Zijn de leerlijnen van de verschillende leergebieden op de basisschool ooit met elkaar vergeleken?

Geplaatst op 14 november 2016

Samenvatting

Vergelijkend onderzoek naar de SLO-leerlijnen van verschillende leergebieden (zie tule.slo.nl ) is niet verricht. De leerlijnen zijn uitgewerkt volgens eenzelfde ontwerpprincipe, maar bij iedere uitwerking van kerndoelen in leerlijnen spelen ook altijd vakprincipes een rol. Iedere leerlijn is vanuit zijn/haar eigen didactische en pedagogische uitgangspunten ontwikkeld. Daarom is het niet mogelijk om leerlijnen van verschillende vakken/leergebieden met elkaar te vergelijken.

SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling) heeft leerlijnen en tussendoelen opgesteld voor zeven leergebieden:

Nederlands
Engels
Friese taal
Rekenen/wiskunde
Oriëntatie op jezelf en de wereld
Kunstzinnige oriëntatie
Bewegingsonderwijs

Hierin zijn de kerndoelen van elk van deze zeven leergebieden uitgewerkt. De leerlijnen bewegingsonderwijs zijn ontwikkeld door SLO en KVLO (Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding) gezamenlijk.

Leerlijnen

Voor elk van de 58 kerndoelen in het basisonderwijs (Ministerie van OCW, 2006) is een leerlijn opgesteld. Een leergebied omvat verscheidene leerlijnen. Zo zijn er 12 kerndoelen en dus 12 leerlijnen voor Nederlands, 11 kerndoelen en leerlijnen voor rekenen/wiskunde en 2 kerndoelen en leerlijnen voor bewegingsonderwijs.

Elke leerlijn wordt gevormd door:

a) de inhoudslijn: voor groep 1 tot en met 8 is beschreven welke inhouden aan de orde komen, om het kerndoel te behalen;
b) de onderwijslijn: vakdidactische aanwijzingen voor de leerkracht;
c) de lijn van de lerende: leerprocessen van de leerling.

Tussendoelen – Per leerlijn zijn tussendoelen geformuleerd voor einde groep 2, 4, 6 en 8. Ook deze tussendoelen zijn een combinatie van de inhoudslijn, de onderwijslijn en de lijn van de lerende.

Afstemming tussen leerlijnen

De hierboven beschreven opzet geldt voor alle 58 leerlijnen. Bovendien worden de leerlijnen binnen een leergebied op elkaar afgestemd. Bij het opstellen van de 12 leerlijnen voor Nederlands wordt rekening gehouden met de onderlinge samenhang van de 12 kerndoelen. In de uitwerking die er nu ligt is er nog geen afstemming tussen de verschillende leergebieden. Momenteel werkt men bij SLO aan nieuwe uitwerkingen; daarbij wordt er wel gekeken naar mogelijkheden voor uitwerkingen tussen de verschillende leerlijnen.

Onderzoek naar leerlijnen

Vergelijkend onderzoek naar de leerlijnen van verschillende leergebieden is niet verricht.

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Anne Luc van der Vegt
Vraagsteller: Onderwijs adviseur Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding (KVLO)
Geraadpleegde expert: Gäby van der Linde-Meijerink (SLO)

Vraag

Is er onderzoek gedaan naar een vergelijking tussen leerlijnen van de verschillende leergebieden op de basisschool?

De vragensteller is in het bijzonder benieuwd naar overeenkomsten tussen de leerlijn bewegingsonderwijs en andere leerlijnen, zoals Nederlands en rekenen/wiskunde.

Kort antwoord

Vergelijkend onderzoek naar de leerlijnen van verschillende leergebieden is niet verricht. Uitwerkingen die op dit moment voorhanden zijn gaan uit van eenzelfde ontwerpprincipe. Echter bij iedere uitwerking van kerndoelen in leerlijnen spelen ook altijd vakprincipes een rol. Om die reden is het dan ook niet mogelijk om leerlijnen van verschillende vakken/leergebieden met elkaar te vergelijken. De leerlijnen van SLO zijn op eenzelfde wijze opgezet, en zijn ook grotendeels vanuit eenzelfde manier uitgewerkt (bijv. vanuit de kerndoelen of referentieniveaus). Iedere leerlijn is echter vanuit zijn/haar eigen didactische en pedagogische uitgangspunten ontwikkeld.

Toelichting antwoord

SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling) heeft leerlijnen en tussendoelen opgesteld voor zeven leergebieden:

Nederlands
Engels
Friese taal
Rekenen/wiskunde
Oriëntatie op jezelf en de wereld
Kunstzinnige oriëntatie
Bewegingsonderwijs

Hierin zijn de kerndoelen van elk van deze zeven leergebieden uitgewerkt. De leerlijnen bewegingsonderwijs zijn ontwikkeld door SLO en KVLO gezamenlijk (Mooij e.a., 2004).

Leerlijnen – Voor elk van de 58 kerndoelen in het basisonderwijs (Ministerie van OCW, 2006) is een leerlijn opgesteld. Een leergebied omvat verscheidene leerlijnen. Zo zijn er 12 kerndoelen en dus 12 leerlijnen voor Nederlands, 11 kerndoelen en leerlijnen voor rekenen/wiskunde en 2 kerndoelen en leerlijnen voor bewegingsonderwijs.

Elke leerlijn wordt gevormd door:

Tussendoelen – Per leerlijn zijn tussendoelen geformuleerd voor einde groep 2, 4, 6 en 8. Ook deze tussendoelen zijn een combinatie van de inhoudslijn, de onderwijslijn en de lijn van de lerende.

Afstemming tussen leerlijnen

De hierboven beschreven opzet geldt voor alle 58 leerlijnen. Bovendien worden de leerlijnen binnen een leergebied op elkaar afgestemd. Bij het opstellen van de 12 leerlijnen voor Nederlands wordt rekening gehouden met de onderlinge samenhang van de 12 kerndoelen. In de uitwerking die er nu ligt is er nog geen afstemming tussen de verschillende leergebieden. Momenteel werkt men bij SLO aan nieuwe uitwerkingen, daarbij wordt er wel gekeken naar mogelijkheden voor uitwerkingen tussen de verschillende leerlijnen.

Onderzoek naar leerlijnen

Vergelijkend onderzoek naar de leerlijnen van verschillende leergebieden is niet bekend. Wel zijn enkele studies verricht naar de implementatie van de leerlijnen voor rekenen/wiskunde en Nederlands (Van der Wel e.a., 2002, 2003).

Geraadpleegde bronnen

Buijs, K. (2008) (2008). TULE – rekenen/wiskunde: inhouden en activiteiten bij de kerndoelen van 2006. Enschede: SLO.
Ministerie van OCW (2006). Kerndoelen primair onderwijs. Den Haag: Ministerie van OCW.
Mooij, C., Van Berkel, M., Hazelebach, C. (2004). Basisdocument Bewegingsonderwijs 2004. Zeist: Jan Luitingfonds.
Mooij, C., (2008). TULE – bewegingsonderwijs: inhouden en activiteiten bij de kerndoelen van 2006. Enschede: SLO.
Tomesen, M.A., (2008). TULE – Nederlands: inhouden en activiteiten bij de kerndoelen van 2006. Enschede: SLO.
Van der Wel, J.J., Krooneman, P.J. (2003). Leerlijn Taal. Amsterdam: Regioplan.
Van der Wel, J.J., Van der Vegt, A.L., Van den Heuvel-Panhuijzen, M., Nelissen, J. (2002). De implementatie van ‘Tussendoelen Annex Leerlijnen’ (TAL). Amsterdam: Regioplan.