Zes uitgangspunten voor onderwijskundig leiderschap

Geplaatst op 1 juni 2015

Focus op behapbaar opbrengstgericht én passend onderwijs 

Onderwijs van nu moet opbrengstgericht én passend zijn.

In het land leeft het idee dat er dan onderwijs wordt gegeven dat zó is toegesneden op individuele leerlingen dat alle talenten ten volle worden benut.

Of dat een school elke leerling moet kunnen opvangen.

Dit zijn bijna utopische gedachten waar veel onderwijsprofessionals onrustig van worden.

Om onderwijs opbrengstgericht én passend te maken mogen we wel idealen hebben, maar we moeten bij realiteit beginnen. De leerkracht voor de groep is hierbij het uitgangspunt.

De mate waarin hij het onderwijs kan behappen, is bepalend voor elk succes. Het is de taak van de schoolleider om zijn team een onderwijskundige focus te bieden om het gevoel van ‘leerlingen tekort te doen’ bij te sturen. Deze focus wordt gevoed door een zestal heldere uitgangspunten.
 

1. Van eind naar begin

Het uitgangspunt voor de inrichting van passend onderwijs zijn de opbrengstambities van de school aan het eind van groep 8. Een verhoging hiervan leidt tot andere onderwijsbehoeften in de populatie (in termen van: meer leertijd, andere instructie, etc.). 

Het antwoord hierop is een intensiever aanbod, zodat er weer sprake is van passend onderwijs. De opbrengstambities bepalen dus de weg van het begin naar het einde.

Dat geldt  eveneens op groepsniveau. Als een groep te lage leeropbrengsten heeft, dan moet er intensiever worden gewerkt om wél in de richting van de schoolambities te komen. Liggen de leeropbrengsten hoger dan verwacht,  dan kan het onderwijs worden verrijkt.

 

2. Uitgaan van overeenkomsten

Onderwijs geven we niet aan individuen, maar aan groepen individuen met gemeenschappelijke kenmerken en onderwijsbehoeften. Het credo ‘omgaan met verschillen’ is een impuls om te gaan individualiseren.

Maar wat levert dit op als we ons bedenken dat leren een groepsproces is waarmee we het leren van elkaar en de coöperatieve vaardigheden van leerlingen stimuleren? Chris Struiksma verwoordde het mooi:

‘elk kind is uniek, maar dat betekent niet dat een eigen leerprogramma mogelijk, nodig of zelfs maar wenselijk is’.

 

                            3. De middenmoot als vertrekpunt

Elke leerkracht stemt zijn onderwijsaanbod onbewust af op de middenmoot. Vanuit dit ‘ijkpunt’ beoordeelt hij welke leerlingen sterker en zwakker zijn.

Een methode voor rekenen of taal is gebaseerd op de landelijke middenmoot en de schil daaromheen. Het komt regelmatig voor dat deze niet ‘past’ op een groep. Sterker nog: er zijn hele schoolpopulaties waarvoor een ‘standaard’ methode niet passend is.

Op school en op groepsniveau moet in eerste instantie een basisaanpak worden vastgesteld die passend is op de grootste gemene deler van leerlingkenmerken en onderwijsbehoeften. Hieromheen worden de verrijkte en de intensieve aanpak geformuleerd.

 

4. Eerst convergent, dan divergent

Het schoolaanbod start altijd met convergente differentiatie. Dit betekent dat een hele groep leerlingen tegelijkertijd aan één set doelen werkt en dat er verschillende aanpakken zijn om deze te realiseren: basis, verrijkte en intensief.

Convergente differentiatie is met name goed voor leerlingen die de basis of de intensieve aanpak ontvangen. De school is vrij om te bepalen wanneer zij een meer divergent aanbod gaat neerzetten.

Dat is nodig voor de leerlingen voor wie (verdergaande) verrijking of intensivering van het onderwijs niet meer afdoende is. Zij kunnen de leerlijn respectievelijk versneld of vertraagd doorlopen.

 

5. Eerst de school, dan de groep, dan de leerling

Een passend schoolaanbod voor de leerlingpopulatie heeft tot gevolg dat het merendeel van de groepen óók een passend aanbod krijgt. Er zijn echter sterke en zwakke ‘bouwjaren’. Voor deze groepen moet het schoolaanbod nog verder passend worden gemaakt.

In een zwakkere groep wordt het onderwijs geïntensiveerd, in een sterkere groep wordt overwogen om het onderwijs verder te verrijken.

Als het onderwijs passend gemaakt is op de groep, dan zullen er nog individuele leerlingen zijn die onvoldoende profiteren van een van de drie aanpakken. In de meeste gevallen heeft dit tot gevolg dat de aanpak meer op de leerling toegespitst wordt.

 

6. Respons op instructie

Uitgaan van verschillen is in een school terug te zien in uitgebreide analyses per leerling. Dat kan eenvoudiger door de redenering te hanteren: als het goed gaat met een leerling, dan is aan de onderwijsbehoeften voldaan! Die kans is groot, omdat op school- en op groepsniveau het onderwijs al passend is gemaakt.

Het gaat goed met een leerling als we zien dat hij voldoende vaardigheidsgroei heeft doorgemaakt, dat hij de leerstof beheerst en dat hij gedijt (lees ook: betrokken is bij de les).

Het maakt dan niet uit of een leerling de basis, verrijkte of intensieve aanpak heeft gevolgd (of in welke Cito-niveau hij zit). Is de respons onvoldoende, dan gaan we ‘de diepte in’.

Tot slot

Deze zes uitgangspunten bieden schoolleiders houvast bij het behapbaar maken van opbrengstgericht passend onderwijs voor hun teamleden.

Zo is het een van hun taken om met behulp van écht betekenisvolle dataoverzichten met het team het gesprek aan te gaan of aanpassing van het schoolbeleid noodzakelijk is, of dat er alleen op de groepsaanpakken ingestoken moeten worden.

Door behapbaarheid als toetssteen te hanteren en vorm te geven vanuit deze zes uitgangspunten, is de concrete uitwerking van opbrengstgericht passend onderwijs minder uitdagend dan de beeldvorming doet vermoeden.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Webinar
7 valkuilen bij veranderprocessen in het onderwijs
7 valkuilen bij veranderprocessen in het onderwijs
Webinar met Machiel Karels
Wij-leren.nl Academie 
Schoolorganisatie
Schoolorganisatie en teamwork op een basisschool - leiderschap.
Arja Kerpel
Onderwijsverslag 2013-2014
Onderwijsverslag 2013/2014: cruciale rol schoolleider.
Machiel Karels
Veranderingen bij de Nederlandse onderwijsleider
Hoe is de Nederlandse onderwijsleider veranderd sinds 2015?
Margareth de Wit
Profiel van de onderwijsleider en betrokkenheid medewerkers
Het profiel van de Nederlandse onderwijsleider en de betrokkenheid van medewerkers
Margareth de Wit
De staat van de nederlandse onderwijsleider
De staat van de Nederlandse Onderwijsleider
Margareth de Wit
Governance & opbrengst 2
Governance en onderwijsopbrengsten: hoe die te verbinden? -2-
Harm Klifman
Governance & opbrengst 1
Governance en onderwijsopbrengsten: hoe die te verbinden? -1-
Harm Klifman
Duurzame schoolontwikkeling
Duurzame schoolontwikkeling: werken aan het schoolplan in een lerende organisatie
Jan Jutten
Regieversterkend leiderschap - inleiding
Het onderwijs wil door! Regieversterkend onderwijs
Elena Carmona van Loon
Professionele leergemeenschap
De professionele leergemeenschap
Arja Kerpel
Effectief leiderschap
De zeven eigenschappen van effectief leiderschap - Stephen Covey
Arja Kerpel
Onderwijskundig Leiderschap
Onderwijskundig leiderschap
Myriam Lieskamp
Onderzoeksmatig leiderschap
Onderzoeksmatig leiderschap
Myriam Lieskamp
Dienend leiderschap
Is dienend leiderschap te leren?
Harm Klifman
Schoolleider als hitteschild
Schoolleider: Hitteschild of doorgeefluik?
Alex de Bruijn
Visie en kernwaarden
Maak visie tastbaar met kernwaarden!
Alex de Bruijn


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
redactie
Onderwijskwaliteit in een video van één minuut uitgelegd
Onderwijskwaliteit in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
Hoe kunnen organisaties spelend veranderen? Tjipcast 022
redactie
Hoe organiseer je als school kwalitatief goed onderwijs? Tjipcast 044
Hoe organiseer je als school kwalitatief goed onderwijs? Tjipcast 044
redactie
Passend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
Passend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



authentiek leiderschap
convergente differentiatie
dienend leiderschap
duurzame organisatieontwikkeling
leerkrachtvaardigheden
onderwijskwaliteit
onderwijsontwikkeling
onderwijsvernieuwing
opbrengstgericht werken
passend onderwijs
situationeel leiderschap

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest