Hoe draagt AI bij aan het leren van studenten en docenten?

Waarom verwachten we dat studenten zelf in staat zijn om leren te reguleren, terwijl we dat niet altijd optimaal ondersteunen of faciliteren? Derk Bransen, specialist reguleren van leren, en Barend Last, expert onderwijsinnovatie, vertellen hoe je strategieën inzet om het reguleren van leren te ondersteunen én hoe je generatieve AI hiervoor inzet.

Verwachtingen en mogelijkheden laten aansluiten

Barend: “We verwachten in het hoger onderwijs vaak dat studenten tijdens het leren als vanzelf weten hoe ze leerdoelen bepalen, de juiste stof selecteren, effectief studeren en reflecteren op hun lerend vermogen. We vertellen ze echter niet altijd hoe je dat doet. Is die verwachting eigenlijk wel realistisch? Vaak niet. Daarnaast hebben studenten nogal eens last van wat de ‘illusion of fluency’ heet. Ze denken stof te beheersen na het drie keer te lezen en een paar woorden te markeren en overschatten vervolgens hun eigen prestaties. Bij het herlezen herkennen ze elementen van het eerder lezen, maar direct erna begint het proces van vergeten alweer. Betere leerstrategieën bieden dan uitkomst, maar die zijn niet voor iedereen vanzelfsprekend."

Daadwerkelijk leren met effectieve leerstrategieën

Derk: “Onderzoek is steeds eenduidiger over wat effectieve en minder effectieve leerstrategieën zijn. De effectiviteit van een leerstrategie wordt bepaald door de mate van activiteit die de lerende in het leren stopt. Het louter één keer lezen en arceren van concepten in een tekst leidt niet tot lang onthouden of dieper leren. Er is meer nodig, en alleen lezen en arceren geven de illusie dat je diep leert, zonder je de feedback te geven dat je eigenlijk niet leert. Effectievere strategieën zijn cognitief zwaarder.” Barend vult aan: “Spaced en retrieval practice zijn hier voorbeelden van: leren over de tijd uitsmeren en jezelf overhoren met oefentoetsen. Het beste is als je meerdere strategieën combineert. Je kunt dus prima beginnen met lezen en arceren, maar het moet niet het enige zijn.”

Effectieve leerstrategieën vragen om actieve inspanning, niet alleen om lezen en arceren.

Ondersteuning van AI

“Technologie heeft in het onderwijs soms een slechte reputatie, vooral als we het hebben over digitalisering. Maar als je de effectieve principes van leren, leerstrategieën of het reguleren van leren op de juiste manier versterkt met technologie, biedt het wel degelijk meerwaarde. AI biedt bijvoorbeeld kansen om die meerwaarde te verzilveren”, introduceert Barend. “AI kan je overhoren en zelfs leerinhoud aanpassen aan jouw niveau. Het stelt dan vragen waar je zelf wellicht niet over nadacht, of legt een lastig concept uit in Jip en Janneke-taal. Daarnaast kan AI studenten helpen met plannen en doelen stellen, hier zijn niet alle studenten even goed in. We kunnen alleen niet zomaar verwachten dat studenten AI gebruiken, laat staan op een verantwoorde manier. Het vraagt dus ook van docenten dat ze het op een goede manier integreren in onderwijs en studenten helpen om AI slim in te zetten bij hun studie-activiteiten. Op het juiste moment en met de juiste uitleg. We zijn soms geneigd om de student als focuspunt te pakken omtrent leren, maar we moeten het leren van de docent niet vergeten. Dat is net zo belangrijk om studenten in staat te stellen om echt tot leren te komen.”

AI kan helpen bij leren en plannen, maar alleen als studenten én docenten weten hoe ze het verstandig inzetten.

Nieuwe verantwoordelijkheden van docenten

Derk: “Het concept zelfregulerend of zelfsturend leren is een paradox: zelfsturing vraagt om sturing. Dat betekend dat, om zelf te kunnen reguleren, je iemand nodig hebt die je daarbij ondersteunt. Soms denken we dat de vaardigheden om je leerprocessen zinvol te reguleren een aangeboren vaardigheid is van studenten, maar dat is niet zo.” Barend haakt in: “Je hebt als docent de verantwoordelijkheid om je studenten te helpen effectief te studeren en de leeromgeving zo in te richten dat het de benodigde regulatie bevordert. Denk aan duidelijke planning, evaluatiesessies, het voordoen van effectieve strategieën en het wegwijs maken met belangrijke tools.”

Docenten spelen een sleutelrol in het aanleren én mogelijk maken van zelfregulatie.

Het snijvlak tussen leerstrategieën en AI

“Leerstrategieën kunnen het duwtje in de juiste rug geven om regulatie van leren te bevorderen. Als je altijd oefentoetsen beschikbaar maakt die ingericht zijn op retrieval practice, hebben jouw studenten meer mogelijkheden om te oefenen en controleren of ze op het goede pad zitten. Deze oefentoetsen kun je laten genereren met AI. Daarnaast kun je AI inzetten als sparringpartner: koppel het met de opdrachten die studenten moeten uitvoeren, en studenten kunnen al hun vragen aan een chatbot stellen. Je kunt AI zo op allerlei slimme manieren inzetten in het leerproces en om het reguleren van leren te bevorderen”, sluit Barend af.

"AI wordt pas krachtig in het onderwijs als het verbonden is met effectieve leerstrategieën zoals retrieval practice."

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Onderwijsland op 16 april 2025.

- Wil je meer leren over AI? Schrijf je dan in voor het gratis kennisdossier van de Wij-leren Academie.

- Meer weten over de visie van Barend Last en Derk Bransen op leren? Lees hier een samenvatting en recensie van hun boek 'Dat doe je toch niet alleen? Van zelfregulerend leren naar samen reguleren.'