Tevredenheidsonderzoeken op school (2): Zicht op de ervaring van leerlingen

Tevredenheidsonderzoeken vormen een vast onderdeel van kwaliteitszorg op veel scholen. Ouders, leerlingen en medewerkers vullen periodiek een vragenlijst in. Maar wat gebeurt er vervolgens met de resultaten? In de praktijk verdwijnen deze vaak in een la of leiden ze slechts tot algemene, weinig concrete conclusies. Een gemiste kans, want goed opgehaalde feedback biedt waardevolle aanknopingspunten voor verbetering.

In deze artikelenserie laten we zien hoe tevredenheidsmetingen kunnen uitgroeien tot een krachtig instrument voor schoolontwikkeling. Je ontdekt hoe je gerichte en relevante vragen stelt, de uitkomsten op een toegankelijke manier presenteert en hoe je dit vertaalt naar concrete en gedragen acties. Geen losse scores of globale duidingen, maar onderbouwde inzichten die het gesprek over kwaliteit versterken – en de stem van leerlingen, ouders en medewerkers daadwerkelijk laten meetellen.

Dit is het tweede deel van een artikelenserie over tevredenheidsonderzoeken in het onderwijs. Lees ook deel 1. In deze serie laten we zien hoe je tevredenheidsmetingen kunt gebruiken als hulpmiddel voor schoolontwikkeling. In dit tweede deel staat het perspectief van leerlingen centraal.

Wil je meer weten over het effectief inzetten van tevredenheidsonderzoeken? Schrijf je gratis in voor ons kennisdossier van de Wij-leren Academie. Met handige formats, duidelijke grafiekvoorbeelden, inspirerende infographics en verdiepende artikelen.

Waarom een leerlingtevredenheidsonderzoek?

Scholen zijn niet verplicht om structureel feedback op te halen bij leerlingen. Toch is het waardevol dit wel te doen. In artikel 24 van de Wet op het primair onderwijs staat dat een school in haar schoolplan moet vastleggen hoe zij de onderwijskwaliteit bewaakt, beoordeelt en verbetert. Daarbij hoort ook het betrekken van meerdere perspectieven – van ouders, personeel én leerlingen. De Inspectie van het Onderwijs beschouwt het actief meenemen van ervaringen als kenmerk van doordacht en professioneel kwaliteitsbeleid. 

Wie de stem van leerlingen serieus neemt, bouwt aan duurzaam kwaliteitsbeleid.

Veel scholen kiezen ervoor om eens per twee jaar een leerlingtevredenheidsonderzoek uit te voeren. Ze doen dat bijvoorbeeld om de volgende redenen:

1. Leerlingen zijn ervaringsdeskundigen

Leerlingen brengen een groot deel van hun dag op school door. Zij weten hoe het is om leerling te zijn op jouw school: of de lessen duidelijk zijn, of ze zich veilig voelen en of ze zich gezien weten. Door hen actief om feedback te vragen, erken je hun perspectief als volwaardig. Het laat zien dat hun mening telt en stimuleert een cultuur van openheid.

2. Knelpunten komen aan het licht

Niet elke leerling uit zich spontaan. Vragenlijsten helpen signalen boven tafel te krijgen die anders misschien onzichtbaar blijven – zoals verveling, sociale onveiligheid of te weinig uitdaging. Op basis van deze signalen kun je het onderwijs beter afstemmen op leerlingen en zorgen voor een veilig schoolklimaat. 

Wat onuitgesproken blijft, komt soms wél boven in een vragenlijst.

3. Feedback voor school en leraren

De tevredenheid van leerlingen biedt waardevolle informatie voor leraren en het managementteam. Wat werkt goed? Wat kan beter? Dit helpt om beleid en pedagogisch-didactisch handelen beter af te stemmen op de leerlingen in de klassen. 

4. Concretisering van kwaliteitszorg

Tevredenheidsonderzoeken onder leerlingen maken de kwaliteitscyclus concreet: je meet, reflecteert en verbetert waar nodig. Daarmee vormen tevredenheidsonderzoeken een stevig fundament onder schoolontwikkeling.

Leerlingfeedback maakt abstract beleid tastbaar in de klas.

Verschillende vragenlijsten voor verschillende doelen

Scholen hebben verschillende behoeften bij het meten van de tevredenheid van leerlingen. Daarom zijn er diverse soorten vragenlijsten beschikbaar:

1. Tevredenheid leerlingen (uitgebreid), WMK

Deze lijst bevat ongeveer 115 vragen en biedt een gedetailleerd beeld van hoe leerlingen de school ervaren. Thema’s zoals kwaliteitszorg, aanbod, pedagogisch en didactisch handelen komen aan bod. Door de uitgebreide opzet is deze vragenlijst ideaal voor scholen die serieus werk willen maken van leerlingparticipatie. Wel is het aan te bevelen het aantal vragen te beperken of de vragenlijst in delen af te nemen, omdat een te lange vragenlijst tot verminderde aandacht en minder betrouwbare antwoorden kan leiden.

2. Tevredenheid leerlingen (compact), WMK

Dit is een vragenlijst van circa 80 vragen die een breed scala aan thema’s bestrijkt, maar per thema minder vragen bevat dan de uitgebreide variant. Deze versie is bedoeld voor scholen die wél breed inzicht willen verkrijgen in de ervaringen van leerlingen, maar het aantal vragen willen beperken om de belasting voor leerlingen te verminderen. 

3. Tevredenheid leerlingen (zeer compact), WMK

Deze lijst bevat ongeveer 20 vragen en richt zich op hoofdthema’s zoals veiligheid, welbevinden, en leskwaliteit. Deze vragenlijst is bijzonder geschikt voor basisschoolleerlingen vanaf groep 5 vanwege de duidelijke opzet en beperkte lengte.

Meten begint bij kiezen: wat wil je weten en van wie?

4. Vensters PO leerlingtevredenheidslijst

Deze vragenlijst bestaat uit 25-40 vragen en meet sfeer, veiligheid, ondersteuning, pestgedrag en leskwaliteit. Leerlingen geven ook een rapportcijfer voor de school.

5. Exitvragenlijst groep 8

Veel scholen nemen ook een eigengemaakte vragenlijst af aan het einde van groep 8. De vragen gaan over de gehele schoolgang. Zo krijgt de school zicht op hoe leerlingen het onderwijs hebben ervaren. Voorbeeldvragen uit zo’n exitvragenlijst zijn:

• Ik vond de lessen interessant
• Ik kreeg hulp op maat wanneer ik moeite had met een vak
• Ik voelde mij veilig op school
• Ik had een goede band met de leerkrachten

Het afscheid van groep 8 biedt een uniek moment voor waardevolle terugblik.

Wil je op jouw school ook een exitvragenlijst afnemen bij je leerlingen? In ons gratis kennisdossier bij de Wij-leren Academie bieden we een uitgebreid format met concrete voorbeeldvragen en suggesties voor afname en verwerking.

Aanvullende vragenlijsten (WMK)

Naast de bovengenoemde lijsten kunnen scholen zich richten op specifieke thema’s. Binnen het WMK-instrumentarium zijn diverse aanvullende vragenlijsten beschikbaar, bijvoorbeeld over:

• Burgerschap
• Mentaal welbevinden
• Executieve functies
• Sociale veiligheid
• Leskwaliteit

Deze aanvullende lijsten bieden scholen de mogelijkheid om bepaalde thema’s gericht te verdiepen.

Specifieke thema’s vragen om specifieke vragenlijsten.

Vanaf welke leeftijd neem je tevredenheidsonderzoeken bij leerlingen af?

De vragenlijsten zijn doorgaans geschikt vanaf groep 5 (8 jaar), om de volgende redenen:

• Leerlingen kunnen dan zelfstandig lezen en eenvoudige vragen begrijpen.
• Ze beschikken over voldoende reflectievermogen om hun schoolervaringen te verwoorden.
• De antwoorden zijn betrouwbaarder dan bij jongere kinderen.

Voor jongere kinderen (groep 1 t/m 4) zijn alternatieve methoden geschikter, zoals observaties, gesprekken of voorgelezen pictovragenlijsten.

Aandachtspunten bij de afname

• Leg leerlingen goed uit waarom je hun mening vraagt en wat ermee gedaan wordt.
• Bespreek de resultaten ook met leerlingen: wat viel schoolbreed op? Wat wordt ermee gedaan?
• Houd rekening met diversiteit: sommige leerlingen hebben extra uitleg of ondersteuning nodig bij het invullen.

Feedback vragen begint met uitleggen waarom de stem van leerlingen ertoe doet.

Conclusie

Leerlingtevredenheidsonderzoeken zijn geen verplichte exercitie, maar een waardevol instrument binnen kwaliteitszorg. Ze versterken de stem van leerlingen, maken knelpunten zichtbaar en geven richting aan verbetering. Door het slim en structureel in te zetten, vergroot je niet alleen de kwaliteit van het onderwijs, maar ook het vertrouwen in de school als gemeenschap. Kortom: wie luistert naar leerlingen, leert van leerlingen – en bouwt aan onderwijs dat echt verschil maakt.

Wie luistert naar leerlingen, leert van leerlingen – en bouwt aan kwalitatief sterk onderwijs.

In de volgende artikelen in deze serie gaan we dieper in op het perspectief van ouders en personeel 

Referenties

• De Vries, P. (2020). Continu evalueren van kwaliteit in onderwijs en kinderopvang. Tevredenheid is niet hetzelfde als kwaliteit. Putten: Zinus.
• De Vries, P. (2018). Oudertevredendheidsonderzoeken. Van tellen naar vertellen. Amersfoort: CPS.
• De Vries, P. (2023). Weg met oudertevredenheidsonderzoeken! Geraadpleegd op 21-05-2025, van https://wij-leren.nl/weg-met-oudertevredenheidsonderzoeken.php
• Kane, D., Williams, J., & Cappuccinia-Ansfield, G. (2008). Student satisfaction surveys: The value in taking an historical perspective. Quality in Higher education, 14(2), 135-155. https://doi.org/10.1080/13538320802278347