. Het idee is: als alles gelijk is, behalve de interventie, dan ligt het gevonden effect ook aan die interventie.Voorbeeld uit de onderwijspraktijk:
Stel dat je wilt weten of een nieuwe digitale leeromgeving helpt om de resultaten voor statistiek te verbeteren bij eerstejaarsstudenten. Je voert een experiment uit met twee vergelijkbare klassen: de ene gebruikt de nieuwe leeromgeving (experimentele groep), de andere krijgt het reguliere lesmateriaal (controlegroep). Na een aantal weken vergelijk je de tentamencijfers. Als de experimentele groep gemiddeld beter scoort, kan dat komen door de digitale leeromgeving – zeker als beide groepen qua niveau, achtergrond en docent vergelijkbaar waren en willekeurig zijn ingedeeld.Verschil met een cross-sectionele studie:
Een cross-sectionele studie (ook wel dwarsdoorsnede-onderzoek genoemd) bekijkt op één moment hoe dingen met elkaar samenhangen, zonder iets aan de situatie te veranderen. Er is dus geen interventie of experiment. Onderzoekers verzamelen gegevens – bijvoorbeeld via vragenlijsten of toetsen – en zoeken naar verbanden. Bijvoorbeeld: je wilt weten of studenten die veel samenwerken hogere cijfers halen. Je vraagt op één moment aan studenten hoeveel ze samenwerken en je kijkt naar hun cijfers. Je vindt misschien een verband: wie vaker samenwerkt, haalt hogere cijfers. Maar je weet niet zeker waarom dat zo is. Misschien werken gemotiveerde studenten vaker samen én halen ze hogere cijfers – zonder dat samenwerking de echte oorzaak is.Waarom is dit verschil belangrijk?
In een experimentele studie kun je echt testen wat het effect is van een aanpak of verandering. Bij cross-sectioneel onderzoek kun je alleen verbanden vinden, geen oorzaak-gevolgrelatie aantonen. Beide methoden zijn waardevol, maar voor het verbeteren van onderwijspraktijken is experimenteel onderzoek vaak nodig om harde conclusies te kunnen trekken.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Laatst geactualiseerd op 25 april 2025
