Samen sterk

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 1 juni 2014

Samen sterk

Ouderbetrokkenheid is een hot item. En terecht. Ouders dragen bij aan het schoolsucces van hun kinderen. ‘Een goede samenwerking tussen ouders en school is net zo belangrijk als leren lezen en rekenen’ schrijft Noëlle Pameijer in het boek Samen sterk. De auteur behandelt ouderbetrokkenheid vanuit het kader van handelingsgericht werken (HGW).

Ouderbetrokkenheid en samenwerking

Bij de samenwerking tussen school en ouders is het belangrijk om wederzijdse verwachtingen uit te spreken. Wat verwachten school en ouders van elkaar? Verwoordt deze verwachtingen helder en op een positieve manier.

Onderwijsondersteunend gedrag van ouders

Er zijn vier aspecten waarin het onderwijsondersteunend gedrag van de ouders tot uiting komt:

Aanmoedigend gedrag: betrokkenheid bij het onderwijs aan je kind.
Ontwikkelingsondersteunend gedrag: het schools leren thuis (spelenderwijs) stimuleren.
Voorwaardenscheppend gedrag. Bijvoorbeeld toezicht op het eten, spelen en slaappatroon.
Direct onderwijsondersteunend gedrag. Bijvoorbeeld het helpen bij het huiswerk.

Een constructieve samenwerking zorgt voor positieve aspecten. Uit onderzoek blijkt het volgende:

Samenwerken bevordert het welbevinden en schoolplezier van het kind.
Ouderbetrokkenheid is een stimulans voor de leerprestaties van het kind.
Als ouders de aanpak van de leraar steunen, dan is het gedrag op school makkelijker bij te sturen.
Samenwerken zorgt voor een daling van de leerlingenabsentie en voor een hogere opkomst van ouders bij besprekingen op school.

Ouders zijn de ervaringsdeskundige van hun kind. Leerkrachten zijn onderwijsprofessionals en kennen het kind als leerling het beste. Als ouders en leerkrachten elkaars deskundigheid accepteren, kunnen ze veel van en met elkaar leren.

Ouders en HGW

Een van de uitgangspunten van HGW gaat over constructief samenwerken. ‘De samenwerking tussen leraren, kinderen en hun ouders is noodzakelijk voor goed onderwijs’. Dit behelst het volgende:

School en ouders werken samen aan schoolsucces.
De wisselwerking tussen het kind, de ouders en de leerkracht is een belangrijk thema.
Het gaat erom wat het kind, de ouders en de leerkracht nodig hebben voor succes op school.
De positieve aspecten van het kind, de ouders en de school zijn belangrijk.
De werkwijze is doelgericht, in stappen en transparant.

Samenwerken is meer dan alleen elkaar informeren. Dat is namelijk eenrichtingsverkeer. Op handelingsgerichte wijze samenwerken is tweerichtingsverkeer.

Onderwijsbehoeften

Gesprekken blijven vaak hangen in het bespreken van problemen. Bij HGW draait het niet om wat het kind heeft (ADHD, enz.), maar om wat het kind nodig heeft. Om deze onderwijsbehoeften te bepalen, heeft HGW hulpzinnen geformuleerd. Bijvoorbeeld: Deze leerling heeft:

Uitleg nodig die…
Opdrachten nodig die…
Een leerkracht nodig die..

Deze hulpzinnen helpen bij het uitwerken van de gewenste aanpak. Hierbij wordt de kennis en ervaring van alle betrokkenen – ouders, leerling, leerkracht - benut. Bij het bespreken van de aanpak zijn twee vragen belangrijk. De eerste is: Wat doen we al wat werkt? Daar ga je mee door. De tweede is: Wat kan beter?

Positieve aspecten

Om te bedenken wat beter kan en welke aanpak daarbij past, is het noodzaak om te kijken naar de positieve aspecten van de betrokkenen. De positieve aspecten zijn de sleutel tot succes. Waarom?

Positieve aspecten zijn bruikbaar in de aanpak, soms biedt het zelfs de oplossing.
Door te focussen op positieve kenmerken wordt het totaalplaatje genuanceerder.
Positieve aspecten zorgen voor ambitieuze doelen en optimistische toekomstverwachtingen.
Door het benoemen van positieve kenmerken stijgt het zelfvertrouwen en zorgt weer voor een toename van de motivatie.
Het is goed voor de sfeer in het gesprek.
Het effect van feedback is het grootst als de verhouding tussen kritische en positieve feedback 1 op 4 is. Dat betekent concreet: vier complimenten bij een verbeterpunt.

Er zijn acht aandachtsgebieden met betrekking tot het functioneren van de leerling. De verschillende aandachtsgebieden zijn:

Leerprestaties
Speel/werkhouding
Cognitief functioneren
Sociaal-emotioneel functioneren
Creatieve, muzikale en beeldende vaardigheden
Lichamelijk functioneren
Specifieke interesses en talenten
Welbevinden op school

Nu kan het zijn dat een leerling op één of meer gebieden niet goed functioneert, maar dan zijn er nog veel terreinen waarop het wél goed gaat. Die gebieden kunnen een hulpmiddel zijn om het probleem aan te pakken.

Constructief samenwerken

Bij constructief samenwerken zijn tien aandachtspunten die houvast geven. Enkele van die punten zijn:

Leerkrachten en ouders hebben een gemeenschappelijk belang, maar ze hebben eigen verantwoordelijkheden.
Het gedrag van een kind kan op thuis anders zijn dan op school. Door dit te realiseren, kan je een welles-nietes discussie voorkomen. Ga voor een dialoog in plaats van een discussie.
In het gesprek komen de onderwijsbehoeften van het kind en de ondersteuningsbehoeften van de leerkracht en de ouders aan de orde.

Soorten gesprekken

De volgende hoofdstukken behandelen de soorten gesprekken en de stappen van de 1-zorgroute.

Tips bij het communiceren

Het laatste hoofdstuk staat boordevol tips die nuttig zijn bij een gesprek op school. Enkele voorbeelden:

Houdt de volgende opzet in je achterhoofd: van overzicht (wat is er aan de hand?) via inzicht (hoe zou het kunnen komen?) naar uitzicht (wat doen we eraan?).
Als de problemen vaag blijven, vraag dan naar concrete voorbeelden.
Blijf niet te lang stilstaan bij het bespreken van de problemen, maar ga bij herhaling door naar de analyse.
Geef duidelijk je grenzen aan en vraag bij de ander ook naar zijn/haar grenzen.

Het boek sluit af met een aantal nuttige bijlagen. Een van de bijlagen geeft de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek op een goed leesbare manier weer. Een andere bijlage bespreekt de voor- en nadelen van labels in het onderwijs.

Samen sterk is geschreven voor ouders, maar omdat het over de samenwerking tussen school en ouders gaat is het ook heel geschikt voor intern begeleiders, leerkrachten en de schooldirectie.

Een tip voor scholen: Breng dit boek onder de aandacht van ouders. Geef er bijvoorbeeld aandacht aan op een informatieavond, op de website of in de nieuwsbrief. Een goede samenwerking tussen ouders en school heeft een positief effect op het schoolsucces.