Wat schoolleiders met hoge verwachtingen doen

>> Schoolleiders en hoge verwachtingen direct bestellen. (bol.com)

Bevorderen van een lerende cultuur

Hoe creëer je als schoolleider een cultuur waarin leerlingen groeien, leraren blijven leren en het hele team gelooft in ontwikkeling? In Wat schoolleiders met hoge verwachtingen doen laat Redwane Bouttaouane zien hoe leiderschap écht het verschil maakt. Geen grote vergezichten, maar concreet en dagelijks handelen. In deze samenvatting lees je hoe schoolleiders hoge verwachtingen kunnen communiceren, organiseren, voordoen én borgen – met impact op de hele schoolgemeenschap.

Samenvatting van het boek

De noodzaak van sterke schoolleiders

Het Nederlandse onderwijs staat onder druk: leerresultaten dalen, kansenongelijkheid groeit, en het leraren- en schoolleiderstekort is nijpend. In die context spelen schoolleiders een sleutelrol. Niet door spectaculaire innovaties, maar door dag in dag uit te bouwen aan een cultuur waarin hoge en positieve verwachtingen gelden voor iedereen: leerlingen, leraren én leiders.

Volgens Bouttaouane is het de taak van schoolleiders om richting te geven aan visie en beleid, voorwaarden te scheppen voor professionele samenwerking en het team te inspireren tot leren. Dat vraagt om evidence-informed leiderschap: handelen op basis van wetenschap, praktijkervaring én de eigen schoolcontext.

Hoofdstuk 1 – Alles begint bij overtuiging

Een cultuur van hoge verwachtingen begint met een diepgeworteld geloof dat iedere leerling kan leren. Dit vraagt om een gedeelde overtuiging binnen het team, ook wel collective teacher efficacy genoemd. Bouttaouane koppelt dit aan het begrip academisch optimisme, dat bestaat uit:

• Vertrouwen in eigen invloed (collectieve doelmatigheid),
• Vertrouwen in leerlingen en ouders,
• Academische gerichtheid.

Deze mindset is volgens onderzoek een krachtige voorspeller van schoolsucces, ongeacht de achtergrond van leerlingen. Schoolleiders spelen hierin een cruciale rol: zij voeden en beschermen deze overtuiging en sturen actief op groeitaal, reflectie en gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Hoofdstuk 2 – Van lesgeven naar leren

In scholen met hoge verwachtingen verschuift de focus van onderwijzen naar leren. Niet de afgevinkte lesstof telt, maar de vraag: wat heeft de leerling geleerd?. De auteur benadrukt de kracht van een growth mindset: leren is maakbaar, mits inzet, strategie en doorzettingsvermogen worden gestimuleerd.

De vier kernvragen van DuFour vormen hierbij een belangrijk hulpmiddel:

1. Wat moeten leerlingen leren?
2. Hoe weten we of ze het geleerd hebben?
3. Wat doen we als dat niet lukt?
4. Wat doen we als ze het al beheersen?

Schoolleiders moeten deze vragen verankeren in overlegstructuren, teamreflectie en de omgang met toetsgegevens. Formatieve evaluatie speelt daarbij een sleutelrol.

Hoofdstuk 3 – De kracht van interne attributies

Professionele groei begint bij de overtuiging dat je zelf invloed hebt. Bouttaouane maakt onderscheid tussen:

• Externe attributies: de oorzaak van falen ligt buiten jezelf ("ouders zijn niet betrokken"),
• Interne attributies: de focus ligt op het eigen handelen ("hoe kan ik mijn uitleg verbeteren?").

Scholen waarin intern wordt geattribueerd, ontwikkelen een lerende cultuur. Fouten worden gezien als kansen, en leraren blijven zoeken naar betere aanpakken. Schoolleiders scheppen hierin een klimaat van psychologische veiligheid: ruimte voor twijfel, vragen en kwetsbaarheid, zonder oordeel.

Hoofdstuk 4 – Samen kom je verder

Onderwijs verbeteren is geen solo-actie. Bouttaouane pleit voor professionele leergemeenschappen (PLG’s) waarin leraren structureel samenwerken aan beter onderwijs. Dit vraagt:

• Vaste overlegmomenten,
• Gezamenlijke doelen,
• Gedeelde verantwoordelijkheid,
• Openheid over successen én worstelingen.

De rol van de schoolleider is faciliterend en verbindend: hij creëert ruimte, structuur en vertrouwen om écht samen te leren. Evidence-informed werken vormt hierbij het fundament: ervaringen koppelen aan onderzoek en data.

Hoofdstuk 5 – Data als hulpmiddel voor leren

Veel leraren ervaren het werken met data als controle of verantwoording. Bouttaouane laat zien hoe data juist een krachtig leerinstrument kunnen zijn, mits ze gebruikt worden in dialoog en met het juiste doel: leerprocessen verbeteren.

Hij onderscheidt:

• Summatieve data (bijv. eindtoetsen),
• Formatieve data (bijv. observaties, tussenopbrengsten).

Data worden pas betekenisvol als ze worden gedeeld, besproken en gebruikt om keuzes te onderbouwen. Schoolleiders dragen hieraan bij door transparantie te creëren en te bewaken dat data niet reductionistisch, maar mensgericht worden ingezet.

Hoofdstuk 6 – Gedeelde taal, gedeeld begrip

Een schoolteam kan pas effectief samenwerken als het beschikt over een gemeenschappelijke taal. Begrippen als "feedback", "leerdoel", "differentiatie" en "formatief evalueren" moeten in alle lagen van de organisatie op dezelfde manier worden begrepen.

Schoolleiders moeten samen met het team vaststellen:

• Welke kernbegrippen centraal staan,
• Hoe deze worden gedefinieerd,
• Hoe deze zichtbaar zijn in het handelen van leraren.

Deze gedeelde taal vergroot de consistentie binnen het team, richting leerlingen en ouders, en draagt bij aan een herkenbare professionele identiteit.

Hoofdstuk 7 – Communicatie als hefboom

Verwachtingen zijn pas effectief als ze zichtbaar en hoorbaar worden gemaakt. De manier waarop schoolleiders en leraren praten over leerlingen, prestaties en ontwikkeling vormt de cultuur van de school.

Bouttaouane wijst op:

• Het belang van procesgerichte feedback ("je hebt hard gewerkt") i.p.v. persoonsgerichte ("wat ben jij slim"),
• De kracht van verhalen en succeservaringen in teamvergaderingen,
• Het belang van positieve framing van fouten en mislukkingen.

Schoolleiders sturen hierin bewust op communicatie als cultuurdrager, zowel in taal als in non-verbale signalen.

Hoofdstuk 8 – Organiseer wat je belangrijk vindt

Hoge verwachtingen moeten niet alleen gecommuniceerd, maar ook georganiseerd worden. Overtuigingen verzanden zonder heldere structuren, routines en doelen.

Concrete suggesties:

• Formuleer gezamenlijke, haalbare ambities,
• Plan structurele reflectiemomenten in (bv. teamvergaderingen),
• Organiseer ruimte voor samenwerking (PLG’s, lesvoorbereiding, intervisie),
• Faciliteer professionalisering gericht op formatieve evaluatie, differentiatie, feedback.

Schoolleiders bewaken hierbij het evenwicht tussen richting geven en ruimte laten. Eigenaarschap van leraren is cruciaal.

Hoofdstuk 9 – Leiderschap = voorbeeldgedrag

Een schoolleider die hoge verwachtingen heeft, moet dat ook laten zien. Niet alleen in woorden, maar vooral in daden.

Voorbeeldgedrag betekent:

• Reflectie tonen en je eigen leerproces delen,
• Aanwezig zijn in de school en de klas,
• Open zijn over fouten en successen,
• Doen wat je van anderen verwacht.

Authenticiteit en consistentie zijn hierbij doorslaggevend. Als een leider zegt dat feedback belangrijk is, maar nooit feedback vraagt of geeft, ondermijnt dat de boodschap. Goed voorbeeldgedrag wordt gespiegeld door het team – en uiteindelijk ook door de leerlingen.

Hoofdstuk 10 – Bescherm en beloon de cultuur

Een opgebouwde leercultuur is kwetsbaar. Bouttaouane pleit daarom voor het bewaken en versterken van de gedeelde waarden. Dat betekent:

• Lage verwachtingen en cynisme actief benoemen en begrenzen,
• Leraren die positief bijdragen zichtbaar waarderen (complimenten, successen vieren),
• Structuren gebruiken om gedrag te sturen (o.a. feedbackrondes, doelgesprekken),
• Externe druk weerstaan en koersvast communiceren naar bestuur en ouders.

Kortom: cultuur vraagt onderhoud. Dagelijks. Niet via posters of protocollen, maar via houding, interactie en structuur.

Conclusie: leiderschap als dagelijkse keuze

Bouttaouane sluit af met de stelling dat leiderschap geen project is, maar een dagelijkse praktijk. Geen spektakel, geen beleidsjargon – maar trouw blijven aan de kern: geloven in groei, leren centraal stellen, en elke dag laten zien wat hoge verwachtingen betekenen in de praktijk.

Zijn belangrijkste aanbevelingen:

• Formuleer heldere en ambitieuze doelen,
• Creëer een cultuur van psychologische veiligheid,
• Gebruik data en reflectie om te leren, niet om af te rekenen,
• Organiseer samenwerking en professionalisering,
• Bescherm en beloon de cultuur van hoge verwachtingen,
• Geef zelf het goede voorbeeld – elke dag opnieuw.

Recensie – Wat schoolleiders met hoge verwachtingen doen

Redwane Bouttaouane levert met Wat schoolleiders met hoge verwachtingen doen een waardevolle bijdrage aan het gesprek over schoolleiderschap, professionele cultuur en de kracht van hoge verwachtingen. Dit boek ademt vertrouwen in ontwikkeling — van leerlingen, leraren én leiders — en laat zien hoe schoolleiders daarin dagelijks het verschil kunnen maken.

Wat mij in het bijzonder aanspreekt, is de combinatie van diepgang en praktische toepasbaarheid. Bouttaouane slaagt erin om complexe inzichten (zoals collective teacher efficacy, growth mindset en formatieve cultuur) toegankelijk te maken zonder te vervallen in simplificatie. Hij schrijft met vakmanschap, maar ook met compassie en realiteitszin.

Wat maakt dit boek sterk?

Het boek is goed opgebouwd: elk hoofdstuk behandelt een sleutelelement van een schoolcultuur met hoge verwachtingen. Denk aan communicatie, samenwerking, organisatie, voorbeeldgedrag en het borgen van een lerende cultuur. De kracht zit in de herhaling én de nuance: steeds opnieuw wordt benadrukt dat het gaat om consequent dagelijks gedrag, niet om losse interventies.

De hoofdstukken zijn herkenbaar en direct bruikbaar in de praktijk. De auteur spreekt niet in vage begrippen of containerwoorden, maar koppelt elk inzicht aan concrete voorbeelden uit de schoolpraktijk. Dit maakt het boek ook bijzonder geschikt voor reflectie binnen een schoolteam of tijdens een studiedag.

Daarnaast is het boek visueel overzichtelijk en prettig leesbaar. Kernwoorden zijn vetgedrukt, er zijn heldere opsommingen en elk hoofdstuk sluit af met reflectievragen. Dit vergemakkelijkt het gesprek in teams en nodigt uit tot actie.

Voor wie is dit boek?

Voor schoolleiders die werk willen maken van onderwijskwaliteit en willen bouwen aan een professionele leercultuur is dit boek een schot in de roos. Het nodigt uit tot reflectie: geloof ik écht dat elke leerling kan leren? En gedraag ik me daar dagelijks naar — in wat ik zeg, beslis en faciliteer?

Ook voor intern begeleiders, teamleiders en bestuurders is dit boek relevant. Het geeft taal, richting en voorbeelden voor het gesprek over professionele verantwoordelijkheid, samenwerking, en resultaatgericht leren zonder afrekencultuur.

Persoonlijke reflectie

Wat ik waardevol vind, is dat Bouttaouane laat zien dat leiderschap niet groots of meeslepend hoeft te zijn. Het gaat om het kiezen van de juiste focus, het organiseren van wat belangrijk is, en het dagelijks laten zien waar je voor staat. De toon is realistisch: de uitdagingen in het onderwijs worden niet ontkend, maar wél gekanteld naar kansen voor groei.

In mijn werk met schoolteams zie ik vaak dat de grootste impact ligt in het versterken van teamovertuigingen en het faciliteren van professionele dialoog. Dit boek sluit daar naadloos bij aan. Het bevestigt mijn overtuiging dat leiderschap in essentie relationeel, inhoudelijk én consistent is.

Eindoordeel

Wat schoolleiders met hoge verwachtingen doen is een rijk, actueel en goed geschreven boek dat leiders uitnodigt om hun rol met overtuiging en consistentie te vervullen. Het is theoretisch stevig, praktisch toepasbaar en bovenal hoopvol. Een aanrader voor elke schoolleider die wil bouwen aan een cultuur van groei, eigenaarschap en gezamenlijk vakmanschap.

Bestellen

Het boek Schoolleiders en hoge verwachtingen is te bestellen via bol.com: