Syndroom van Asperger

Corine Treffers

Onderwijskundige | Onderwijsondersteuner | Redactielid bij wij-leren.nl

Geplaatst op 17 februari 2022

Asperger

Het syndroom van Asperger is genoemd naar de Oostenrijkse kinderarts Hans Asperger die deze stoornis in 1944 als eerste beschreef. Tegenwoordig valt het syndroom van Asperger, samen met andere vormen van autisme, waaronder PDD-NOS en klassiek autisme, onder de overkoepelende autisme diagnose: Autisme Spectrum Stoornissen (ASS). Hierdoor wordt de diagnose syndroom van Asperger niet meer gegeven. Toch gebruiken nog veel clinici kenmerken van het Asperger-syndroom als profiel bij het stellen van de diagnose ASS.

Het syndroom van Asperger is een pervasieve ontwikkelingsstoornis. Het heeft een neurobiologische oorzaak, waarbij de informatieverwerking van mensen met het Asperger-syndroom anders verloopt dan bij andere mensen. Dit betekent dat er geen tekorten in de hersenen zijn, maar dat er andere verbindingen in de hersenen gemaakt worden.

Onderaan dit artikel staan populaire boeken over het syndroom van Asperger.

Feiten over Asperger

Van de kinderen met het syndroom van Asperger is driekwart jongen en een kwart meisje.
Er zijn geen harde cijfers over het voorkomen van het syndroom van Asperger, maar schattingen geven aan dat ongeveer 1 op de 250 kinderen deze stoornis heeft.
De diagnose Asperger-syndroom (nu een milde vorm van ASS) wordt vaak laat gesteld, doordat kinderen door hun intelligentie veel van de symptomen kunnen verdoezelen.
De comorbiditeit bij het syndroom van Asperger is hoog. Dat wil zeggen dat Asperger vaak tegelijkertijd voorkomt in combinatie met een andere beperking of stoornis. Vaak gaat het samen met ADHD/ADD, dyslexie, dyscalculie, dyspraxie, dysgrafie, angststoornissen en OCS (dwangneurose).
Het syndroom van Asperger is aangeboren en niet te genezen.

Lees het begrip Asperger Syndroom voor meer informatie over de diagnose en de comorbiditeit bij het Asperger-Syndroom.

Hoe zien mensen met het Asperger-syndroom de wereld?

De wereld kan een zeer onvoorspelbare en verwarrende plaats lijken voor mensen met het Asperger-syndroom. Sommige mensen zeggen hierdoor dat de wereld overweldigend voelt en dit kan hen veel onrust bezorgen.

In het bijzonder kan het moeilijker zijn om begrip te hebben voor en contact te hebben met andere mensen en deel te nemen aan het dagelijkse leven in gezin, op school, op het werk en in het sociale leven. Andere mensen lijken intuïtief te weten hoe ze met elkaar kunnen communiceren en met elkaar omgaan, maar kunnen ook moeite hebben om een band op te bouwen met mensen met het Asperger-syndroom. Mensen met het Asperger-syndroom kunnen zich afvragen waarom ze 'anders' zijn en vinden het lastig dat hun sociale verschillen betekenen dat mensen ze niet begrijpen.

Veel mensen met het Asperger-syndroom interesseren zich in studeren, betaald werk, vrijwilligerswerk of andere zinvolle bezigheden. Mensen met het Asperger-syndroom melden vaak dat het nastreven van dergelijke bezigheden fundamenteel is voor hun welzijn en geluk.

Autistische mensen, inclusief mensen met het Asperger-syndroom, zien er vaak niet 'uitgeschakeld' uit. Sommige ouders van autistische kinderen zeggen dat andere mensen gewoon denken dat hun kind ondeugend is, terwijl volwassenen vinden dat ze verkeerd worden begrepen.

Probleemgebieden Asperger

Om de diagnose Syndroom van Asperger te krijgen, moeten kinderen een aantal van de volgende problemen vertonen:

Beperkingen binnen de sociale interactie: kinderen met Asperger hebben een gebrek aan empathie. Ze lijken vaak ongevoelig. Ze vinden het moeilijk om vriendschappen te sluiten en te onderhouden. Ook vinden ze het lastig om met andere mensen bezigheden, plezier en prestaties te delen. Daarnaast hebben ze vaak beperkingen in hun non-verbale communicatie. Zo begrijpen ze gezichtsuitdrukkingen niet altijd en vinden ze het lastig om hier passend op te reageren.

Mensen met het Asperger-syndroom hebben meestal goede taalvaardigheden, maar ze kunnen het nog steeds moeilijk vinden om de verwachtingen van anderen in gesprekken te begrijpen. Ze herhalen soms wat de ander net heeft gezegd. Dit wordt echolalie genoemd. Of ze praten uitgebreid over hun eigen interesses.

Het vertonen van beperkte, zich herhalende en stereotiepe patronen van gedrag: veel mensen met het Asperger-syndroom hebben intense en zeer gefocuste interesses, vaak vanaf een vrij jonge leeftijd. Hierover kunnen ze vaak lang en veel vertellen. Deze kunnen in de loop van de tijd veranderen of juist levenslang zijn. De interesses kunnen van alles zijn, van kunst of muziek tot treinen of computers.

Ook vinden ze het lastig om bepaalde niet-functionele routines los te laten. Soms vertonen ze steeds dezelfde motorische bewegingen.

Mensen met Asperger geven vaak de voorkeur aan een dagelijkse routine, zodat ze weten wat er elke dag zal gebeuren. Ze willen bijvoorbeeld altijd op dezelfde manier reizen van en naar school of op het werk, of eten precies hetzelfde voedsel als ontbijt.

Het gebruik van regels kan ook belangrijk zijn. Het kan moeilijk zijn voor iemand om een andere benadering van iets te nemen als ze eenmaal de 'juiste' manier geleerd hebben om het te doen. Ze voelen zich vaak niet op hun gemak met het idee van verandering, maar kunnen het beter het hoofd bieden als ze zich van tevoren op veranderingen kunnen voorbereiden.

Daarnaast zijn problemen binnen de volgende gebieden kenmerkend voor het syndroom van Asperger:

Verbeeldingskracht. Bijvoorbeeld door je voor te stellen wat anderen denken.
Motorische onhandigheid: kinderen met het Asperger-syndroom laten bijvoorbeeld vaker dingen vallen of pakken het niet goed vast. Ze hebben een slechte coördinatie en een vreemde houding.
Sensorische overgevoeligheid: deze overgevoeligheid voor zintuiglijke waarnemingen betreft vaak: fel licht, lawaai, smaak, structuur, geur en aanraking. Ze kunnen bijvoorbeeld bepaalde achtergrondgeluiden horen, die andere mensen negeren of blokkeren. Deze geluiden zijn voor hen dan ondraaglijk hard of storend. Dit kan angst of zelfs fysieke pijn veroorzaken. Of ze zijn gefascineerd door lichten of draaiende voorwerpen.

Signalen bij het Syndroom van Asperger

Een kind met het syndroom van Asperger is aan verschillende symptomen te herkennen, waaronder:

Helemaal opgaan in een specifiek onderwerp. Daar weet het kind heel veel van.
Betweterig overkomen.
Van routine houden en niet van onverwachte veranderingen.
Moeite hebben met het verschil tussen werkelijkheid en fantasie.
Het vaak niet begrijpen van spreekwoorden, gezegden, grappen, vaagheid, abstracte concepten en sarcasme of deze letterlijk opvatten.
Kinderen met het Asperger-syndroom zijn aanvankelijk wel heel actief sociaal zoekend, maar naarmate ze meer negatieve sociale ervaringen opdoen, wordt dit veel minder en zullen ze zich steeds meer terugtrekken.
Tijd alleen zoeken wanneer ze zich overbelast voelen door andere mensen.
Geen troost zoeken bij andere mensen
Makkelijker aansluiting vinden bij volwassenen dan bij andere kinderen.
Moeite hebben met het uitdrukken van emoties. Met name wanneer de situatie een onverwachte wending neemt. Soms reageert het kind erg heftig, onvoorspelbaar of impulsief. Of met een emotie die niet bij de situatie past.
Weinig vriendjes hebben. Naarmate het kind ouder wordt, zullen er diepere relaties opgebouwd kunnen worden, doordat het kind meer spontane gesprekken kan voeren en het beter weet hoe het relaties kan onderhouden. Toch zullen mensen met het Asperger-syndroom hier altijd moeite mee blijven houden.
Het niet goed in kunnen schatten, herkennen en begrijpen van de emoties en de intenties van een ander, met name subtiele boodschappen door gelaatsuitdrukkingen, oogcontact, toon van de stem en lichamelijk contact.
Bijzonder taalgebruik. Zo is hun spreektaal vaak formeel en vertoont veel overeenkomsten met schrijftaal.
Beelddenken: veel mensen met Asperger zouden beelddenkers zijn.
Het lastig vinden om een gesprek op gang te houden. Vaak is dit lastiger bij een alledaags gesprek dan bij een zakelijk gesprek.
Moeite hebben met drukke, sociale gebeurtenissen. Met name wanneer dit niet van te voren aangegeven is. Dit geeft veel prikkels en zijn vaak belastend en inspannend.
Overgevoeligheid voor tast, geluiden en smaken. Dit kan leiden tot minder concentratie.

De symptomen en kenmerken verschillen per persoon. Dit betekent dat mensen met het Asperger-syndroom niet alle kenmerken zullen hebben en dat de mate verschilt per persoon.

Positieve kenmerken Syndroom van Asperger

Laten we vooral de positieve kenmerken niet vergeten:

Kinderen met Asperger hebben een sterk ontwikkeld rechtvaardigheidsgevoel en normbesef. Ze zijn open, eerlijk en betrouwbaar. Dit betekent dat ze geen verborgen agenda hebben, geen spelletjes met andere mensen spelen en andere mensen geen kwaad willen berokkenen.
Ze dwingen andere mensen niet om aan veeleisende sociale verwachtingen te voldoen.
Mensen met Asperger hebben vaak een zeer accepterende houding tegenover andere mensen en hun eigenaardigheden. Ze discrimineren bijvoorbeeld niemand op grond van ras, geslacht en leeftijd.
Mensen met Asperger hebben een hoge integriteit. Wanneer zij iets verkeerd vinden, zullen ze niet snel van mening of standpunt veranderen. Ook wanneer ze onder sociale druk komen te staan.
Ze hebben een goede werkhouding.
Ze schenken veel aandacht aan details.
Doorgaans kunnen ze veel feitelijke informatie onthouden.
Ze hebben vaak een grote woordenschat.
Ze kunnen erg originele ideeën hebben. Hun oplossingen hebben vaak een originele invalshoek.
Deze leerlingen zijn beelddenkers met een sterk visueel geheugen.
Ze zijn toegewijd en volhardend. Als ze iets beloven of zich ergens op richten, kunnen andere mensen ervan op aan dat dit zal gebeuren.
Sommige mensen met Asperger beschikken over een groot uithoudingsvermogen bij het uitvoeren van dingen waar zij van houden. Dit kan ervoor zorgen dat deze kinderen erg goed in een bepaalde sport kunnen worden.

Klassiek autisme en Asperger

Er zijn twee belangrijke overeenkomsten tussen mensen met klassiek autisme en het Asperger syndroom. Ze hebben beiden problemen met de sociale communicatie en daarnaast hebben zij beperkte interessegebieden en herhalingsgedrag.

Er zijn echter ook twee grote verschillen: bij mensen met het Asperger syndroom is het IQ ten minste gemiddeld en er is geen sprake van een vertraagde taalontwikkeling. Bij mensen met klassiek autisme (en PDD-NOS) is ieder IQ-niveau mogelijk en is er wel sprake van een vertraagde taalontwikkeling.

Tips voor de leerkracht

Bied structuur, maak lijstjes en schema’s.
Waarschuw tijdig als het programma verandert.
Vermijd het gebruik van uitdrukkingen en spreekwoorden, of leg ze uit.
Geef duidelijke, concrete opdrachten en controleer of de opdracht duidelijk is.
Visualiseer zo veel mogelijk.
Maak gebruik van de persoonlijke interesses.
Vergeet de sterke kanten van deze leerlingen niet. Maak gebruik van hun bijzondere gaven.
Het helpt vaak om op een duidelijke, consistente manier te spreken en om kinderen de tijd te geven om te verwerken wat hen is gezegd.
Zorg ervoor dat het lokaal rustig en overzichtelijk is en niet te veel prikkels geeft.
Richt een afgeschermde plek in waar het kind even tot rust kan komen.

Lees voor meer tips het artikel ASS: Autisme Spectrum Stoornis - tips voor de leerkracht van Anton Horeweg of de recensie van het boek Omgaan met Asperger in de klas van Matt Winter en Clare Lawrence.