AI in het onderwijs (4): AI aanpassen aan jouw behoeften

In de afgelopen jaren is kunstmatige intelligentie (AI) steeds meer aanwezig in verschillende aspecten van ons dagelijks leven. Ook in het onderwijs staat AI klaar om een revolutie teweeg te brengen. Het biedt mogelijkheden om leren te personaliseren, leraren te ondersteunen bij administratieve taken en onderwijsmanagement te optimaliseren. Maar hoe benutten we AI op een verantwoorde en effectieve manier in de klas? Wat betekent dit voor leraren, leerlingen en het onderwijs als geheel? Deze artikelenserie is bedoeld om antwoord te geven op deze vragen. Met deze reeks willen we leraren, schoolleiders en onderwijsprofessionals inspireren en handvatten bieden om AI in te zetten op een manier die recht doet aan het welzijn en de ontwikkeling van leerlingen. Samen bouwen we aan een toekomst waarin technologie het onderwijs versterkt en verrijkt.

Dit is het vierde deel van een artikelenreeks over het gebruik van AI in het onderwijs. Benieuwd naar de eerdere delen? Lees ook deel 1, 2 en 3. Wil je op de hoogte blijven van nieuwe artikelen, tips en infographics? Schrijf je dan in voor de gratis module van de Wij-leren Academie. 

AI aanpassen aan jouw behoeften

In eerdere artikelen in deze artikelenreeks zagen we dat AI een krachtig hulpmiddel voor leraren is om efficiënt lesmateriaal te ontwikkelen, toetsen te maken en leeractiviteiten te personaliseren. Maar hoe zorg je ervoor dat AI niet zomaar algemene content produceert, maar daadwerkelijk aansluit bij jouw onderwijscontext? Elke klas is anders: wat werkt voor de ene groep, sluit misschien niet aan bij de leerbehoeften van een andere. Daarom is het essentieel om AI specifiek af te stemmen op jouw onderwijsdoelen. In dit artikel gaan we dan ook een stap verder: hoe kun je AI aanpassen aan jouw lesstijl, doelgroep en specifieke onderwijsuitdagingen? We zoomen in op de Custom GPT, de versie van ChatGPT die specifiek rekening houdt met jouw voorkeuren en onderwijscontext.

“AI kan een handig hulpmiddel zijn, maar hoe zorg je ervoor dat de gegenereerde content écht waarde toevoegt aan je lespraktijk?"

Introductie van de Custom GPT

Een Custom GPT is een aangepaste versie van ChatGPT, die je kunt configureren en optimaliseren om taken uit te voeren die specifiek zijn afgestemd op jouw onderwijspraktijk. In plaats van generieke antwoorden, kun je een Custom GPT zo instellen dat het aansluit bij jouw lesstijl, vakgebied en doelgroep. Hiervoor heb je de betaalde versie van ChatGPT nodig.

Met een Custom GPT kun je:

• Specifieke instructies instellen – Bepalen hoe het model lesmateriaal ontwikkelt, welke feedback het geeft en op welke manier het antwoorden formuleert.
• Eigen data toevoegen – Lesplannen, beoordelingscriteria of voorbeelden van goed leerlingenwerk integreren, zodat AI beter aansluit bij jouw aanpak.
• Doelgerichte prompts gebruiken – Ervoor zorgen dat de output nauwkeurig aansluit bij jouw verwachtingen en onderwijsbehoeften.

Door AI op maat in te zetten, transformeert het van een algemene tool naar een persoonlijke assistent die naadloos aansluit bij jouw didactische visie en werkwijze (zie Figuur 1).

Figuur 1. AI aan laten sluiten bij je behoeften.

Maar hoe pak je dit aan? Met deze vier stappen word je als gebruiker op weg geholpen:

• Stap 1: Voorbereiding
• Stap 2: Maken van een Custom GPT
• Stap 3: Train je Custom GPT
• Stap 4: Gebruik je Custom GPT

Stap 1: Voorbereiding

Voordat je begint met het instellen van een Custom GPT, is het essentieel om helder te hebben wat je precies wilt bereiken. Welke (herhalende) taak wil je uitbesteden aan de Custom GPT? Denk bijvoorbeeld aan het beantwoorden van mails, het maken van lessen of het nakijken van toetsen. Een goed doordachte voorbereiding helpt om gerichter instructies te geven, waardoor AI optimaal aansluit bij jouw onderwijspraktijk.

“De juiste voorbereiding bepaalt hoe effectief AI jou kan ondersteunen. Welke stappen moet je nemen om optimaal gebruik te maken van je Custom GPT?"

Stel jezelf de volgende vragen om je doelen en behoeften te concretiseren:

1. Wat wil ik bereiken met mijn Custom GPT?

Denk na over hoe AI je kan ondersteunen in je onderwijs. Wil je bijvoorbeeld:

• Werkbladen ontwikkelen voor specifieke vakken en niveaus?
• Feedback geven op opdrachten en essays?
• Creatieve lesideeën en interactieve werkvormen bedenken?

2. Welke informatie heeft AI nodig?

Om accurate en bruikbare output te ontwikkelen, moet AI over de juiste context beschikken. Overweeg om informatie toe te voegen, zoals:

• Beoordelingscriteria en rubrics voor gerichte feedback.
• Voorbeelden van goed leerlingenwerk om AI een referentiekader te geven.
• Specifieke leerdoelen en vakinhoud om relevante opdrachten te ontwikkelen.

3. Hoe wil ik dat de output eruitziet?

Denk na over de vorm en toon van de gegenereerde content. Moet de output:

• Formele, gestructureerde feedback bevatten?
• Interactieve quizzen of oefenopdrachten genereren?
• Visueel aantrekkelijke werkbladen of samenvattingen opleveren?

Stap 2: Maken van een Custom GPT

Met een Custom GPT kun je AI afstemmen op jouw specifieke onderwijsbehoeften. Volg deze stappen om een eigen Custom GPT te maken in ChatGPT:

1. Ga naar de GPT Builder

• Log in op ChatGPT en navigeer naar Explore GPTs > +Create.
• Dit is de tool waarmee je je eigen AI-model kunt configureren en aanpassen.

2. Geef je GPT een naam en beschrijving

Kies een naam en omschrijving die duidelijk maken waarvoor je AI gaat gebruiken.

Voorbeelden:

• Naam: Lesmateriaalgenerator voor biologie
• Beschrijving: Deze GPT helpt bij het maken van werkbladen, quizzen en feedback over biologieonderwerpen, zoals fotosynthese.

3. Voer specifieke instructies in

Duidelijke instructies zorgen ervoor dat AI de juiste taken uitvoert en op de gewenste manier reageert.

Voorbeelden:

• "Ontwikkel werkbladen over fotosynthese voor groep 8, met een mix van meerkeuzevragen en open vragen."
• "Geef feedback op leerlingenwerk op basis van de volgende criteria: duidelijkheid, nauwkeurigheid en creativiteit."

Wees zo concreet mogelijk over:

• Welk soort lesmaterialen AI moet ontwikkelen.
• De toon en stijl waarin antwoorden gegeven moeten worden.
• Hoe AI met jouw input moet omgaan (bijvoorbeeld werkbladen aanpassen aan leerdoelen).

“Heldere instructies zorgen ervoor dat AI output levert die niet alleen accuraat is, maar ook direct bruikbaar in de klas. "

4. Upload relevante data

Om de Custom GPT beter af te stemmen op jouw lespraktijk, kun je specifieke documenten en referenties uploaden.

Denk aan:

• Beoordelingscriteria en rubrics.
• Voorbeelden van goed en fout leerlingenwerk.
• Reflectiemodellen of andere didactische hulpmiddelen.

Beschrijf in de instructies hoe AI deze documenten moet gebruiken. Dit helpt om de gegenereerde output zo relevant en nauwkeurig mogelijk te maken.

5. Test en verfijn

• Voer enkele prompts in en bekijk de gegenereerde output.
• Beoordeel of AI reageert zoals je verwacht.
• Pas de instructies aan als de resultaten niet precies aansluiten bij je behoeften.

Door continu te testen en te verfijnen, zorg je ervoor dat je Custom GPT optimaal aansluit bij jouw onderwijsdoelen.

Stap 3: Train je Custom GPT

Om ervoor te zorgen dat je Custom GPT optimaal functioneert, is het belangrijk om deze actief te trainen en te testen. Dit doe je door AI herhaaldelijk vragen te stellen, taken te geven en kritisch te beoordelen of de output overeenkomt met jouw verwachtingen. Als de resultaten niet aansluiten bij je behoeften, is dat vaak een teken dat er verbeteringen nodig zijn in je instructies, het aangeleverde materiaal of de configuratie van de GPT.

1. Stel duidelijke grenzen

Naast het aangeven van wat AI wél moet doen, is het net zo belangrijk om te specificeren wat AI niet mag doen. Dit voorkomt ongewenste resultaten en helpt om de output gerichter en bruikbaarder te maken.

Voorbeelden van beperkingen:

• "Geef geen feedback zonder eerst de beoordelingscriteria te controleren."
• "Maak geen werkbladen die te moeilijk zijn voor groep 8."
• "Gebruik geen vakjargon zonder eerst een eenvoudige uitleg te geven."

Door deze grenzen expliciet te maken, zorg je ervoor dat de Custom GPT zich houdt aan de leerdoelen en het niveau dat je voor ogen hebt.

2. Test en verfijn de instructies

Een goed werkende Custom GPT vereist regelmatig testen en bijsturen. Dit doe je door:

• Verschillende soorten prompts in te voeren om te zien hoe AI reageert.
• De gegenereerde output te controleren op kwaliteit, relevantie en correctheid.
• Waar nodig de instructies aan te passen en AI opnieuw te testen. Instructies aanpassen kan via de tab ‘configurate’.

Voorbeeld van een testscenario:

• Stel een vraag zoals: "Geef drie opdrachten voor een werkblad over fotosynthese op het niveau van groep 8."
• Beoordeel of de opdrachten aansluiten bij het leerdoel en begrijpelijk zijn voor leerlingen.

3. Voortdurend blijven optimaliseren

Het trainen van een Custom GPT is een dynamisch proces. Hoe vaker je AI test en verfijnt, hoe beter deze aansluit bij jouw onderwijspraktijk. Blijf experimenteren met prompts, upload nieuwe relevante materialen en houd in de gaten of AI nog steeds aansluit bij jouw doelen en de behoeften van je leerlingen. Als je Custom GPT fout reageert, kun je een prompt geven om de configuratie aan te passen. Met deze stap zorg je ervoor dat je Custom GPT een betrouwbare en effectieve ondersteuner wordt, afgestemd op jouw specifieke werkwijze en onderwijsdoelen (zie Figuur 2).

“Het trainen van een Custom GPT is geen eenmalige stap, maar een doorlopend proces waarbij verfijning en optimalisatie het verschil maken."

Figuur 2. Doorlopende optimalisatie: AI testen en bijsturen voor een betere aansluiting op je onderwijsbehoeften.

Stap 4: Gebruik je Custom GPT in de praktijk

Nu je Custom GPT klaar is, kun je deze eenvoudig inzetten zonder telkens opnieuw prompts te verfijnen of instellingen aan te passen. Je hebt nu een AI-tool die specifiek is afgestemd op jouw onderwijsdoelen, lesmateriaal en feedbackstijl. Dit betekent dat je simpelweg een opdracht geeft en dat de GPT het gewenste resultaat levert, volledig afgestemd op jouw onderwijspraktijk.

1. Efficiënt werken met je Custom GPT

• Je hoeft niet telkens dezelfde instructies te herhalen; je Custom GPT is al getraind op jouw voorkeuren.
• AI begrijpt jouw onderwijscontext, waardoor je sneller relevante lesmaterialen, opdrachten of feedback genereert.

2. Blijf je GPT optimaliseren

Hoewel je Custom GPT nu goed functioneert, is het een doorlopend proces om AI verder te verbeteren en aan te passen aan veranderende behoeften.

• Evalueer de resultaten regelmatig:
  • Sluit de gegenereerde output nog steeds goed aan op jouw verwachtingen en de leerdoelen?
  • Werkt de GPT consistent, of moet je bepaalde instructies aanpassen?
• Pas instructies en data aan:
  • Als je merkt dat bepaalde antwoorden niet helemaal kloppen of dat de output te algemeen blijft, kun je de instructies verder specificeren.
  • Voeg nieuwe informatie toe, zoals actuele lesvoorbeelden of verbeterde beoordelingscriteria.
• Deel je ervaringen en leer van anderen:
  • Bespreek met collega’s hoe zij Custom GPT’s gebruiken in hun lessen.
  • Deel tips en best practices om samen AI-effectiever in het onderwijs in te zetten.

“Samen leren en experimenteren met AI leidt tot de beste resultaten—deel inzichten en verbeter je Custom GPT continu."

Met een goed ingerichte Custom GPT bespaar je tijd, verhoog je de efficiëntie en maak je lesmateriaal dat beter aansluit op jouw onderwijsvisie. Blijf AI verfijnen en benut de mogelijkheden optimaal om jouw onderwijs te versterken!

Conclusie en vooruitblik

AI biedt grote mogelijkheden om het onderwijs te ondersteunen, maar om echt effectief te zijn, moet AI worden afgestemd op de specifieke behoeften van de leraar en de klas. In dit artikel hebben we laten zien hoe je met een Custom GPT een AI-assistent creëert die aansluit bij jouw onderwijspraktijk, leerdoelen en didactische voorkeuren. Door AI op maat in te richten, wordt het niet slechts een hulpmiddel, maar een waardevolle partner in het leerproces.

“Een AI-tool is zo slim als de leraar die hem inzet – maatwerk bepaalt de impact op het leerproces."

Met de juiste voorbereiding, duidelijke instructies en een proces van testen en verfijnen, kan een Custom GPT leraren helpen om efficiënter te werken, gepersonaliseerd lesmateriaal te genereren en leerlingen gerichte ondersteuning te bieden. Figuur 3 biedt een overzichtelijke infographic met zes praktische tips om de effectiviteit te vergroten.

Figuur 3. Zes praktische tips om de effectiviteit van AI te vergroten. 

Wil je deze infographic gratis downloaden in hoge resolutie? Schrijf je dan in voor de module van de Wij-leren Academie. 

In de volgende artikelen gaan we verder in op hoe AI ethisch en verantwoord kan worden ingezet in het onderwijs en welke strategieën leraren kunnen gebruiken om AI optimaal te benutten. Blijf de reeks volgen en ontdek hoe je AI effectief en duurzaam kunt integreren in jouw onderwijspraktijk!

Referenties

• Allen, K., Kern, M. L., Crawford, J., Cowling, M., Vo, D., & Waters, L. (2024). The SEARCH for AI-Informed Wellbeing Education: A Conceptual Framework. In Springer eBooks (pp. 277–291). https://doi.org/10.1007/978-3-031-46238-2_14
• Athanasiadis, P. I. (2024, 12 december). Hoe kunstmatige intelligentie in te passen in onderwijs? WUR. https://www.wur.nl/nl/nieuws/hoe-kunstmatige-intelligentie-in-te-passen-in-onderwijs.htm
• Batista, J., Mesquita, A., & Carnaz, G. (2024). Generative AI and Higher Education: Trends, Challenges, and Future Directions from a Systematic Literature Review. Information, 15(11), 676. https://doi.org/10.3390/info15110676
• Eguchi, A., Okada, H., & Muto, Y. (2021). Contextualizing AI Education for K-12 Students to Enhance Their Learning of AI Literacy Through Culturally Responsive Approaches. KI - Künstliche Intelligenz, 35(2), 153–161. https://doi.org/10.1007/s13218-021-00737-3
• Lin, H., & Chen, Q. (2024). Artificial intelligence (AI) -integrated educational applications and college students’ creativity and academic emotions: students and teachers’ perceptions and attitudes. BMC Psychology, 12(1). https://doi.org/10.1186/s40359-024-01979-0