AI in het onderwijs (3): Lesmateriaal ontwikkelen

In de afgelopen jaren is kunstmatige intelligentie (AI) steeds meer aanwezig in verschillende aspecten van ons dagelijks leven. Ook in het onderwijs staat AI klaar om een revolutie teweeg te brengen. Het biedt mogelijkheden om leren te personaliseren, leraren te ondersteunen bij administratieve taken en onderwijsmanagement te optimaliseren. Maar hoe benutten we AI op een verantwoorde en effectieve manier in de klas? Wat betekent dit voor leraren, leerlingen en het onderwijs als geheel? Deze artikelenserie is bedoeld om antwoord te geven op deze vragen. Met deze reeks willen we leraren, schoolleiders en onderwijsprofessionals inspireren en handvatten bieden om AI in te zetten op een manier die recht doet aan het welzijn en de ontwikkeling van leerlingen. Samen bouwen we aan een toekomst waarin technologie het onderwijs versterkt en verrijkt.

Dit is het derde deel van een artikelenreeks over AI gebruiken in het onderwijs. Benieuwd naar de eerdere delen? Lees ook deel 1 en deel 2. Wil je op de hoogte blijven van nieuwe artikelen, tips en infographics? Schrijf je dan in voor de gratis module van de Wij-leren Academie. 

Ontwikkelen van lesmateriaal: hoe pak je dat aan?

AI biedt leraren ongekende mogelijkheden om snel en efficiënt lesmateriaal te ontwikkelen. Van inspirerende lesideeën tot compleet uitgewerkte opdrachten en interactieve werkvormen: met de juiste aanpak kan AI een krachtige ondersteuning zijn bij het ontwerpen van boeiende lessen. Maar hoe zorg je ervoor dat de gegenereerde content niet alleen tijd bespaart, maar ook kwalitatief sterk is? En hoe zorg je dat de inhoud is afgestemd op de behoeften van je leerlingen?

In dit artikel nemen we je stap voor stap mee in het proces van lesmateriaal ontwikkelenmet AI. We laten zien hoe je met effectieve prompts gerichte en relevante output krijgt, hoe je AI creatief kunt inzetten om innovatieve lessen te ontwerpen en hoe je interactie toevoegt voor optimaal leerrendement.

Ontdek hoe AI niet alleen werk uit handen neemt, maar ook als inspiratiebron kan dienen om je lessen naar een hoger niveau te tillen. In dit artikel bespreken we vijf stappen waarmee je direct aan de slag kunt om dynamisch en gepersonaliseerd lesmateriaal te creëren.
 

• Stap 1: De basisprincipes van prompting
• Stap 2: Creatieve ideeën opdoen
• Stap 3: Maak het interactief
• Stap 4: Optimaliseer en personaliseer
• Stap 5: Experimenteer en leer

Stap 1: De basisprincipes van prompting

Een prompt is een instructie of vraag die je invoert in een AI-tool om een specifieke reactie of output te krijgen. Hoe beter en duidelijker je prompt geformuleerd is, hoe relevanter en bruikbaarder de gegenereerde content zal zijn. Door je prompt goed te structureren en te verfijnen, kun je AI effectiever inzetten voor het maken van lesmateriaal, toetsvragen of creatieve werkvormen. In dit artikel gaan we in op drie basisprincipes van prompting: 

Principe 1: Start eenvoudig.

Vraag AI bijvoorbeeld eerst om een basisuitleg of werkblad.

- Voorbeeld: "Maak een werkblad over fotosynthese voor groep 8."
- Resultaat: AI genereert een algemeen werkblad met basisvragen, zoals:

• Wat is fotosynthese?
• Wat zijn de belangrijkste stappen van fotosynthese?

Principe 2: Wees specifiek over het doel dat je wilt bereiken.

Geef AI een duidelijke instructie over het lesdoel en lesmateriaal, zodat de gegenereerde content aansluit bij wat je leerlingen moeten leren.

- Voorbeeld: "Maak een werkblad over fotosynthese voor groep 8, met als lesdoel dat leerlingen kunnen uitleggen hoe planten energie uit zonlicht halen en welke factoren dit proces beïnvloeden."

- Resultaat: AI voegt vragen toe die gericht zijn op het lesdoel, zoals:

• Welke rol spelen bladgroenkorrels bij fotosynthese?
• Waarom is zonlicht belangrijk voor fotosynthese?

Principe 3: Geef context.

Geef AI extra details over het gewenste niveau, de lengte en de opbouw van het werkblad. Dit helpt om lesmateriaal te ontwikkelen dat beter aansluit bij jouw onderwijsdoelen en lespraktijk.

- Voorbeeld: "Maak een werkblad over fotosynthese voor groep 8, met 10 meerkeuzevragen en 2 open vragen, gericht op de basisconcepten van fotosynthese."

- Resultaat: AI maakt een werkblad met vragen zoals:

• Meerkeuze: Welk gas nemen planten op tijdens fotosynthese?

              a) Zuurstof

              b) Koolstofdioxide

              c) Stikstof

• Open vraag: Leg uit waarom fotosynthese belangrijk is voor het leven op aarde.

Principe 4: Specificeer de opmaak en structuur.

Door details over de opmaak of inhoudsverdeling toe te voegen, kun je sturen hoe het eindresultaat eruitziet. 

- Voorbeeld: "Maak een werkblad over fotosynthese voor groep 8, met een mix van meerkeuzevragen, open vragen en waar plaats is voor een afbeelding van een bladgroenkorrel."

- Resultaat: AI maakt een werkblad met een mix van vragen en een beschrijving van waar de afbeelding geplaatst kan worden.

Nu je de basis van prompten kent, zie je hoe de kwaliteit van je vragen invloed heeft op de resultaten. Door te experimenteren en verschillende mogelijkheden uit te proberen, ontdek je wat voor jou het beste werkt. Met elke stap vergroot je je vaardigheden en leer je AI steeds effectiever in te zetten in je onderwijs.

“Een slimme prompt is de sleutel tot een bruikbare AI-output."

In Figuur 1 staat samengevat hoe je stapsgewijs een gedetailleerd werkblad kunt ontwerpen.

Figuur 1. Stap voor stap ontwikkelen van lesmateriaal. 

Wil je deze infographic gratis downloaden in hoge resolutie? Schrijf je dan in voor de module van de Wij-leren Academie. 

Stap 2: Gebruik AI voor creatieve ideeën

AI is niet alleen een handig hulpmiddel voor het structureren van lesmateriaal, maar kan ook een bron van inspiratie zijn. Heb je een nieuw thema of onderwerp en zoek je een frisse invalshoek? AI kan helpen bij het bedenken van originele werkvormen, interactieve opdrachten en verrassende lesideeën.

Bijvoorbeeld: wil je een les over fotosynthese geven, maar zoek je een speelse manier om het uit te leggen? AI kan suggesties doen voor een educatief spel, een rollenspel waarin leerlingen de rol van een plant aannemen, of een uitdagend escape room-concept waarin leerlingen puzzels moeten oplossen over de stappen van fotosynthese.

Door AI te gebruiken als brainstormpartner, krijg je snel een breed scala aan creatieve ideeën die je kunt verfijnen en aanpassen aan jouw lesdoelen en doelgroep. Gebruik onderstaande drie tips om AI optimaal in te zetten als creatieve brainstormpartner.

Tip 1: Vraag om suggesties. 

Laat AI meerdere invalshoeken bedenken voor een onderwerp, zodat je variatie krijgt in je lesaanpak.

- Voorbeeld: "Geef me vijf creatieve manieren om fotosynthese uit te leggen aan groep 8."

- Resultaat: AI suggereert ideeën, zoals:

• Een rollenspel waarbij leerlingen de rol van zonlicht, water en koolstofdioxide spelen.
• Een experiment waarbij leerlingen het effect van licht op planten onderzoeken.

Tip 2: Laat AI voorbeeldvragen bedenken.

Vraag AI om inspirerende en doordachte vragen te bedenken die aansluiten bij het lesdoel.

- Voorbeeld: "Bedenk vijf voorbeeldvragen over fotosynthese voor groep 8, gericht op de rol van chlorofyl."

- Resultaat: AI genereert vragen zoals:

•  Wat is de functie van chlorofyl bij fotosynthese?
• Waarom hebben bladeren een groene kleur?

Tip 3: Combineer onderwerpen.

Daag AI uit om verschillende concepten te integreren en zo bredere verbanden in het lesmateriaal te leggen.

- Voorbeeld: "Maak een werkblad dat fotosynthese en ecologie combineert, bijvoorbeeld door de rol van planten in het ecosysteem te benadrukken."

- Resultaat: AI maakt een werkblad met vragen zoals:

•  Hoe dragen planten bij aan de zuurstofvoorziening in een ecosysteem?
• Waarom zijn planten belangrijk voor andere organismen?

“Laat AI meedenken en ontdek frisse invalshoeken voor je les – van interactieve spellen tot creatieve opdrachten."

Stap 3: Maak het interactief

Interactie verhoogt de betrokkenheid van leerlingen en helpt hen om lesstof beter te begrijpen en toe te passen. AI kan worden ingezet om dynamische en speelse lesvormen te creëren, zoals quizzen, groepsopdrachten en spelwerkvormen. Door AI slim te gebruiken, kun je lesmateriaal ontwikkelen dat leerlingen activeert en motiveert. Hieronder vind je drie tips om AI te gebruiken voor interactieve lessen.

Tip 1: Laat AI een quiz ontwerpen.

Quizzen zijn een effectieve manier om kennis te toetsen en leerlingen spelenderwijs te laten leren.

- Voorbeeld: "Maak een quiz over fotosynthese voor groep 8, met 10 meerkeuzevragen en een scoreformulier aan het einde."

- Resultaat: AI genereert een quiz met vragen en een instructie voor het scoreformulier.

Tip 2: Laat AI een groepsopdracht ontwerpen.

Samenwerkend leren stimuleert discussie en verdiept de kennis van leerlingen.

- Voorbeeld: "Bedenk een groepsopdracht over fotosynthese voor groep 8, waarbij leerlingen een poster moeten maken over het proces."

- Resultaat: AI geeft een beschrijving van de opdracht, inclusief een lijst met onderwerpen die op de poster moeten worden behandeld.

Tip 3: Laat AI spelelementen toevoegen.

Spelelementen of gamification dagen leerlingen op een interactieve manier uit.

- Voorbeeld: "Maak een werkblad over fotosynthese voor groep 8, waarbij leerlingen een woordzoeker moeten oplossen met termen die met fotosynthese te maken hebben."

- Resultaat: AI maakt een woordzoeker met termen zoals "chlorofyl", "zonlicht", "glucose", en "koolstofdioxide" (zie Figuur 2).

“Met AI ontwikkel je eenvoudig quizzen, groepsopdrachten en spelvormen die leerlingen uitdagen en activeren."

Figuur 2. Woordzoeker gegenereerd door AI. Woorden die je moet vinden: Fotosynthese, chlorofyl, glucose, water, zuurstof, koolstofdioxide, zonlicht, bladeren, wortels & plant.

Stap 4: Optimaliseer en personaliseer

Zodra je een eerste versie van je lesmateriaal hebt gegenereerd, kun je AI inzetten om het verder te verfijnen en aan te passen aan de specifieke behoeften van je leerlingen. Door gerichte aanpassingen te vragen en persoonlijke elementen toe te voegen, maak je het lesmateriaal niet alleen relevanter, maar ook aantrekkelijker en beter afgestemd op je klas.

Tip 1: Vraag om aanpassingen.

Wil je de moeilijkheidsgraad verhogen of de inhoud beter laten aansluiten bij het niveau van je leerlingen? Laat AI het lesmateriaal aanpassen op basis van je wensen.

- Voorbeeld: "Maak de vragen over fotosynthese moeilijker, geschikt voor groep 8."

- Resultaat: AI past de vragen aan, bijvoorbeeld door meer details te vragen over de chemische reacties.

• Welke chemische reactie vindt plaats in bladgroenkorrels?
• Wat is het verschil tussen de licht- en donkerreactie bij fotosynthese?

Tip 2: Voeg persoonlijke elementen toe.

Door persoonlijke vragen toe te voegen, wordt de lesstof relevanter en betekenisvoller voor leerlingen.

- Voorbeeld: "Maak een werkblad over fotosynthese voor groep 8, met vragen over de favoriete planten van de leerlingen."

- Resultaat: AI genereert vragen die leerlingen actief laten nadenken over hun eigen ervaringen, zoals:

• Welke plant vind jij het interessantst en waarom?
• Hoe denk je dat fotosynthese werkt bij die plant?

“Door slimme aanpassingen en persoonlijke elementen toe te voegen, wordt AI-gegenereerd lesmateriaal niet alleen correct, maar ook boeiend en relevant."

Stap 5: Experimenteer en leer

De kracht van AI ligt in het vermogen om snel te experimenteren en te optimaliseren. Door verschillende prompts en tools uit te proberen, ontdek je wat het beste werkt voor jouw lessen. AI is een flexibel hulpmiddel dat je steeds beter leert inzetten naarmate je ermee oefent. Drie tips hiervoor zijn:

Tip 1: Test verschillende tools.

Niet alle AI-tools werken op dezelfde manier. Door verschillende opties te verkennen, kun je bepalen welke het beste aansluit bij jouw onderwijspraktijk. Probeer bijvoorbeeld ChatGPT, Claude, Deepseek of andere AI-tools om te zien welke het beste bij jouw behoeften past.

Tip 2: Leer van de resultaten.

AI werkt het beste als je je prompts steeds verfijnt. Als een prompt niet het gewenste resultaat oplevert, pas de prompt dan aan en probeer het opnieuw.

- Voorbeeld: "De eerste prompt gaf te eenvoudige vragen. Hoe kan ik deze aanpassen om leerlingen meer te laten redeneren?"

- Resultaat: AI genereert complexere vragen door expliciet te vragen naar redeneringen of verbanden tussen concepten.

Tip 3: Deel je ervaringen.

Samen leren is effectiever dan alleen. Door ervaringen uit te wisselen met collega’s, ontdek je nieuwe toepassingen en verbeter je de inzet van AI in je lessen.

“Door AI slim te testen, resultaten kritisch te beoordelen en inzichten met collega’s te delen, vergroot je de impact op het leerproces."

Tot slot

AI biedt leraren een krachtig hulpmiddel om snel en efficiënt lesmateriaal te ontwikkelen, variërend van gestructureerde werkbladen tot interactieve opdrachten. Door slim te experimenteren met prompts, de output te verfijnen en AI creatief in te zetten, kun je lessen verrijken en personaliseren. Belangrijk blijft om AI als ondersteunend middel te zien, waarbij de leraar altijd de regie houdt over de kwaliteit en relevantie van het lesmateriaal.

Wil je nog meer ontdekken over hoe AI het onderwijs kan versterken? In de volgende artikelen gaan we dieper in op onderwerpen zoals het aanpassen van AI aan jouw onderwijsbehoeften, ethische overwegingen en de impact van AI op leren. Blijf de reeks volgen en laat je inspireren om AI op een verantwoorde en effectieve manier in te zetten in jouw onderwijspraktijk! 

Referenties

• Allen, K., Kern, M. L., Crawford, J., Cowling, M., Vo, D., & Waters, L. (2024). The SEARCH for AI-Informed Wellbeing Education: A Conceptual Framework. In Springer eBooks (pp. 277–291). https://doi.org/10.1007/978-3-031-46238-2_14
• Athanasiadis, P. I. (2024, 12 december). Hoe kunstmatige intelligentie in te passen in onderwijs? WUR. https://www.wur.nl/nl/nieuws/hoe-kunstmatige-intelligentie-in-te-passen-in-onderwijs.htm
• Crompton, H., & Burke, D. (2023). Artificial intelligence in higher education: the state of the field. International Journal Of Educational Technology in Higher Education, 20(1). https://doi.org/10.1186/s41239-023-00392-8
• Tubella, A. A., Mora-Cantallops, M., & Nieves, J. C. (2023). How to teach responsible AI in Higher Education: challenges and opportunities. Ethics And Information Technology, 26(1). https://doi.org/10.1007/s10676-023-09733-7