Het ontwikkelen van effectieve online onderzoeksvaardigheden voor studenten
Geplaatst op 28 januari 2025

Online onderzoek doen lijkt tegenwoordig zo simpel: je typt een paar zoektermen in Google en voilà, de informatie staat direct op je scherm. Of nog beter: je vraagt iets aan ChatGPT en het geeft je een uitgebreid antwoord over de hele kwestie. Maar is die informatie ook echt betrouwbaar?
Helaas is dat juist waar het vaak misgaat. Studenten (maar ook docenten) struikelen regelmatig over nepnieuws, onbetrouwbare bronnen en een overload aan informatie. Maar hoe zorg je ervoor dat je kritische onderzoeksvaardigheden ontwikkelt, zodat je kan onderscheiden wat nep en echt is? Met alle digitale ontwikkelingen van de laatste jaren, is dat namelijk steeds moeilijker.
In dit artikel lees je hoe je studenten kunt begeleiden bij het ontwikkelen van effectieve online onderzoeksvaardigheden, zodat ze niet alleen sneller, maar ook veiliger én kritischer te werk gaan in hun volgende onderzoek.
Online onderzoek: waarom het belangrijker is dan ooit
Het internet is dé plek waar studenten hun kennis vandaan halen. Van snelle feitjes tot diepgaande onderzoeken: alles is binnen handbereik. Maar wel alleen als je goed kan zoeken. Veel studenten beseffen namelijk niet dat veel dingen die online staan niet kloppen. Als je goed onderzoek wil doen voor je studie, is het cruciaal dat je met de juiste informatie werkt.
Daarnaast brengt online onderzoek ook risico’s met zich mee. Denk aan hackers die gegevens proberen te stelen of websites die stiekem malware installeren. Daarom is het slim om studenten niet alleen te leren hoe ze goed onderzoek doen, maar ook hoe ze dat veilig doen. Een online VPN kan hier bijvoorbeeld bij helpen. Maar daarover later meer.
Hoe herken je betrouwbare bronnen?
Het lijkt een open deur, maar veel studenten weten simpelweg niet hoe ze een betrouwbare bron van een slechte kunnen onderscheiden. Een Wikipedia-pagina of een blog kan er betrouwbaar uitzien, maar kan door iedereen geschreven zijn. Daarom zijn ze per definitie al niet betrouwbaar.
Om erachter te komen hoe je betrouwbare bronnen herkent, kan je deze tips gebruiken:
- Check de afzender: Wie heeft het artikel geschreven? Is dit een expert of een onbekende blogger? Betrouwbare bronnen zijn vaak afkomstig van universiteiten, overheidsinstanties of gerenommeerde nieuwswebsites, zoals de NOS en RTL.
- Kijk naar de publicatiedatum: De kans is groot dat oud nieuws al niet meer relevant is. Daarom is een goede bron een recente bron. Dit betekent echter niet dat een niet-recente bron per definitie niet bruikbaar is.
- Ga niet blind af op AI: Door het gebruik van AI zijn veel studenten als het ware ‘lui’ geworden als het gaat om het kritisch onderzoeken. Maar helaas gebeurt het nog vaak dat AI zelf zijn eigen bronnen en verhalen gaat verzinnen. Het beschrijft soms evenementen die helemaal niet gebeurd zijn, of haalt verschillende zaken door elkaar.
- Vergelijk meerdere bronnen: Als iets alleen op één (obscure) website staat, kun je je afvragen of het echt klopt. Laat studenten leren om altijd verder te kijken en verschillende bronnen te controleren.
Pas op voor misinformatie en fake news
Misinformatie is overal. Van social media tot nieuwswebsites – nepnieuws verspreidt zich razendsnel. Het is voor zowel studenten als docenten belangrijk dat ze weten hoe ze het kunnen herkennen.
Het is niet altijd even makkelijk, maar door op bepaalde dingen te letten kan je nepnieuws sneller herkennen. Zeker als het gaat om politieke kwesties is het belangrijk om feiten via meerdere bronnen te controleren. Bij de oorlog in het Midden-Oosten tussen Israël en Hamas en Hezbollah wordt bijvoorbeeld veel misinformatie verspreid. Dubbelchecken is daarom cruciaal voor elk onderzoek.
En dat is niet alles, want sommige bronnen kunnen ook ‘gekleurd’ zijn. Dit houdt in dat een nieuwsbron een duidelijke voorkeur heeft voor één partij in een conflict. Daarom is het ook belangrijk dat je meerdere bronnen checkt.
Ook in het geval dat jij of je studenten gaan onderzoeken met AI, is het belangrijk dat de AI deze bronnen zelf niet checkt op betrouwbaarheid of voorkeur. AI is in principe geprogrammeerd om neutraal te zijn, maar in de praktijk werkt dit toch vaak anders. Gelukkig kan je aan AI vragen welke bronnen het gebruikt heeft, zodat je deze zelf kan checken op betrouwbaarheid.
Veilig online onderzoek doen met een VPN
Naast het vinden van betrouwbare informatie is online veiligheid minstens zo belangrijk.
Studenten en docenten werken vaak op school of vanuit koffietentjes en andere plekken met openbare wifi-netwerken. Deze netwerken kunnen echter door iedereen gebruikt worden, dus ook door online criminelen. In de praktijk gebeurt dit helaas ook regelmatig, ondanks de vele waarschuwingen van zowel de Nederlandse als Belgische politie.
Een VPN zorgt ervoor dat je internetverbinding versleuteld wordt, zodat je IP-adres en andere gegevens niet meer zichtbaar zijn voor anderen op hetzelfde netwerk. Dit betekent dat persoonlijke gegevens niet meer gestolen kunnen worden door criminelen.
Daarnaast helpt een VPN ook bij het omzeilen van blokkades. Het kan voorkomen dat je tijdens je onderzoek namelijk bij informatie wil komen die niet beschikbaar is in Nederland. Met een VPN stel je een server in vanaf het land waar het onderzoek wél beschikbaar is, zodat je goed onderzoek kan doen zonder tegen blokkades aan te lopen.