HGW en OGW: twee kanten van een medaille

Geplaatst op 1 juni 2014

Verhogen leeropbrengsten

Veel scholen werken aan het verhogen van de leeropbrengsten. Sommige doen dit onder de noemer van handelingsgericht werken. Andere kiezen de ingang van opbrengstgericht  werken. Het lijkt soms alsof je als school een keuze moet maken voor HGW of OGW. In de praktijk kunnen beide werkwijzen echter prima met elkaar worden gecombineerd. Dit artikel beschrijft eerst de kenmerken van HGW en OGW en geeft praktische handreikingen hoe deze aanpakken met elkaar kunnen worden verenigd.

Kenmerken

Bij HGW stem je als leerkracht het onderwijs doelgericht af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen en bepaal je hoe om te gaan met verschillen tussen leerlingen. HGW maakt het onderwijs ‘passend’ voor elke leerling. HGW betrekt daarbij alle partijen: school, leerling, ouders(ervaringsdeskundigen) en externe adviseurs. Deze werkwijze zegt iets over hoe de leerkracht omgaat met verschillen tussen leerlingen en hoeft niet per se te leiden tot betere leeropbrengsten. De 1 zorgroute beschrijft hoe je de aanpak planmatig kunt uitvoeren.
 
Bij OGW werk je als leerkracht  op basis van de verzamelde leeropbrengsten planmatig en resultaatgericht  aan het verhogen van de opbrengsten waarbij vooraf een ambitie (leerstandaard) wordt vastgesteld. Deze manier van werken levert informatie op over het effect van de aanpak van de leerkracht. OGW legt het accent meer op de leeropbrengsten op groeps- en schoolniveau en het onderwijskundig handelen van de leerkracht op basis van deze opbrengsten (datafeedback). Hierbij passen het werken met een datamuur of het maken van een trendanalyse. 

Van algemeen naar specifiek of van specifiek naar algemeen

Het belangrijkste verschil tussen OGW en HGW is de ingang die je als leerkracht kiest bij het analyseren van de data. 
Bij HGW ga je uit van de individuele onderwijsbehoeften. Zijn deze in beeld gebracht, dan worden ze geclusterd in een groepsplan. Deze clustering is noodzakelijk om het onderwijs uitvoerbaar te houden. Geen enkele leerkracht kan immers elke leerling individuele begeleiding bieden.  Bij HGW is een groepsplan dus een clustering van individuele onderwijsbehoeften.

Bij OGW kijk je eerst hoe de groep reageert op het geboden onderwijs en analyseer je op welke elementen het onderwijsleerproces kan worden aangepast. Ook deze aanpak wordt beschreven in een groepsplan. Bij OGW is een groepsplan een beschrijving van effectief onderwijs voor alle leerlingen (basisgroep).  Daarnaast worden aanpassingen beschreven voor de 25% leerlingen die onder de basisgroep presteren (intensieve groep) en de 25% best presterende leerlingen (verdiepte groep). 

Verbinden van HGW met OGW

Of je als school nu kiest voor het accent op HGW of OGW, je kiest in beide gevallen een middel om de leeropbrengsten en leerkrachtvaardigheden te verhogen door grip te houden of te krijgen op de groep.  Zowel bij HGW als OGW werken leerkrachten aan de kerntaak van een school: leerlingen voorbereiden op een vorm van vervolgonderwijs dat overeenkomt met hun mogelijkheden. Je kunt OGW zien als het kader waarbinnen HGW een zinvolle plek krijgt voor een beperkte groep leerlingen: Met de leerlingen die niet voldoende hebben aan de drie differentiatiegroepen (basis, intensief en verdiept) ga je handelingsgericht te werk, je richt je specifiek op hun individuele onderwijsbehoeften. Dit mogen echter nooit te veel leerlingen zijn (nooit meer dan 20%), anders moet je voor een onderwijskundige aanpassing kiezen van de differentiatiegroepen.
 
Wanneer je als school ervoor kiest deze koppeling te maken, kies je ervoor om eerst te kijken naar het onderwijs dat wordt geboden aan de groep en daarna pas over individuele leerlingen te praten. Eerst OGW en dan HGW.
Een school kiest er bewust voor om doelen (standaarden) te stellen en elke  periode te kijken hoe de school als geheel en de afzonderlijke groepen presteren ten opzichte van de landelijke normen.  Landelijke standaarden zijn de meetlat voor de school om te kijken hoe effectief het onderwijs is. Het is een misverstand om te denken dat dit alleen geldt voor de basisvaardigheden. OGW kan worden toegepast op elk vakgebied, zelfs op het gedrag van de leerling.   

Reflectie op eigen handelen

Een andere overeenkomst tussen OGW en HGW is de reflectie op het gedrag van de leerkracht. Bij beide aanpakken zoekt een leerkracht naar beïnvloedbare factoren om het leerproces te kunnen sturen. Bij OGW bepaalt de score van de groep of school een eventuele aanpassing op het leerproces. Bij HGW zijn het de kenmerken van de leerling die aan de basis van een aanpassing liggen.
Dit betekent in beide gevallen dat de leerkracht het belangrijkste ‘instrument’ is om OGW en HGW in te voeren, het gaat om leerkrachtvaardigheden. Bij OGW kijkt de leerkracht zo objectief mogelijk naar de waargenomen leeropbrengsten en analyseert wat dit betekent voor het onderwijs. Bij HGW kijkt de leerkracht naar de leerling en stelt vast welke specifieke onderwijsbehoeften deze leerling  heeft om zich te kunnen ontwikkelen. In beide gevallen ben je als leerkracht benieuwd of de aanpassing ook effect heeft gehad. Bij het bespreken van het groepsplan gaat het dus niet alleen over de individuele leerlingen, maar vooral over jouw invloed als leerkracht. Onderzoekers zoals Marzano en Lemov (Teach like a champion) hebben uitgebreid gekeken naar effectief leerkrachtgedrag. 

Vaardigheid van de leerling

Om OGW met HGW te verbinden heb je als leerkracht kennis nodig van de relatie tussen de methode, de leerlijn en de vaardigheid van de leerling. Bij HGW is kennis van methodegebonden doelen belangrijk. Deze gebruik je om je aanpak af te stemmen. Bij OGW is kennis van de leerlijn waarop de methode is gebaseerd en de vaardigheden die worden aangeleerd essentieel. Deze kennis heb je nodig om te kunnen vaststellen of het aanbod nog wel passend is bij de ontwikkeling van de groep. 
Wanneer blijkt dat leerlingen in Nederland vaardiger zijn geworden dan passen we de leerlijn en vaardigheidsscores aan. Wanneer dat gebeurt, ‘passen’ de methodegebonden doelen niet meer. Deze leren na de aanpassing achterhaalde vaardigheden aan (of op een verkeerd moment). Een school die werkt met vaardigheidsscores (OGW) signaleert sneller dat de aanpak (HGW) aangepast moet worden en voor hoeveel leerlingen dat geldt. 

Handen, hoofd, hart

Of je als school vanuit HGW of OGW werkt, goed onderwijs is en blijft mensenwerk. Alle teamleden werken met hun handen, hoofd en hart. Handen zijn nodig om het groepsplan goed uit te kunnen voeren. Dit doet  een beroep op het organiseren van het onderwijs, de didactische kwaliteit, de passende pedagogische benadering van de leerlingen en de leertijd die wordt gecreëerd.  Met het hoofd worden analyses gemaakt, verbanden gelegd (ook tussen groepen onderling) en wordt de kwaliteit van het groepsplan ontwikkeld. Met het hart wordt zingeving aan dit proces gegeven; het maakt het handelen en analyseren nuttig.  De balans tussen deze drie elementen bepaalt de bril waarop een leerkracht naar OGW en HGW kijkt. De schoolleider en intern begeleider helpen de leerkracht deze balans te vinden of te behouden. Een goede balans is nodig om OGW niet te zien als  harde afrekencultuur of een doorgeschoten toetssysteem en HGW niet te bestempelen als een niet uitvoerbare verzameling van individuele handelingsplannen.  Zowel OGW als HGW leveren, mits met aandacht en betrokkenheid uitgevoerd, een waardevolle bijdrage aan een stevige basis voor elke leerling.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

E-learning module
Zone van naaste ontwikkeling
Zone van naaste ontwikkeling
Gratis module over het oudere kind
Wij-leren.nl Academie 
Handelingsgericht werken
Handelingsgericht werken - uitgangspunten - HGW cyclus - plannen.
Arja Kerpel
HGW praktijk
Handelingsgericht werken: dat doe ik al lang! Leren we stralend of balend? .
noëlle-pameijer
Handelingsgericht indiceren
Handelingsgericht Integraal Indiceren.
Noëlle Pameijer
Handelingsgericht werken draagt bij aan schoolsucces
Handelingsgericht werken - Samenwerken aan schoolsucces
Noëlle Pameijer
opbrengstgericht onderwijs voor jonge kinderen
Betekenisvolle opbrengsten voor jonge kinderen
Bea Pompert
Schoolopbrengsten essentie
Van brij naar betekenis. Schoolopbrengsten terug tot de essentie.
menno-van-hasselt
HGW leerling niveau
HGW cyclus op leerling niveau
Tanja van Beukering
HGW overdracht
Een nieuw schooljaar en de overdracht volgens HGW
Noëlle Pameijer
HGW classificeren
Handelingsgericht classificeren in het onderwijs
Noëlle Pameijer
HGW samenhang OGW
Samenhang OGW en HGW
Arjan Clijsen
Kleutersprongen opbrengstgericht werken
Kleutersprongen 2.0 opbrengstgericht werken in groep 1 en 2
Lianne Jongsma
Kleutersprongen opbrengstgericht werken
Kleutersprongen 2.0 opbrengstgericht werken in groep 1 en 2
Lianne Jongsma
Kleutersprongen opbrengstgericht werken
Kleutersprongen 2.0 opbrengstgericht werken in groep 1 en 2
Lianne Jongsma
Kleutersprongen opbrengstgericht werken
Kleutersprongen 2.0 opbrengstgericht werken in groep 1 en 2
Lianne Jongsma
Brede vorming
Brede vorming maakt onderwijs mooier en completer
Alex de Bruijn
10 vragen bij OGW
10 vragen bij opbrengstgericht werken
Machiel Karels
Meer aandacht voor hart en handen, niet alleen voor het hoofd
Onderwijs te eenzijdig gericht op kennisresultaat
Alex de Bruijn


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Handelingsgericht werken in een video van één minuut uitgelegd
Handelingsgericht werken in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



handelingsgericht werken
opbrengstgericht werken

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest