Pubermania

Helèn de Jong

Groepsleerkracht en redactielid bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 1 juni 2016

Opeens zit je er middenin: de puberteit! Je puber gaat onderzoeken wie hij is en wat hij wil. Ingrid van Essen en Kiki Mol-van der Lee laten zien hoe je meer plezier kunt beleven tijdens de puberteit van je kinderen, in plaats van er pas achteraf om te kunnen lachen. Coach je tiener en jezelf door de puberteit met het boek Pubermania.

Pubermania

Pubertijd!
De groei van het puberbrein
Ontwikkelingstaken van je puber
De puber & zijn omgeving
De puberijsberg
De kracht van de ontmoeting
Geweldloos en respectvol communiceren
Positieve en oplossingsgerichte communicatie
Communicatie in lastige situaties
Pubers en opvoeden
Regels, afspraken & onderhandelen

1. Pubertijd!

De puberteit, die begint tussen het negende en twaalfde jaar en duurt tot ongeveer het zestiende jaar, is een onderdeel van de adolescentie. De adolescentie duurt van tien tot ongeveer vijfentwintig jaar.

De lichamelijke veranderingen bij je puber worden veroorzaakt door geslachtshormonen. Deze krachtige hormonale productie is van groot belang voor de verdere rijping van de hersenen. Tijdens de puberteit verandert het lichaam van je kind enorm in relatief weinig tijd. Vaak gaat dit gepaard met een groeispurt.

2. De groei van het puberbrein

Dankzij MRI-studies weten we dat de hersenen van pubers anders werken dan die van volwassenen. We weten tegenwoordig dat de prefrontale cortex bij pubers niet zozeer ‘onrijp’ is en veel flexibeler dan neurowetenschappers tot nu toe dachten.

Door het aanjagen van hormonen gebeurt er op emotioneel gebied van alles in de hersenen. Pubers gaan in deze periode gebukt onder veel stemmingswisselingen. Het intellectuele vermogen van jongeren neemt tijdens de puberteit sterk toe. Je kunt je puber enorm helpen met positieve feedback en beloningen.

3. Ontwikkelingstaken van je puber

Loskomen van de veilige omgeving van het ouderlijk huis
Autonomie verkrijgen
Zelfstandigheid en zelfredzaamheid

De adolescentieperiode in vier fasen:

Fase tien tot veertien jaar: verandering van koers. In deze fase worden vooral de ouders kritisch tegen het licht gehouden. Geef stapsgewijs meer vrijheid en verantwoordelijkheden.
Fase veertien tot zestien jaar: tegen de stroom in gaan. Het experimenteren en losmaken van de ouders is nu aan de orde. Pubers zijn emotioneel kwetsbaar en worstelen met onafhankelijkheid.
Fase zestien tot achttien jaar: de bakens verzetten. In deze periode groeit het zelfbewustzijn. De puber stelt zich verantwoordelijker op. Deze fase gaat gepaard met gevoelens van opluchting.
Fase achttien tot vijfentwintig jaar: kapitein op je schip. In deze periode verlaten veel kinderen fysiek het huis. Het brein is volgroeid. Deze volwassenen maken steeds meer zelfstandige keuzes.

4. De puber & zijn omgeving

Ouders, schrik niet: je tiener ontwikkelt een tijdelijke ‘allergie’ voor je. Vat dit niet persoonlijk op. Jongeren moeten leren om zich te ontwikkelen tot onafhankelijke volwassenen, waarbij ze onderweg eerst leunen op hun ouders, daarna op hun leeftijdgenoten en ten slotte op zichzelf.

Ze ontwikkelen een eigen puberjargon: hosselen (flirten), chappen (eten), taps (drank), pilla (dronken), jonko (joint), baddr (vervelend), ok (boeien, duh), yolo (you only live once), pitten (slapen).

De invloed van de groep op beslissingen en keuzes van je puber is groot. Risicovol gedrag zie je vooral bij jongens. Pubers en alcohol blijkt een lastige combinatie te zijn. Ga in gesprek met je tiener over alcohol en softdrugs.

5. De puberijsberg

Nogal wat lastig gedrag van pubers vloeit voort uit het feit dat ze zich niet begrepen en gezien voelen. De ontwikkeling van je puber kan worden beïnvloed door beschermende factoren:

zelfvertrouwen;
een positief zelfbeeld;
een positieve omgeving.

Er zijn ook stressfactoren:

scheiding;
ziekte;
pesten;
negatief zelfbeeld

De puberijsberg bestaat uit vier lagen:

Imago: wat laat ik zien? Dit is het topje van de ijsberg.
Gevoelens en behoeften: wat voel ik, wat wil ik? Pubers vinden het moeilijk deze gevoelens te herkennen en verwoorden. Jezelf als ouder kwetsbaar opstellen is belangrijk.
Kwaliteiten en vaardigheden: wat kan ik? Geef geregeld complimenten en focus op de positieve dingen.
Identiteit en zelfbewustwording: wie ben ik? Een groeiend zelfvertrouwen bevordert de ontwikkeling naar zelfstandigheid.

6. De kracht van de ontmoeting

Goede communicatie is van wezenlijk belang om met je puber in verbinding te blijven. Wees daarom oprecht geïnteresseerd in de onderwerpen waar je tiener zich mee bezig houdt. Beweeg mee met weerstand en ontlok hem verandertaal. De volgende communicatietechnieken helpen om in verbinding met je kind te staan:

luisteren;
empathisch communiceren;
observeren;
stel nieuwsgierige vragen;
respect;
praat vanuit de ik-boodschap;
lichaamstaal;
authentieke aandacht;
afstemmen;
acceptatie;
geef grenzen aan;
gebruik humor.

Valkuilen:

commanderen;
moraliseren, preken;
waarschuwen of dreigen;
adviseren of oplossingen aandragen;
bagatelliseren;
overmatig prijzen en je puber naar de mond praten;
psychologiseren of een diagnose stellen;
uitvragen, een verhoor afnemen.

7. Geweldloos en respectvol communiceren

Met een puber in huis verandert de gezinsdynamiek en sommige vanzelfsprekendheden zullen wegvallen. Dat vraagt om een andere aanpak. Geweldloze communicatie is gebaseerd op een viertal principes.

Waarnemen: ‘Je sporttas met je sportkleren ligt in de gang’.
Uitspreken gevoel: ‘Ik ben geïrriteerd’.
Uitspreken behoefte: ‘Ik heb er behoefte aan dat je je aan de afspraak houdt.’
Verzoek doen: ‘Wil je de volgende keer je tas meteen naar boven brengen?’

Als je begint met geweldloos communiceren kun je je beperken tot een waarneming en een verzoek: ‘Ik zie je sporttas in de gang staan. Breng je die nu even naar boven? Dan kan ik je sportkleren wassen.’

Als jij de regels van geweldloos communiceren consequent toepast, zal je puber waarschijnlijk geheel onbewust je voorbeeld volgen.

8. Positieve en oplossingsgerichte communicatie

Denk in mogelijkheden en niet in beperkingen. Denk in oplossingen en niet in problemen. Vanuit een positieve mindset kun je je puber goed ondersteunen op weg naar volwassenheid. Vraag naar:

de gebeurtenis: ‘Wat is er gebeurd? Waar was dat? Met wie was je daar?’
de gedachten: ‘Wat dacht je toen dat gebeurde?’
het gevoel: ‘Wat betekent dit voor jou?’

Door je puber vragen te stellen kun je zijn negatieve gedachtestroom in een ander perspectief plaatsen. Communiceer oplossingsgericht. Alle hulpbronnen die nodig zijn om je problemen op te lossen heb je al in je bezit:

kernkwaliteiten;
talenten;
vaardigheden;
karaktereigenschappen;
eerdere ervaring (zowel positieve als negatieve);
gevoelens;

Oplossingsgerichte vragen beginnen met:

wanneer;
wie;
wat;
welke;
hoe.

9. Communicatie in lastige situaties

De moeilijkheid van ‘nee’ zeggen is dat er waarschijnlijk een discussie ontstaat waarin de emoties hoog kunnen oplopen. Het zijn maar woorden, denkt een puber. Als ouder kun je er heel erg mee zitten als je kind nare dingen zegt.

De favoriete tieneruitspraken:

ik voel me niet zo lekker; de discussie met je puber over de vraag of hij ziek is win je nooit, ga die dus niet aan;
je verpest mijn leven; ga deze welles-nietesdiscussie niet aan;
dat is niet eerlijk; weersta de verleiding en blijf consequent;
ik haat jou; probeer je niet gekwetst te voelen en ga niet mee in het drama van je puber;
jij doet/zegt/vindt altijd/nooit…; het doel is om jou je schuldig te laten voelen, trap er niet in;
maar alle andere ouders vinden het wel goed; jouw normen en waarden zijn van belang, niet die van andere ouders, doe dus wat jij als ouder denkt dat het beste is;
maar waarom? Geef serieus antwoord als ze de hoezo- of waaromvraag stellen en geef hierbij uitleg.

10. Pubers & opvoeden

Er zijn verschillende opvoedstijlen:

democratische opvoedstijl;
autoritaire opvoedstijl;
toegeeflijke opvoedstijl;
verwaarlozende opvoedstijl;
combinatie van opvoedstijlen.

Het is belangrijk dat we als ouders duidelijk zijn over wat wel en niet kan. We trekken grenzen, nemen besluiten en we stellen regels op die we consequent moeten handhaven. Dit biedt veiligheid en duidelijkheid. Het kan geen kwaad als niet alles in hun leven van een leien dakje gaat.

Als je je kind helpt om met teleurstelling en tegenslag om te gaan, geef je wijze levenslessen. Realiseer je dat als je je kind altijd behoedt voor vallen, hij nooit zal leren opstaan.

11. Regels, afspraken & onderhandelen

Bedenk goed dat ieder kind anders is en dat jij je eigen kind het best kent. Kijk naar je puber en je weet intuïtief welke regels hij nodig heeft. Sparren met andere ouders kan verhelderend zijn. Bedenkt goed welke gevolgen je eraan verbindt als de regels overtreden worden. Wees hierin duidelijk en consequent.

Afspraken moet je niet eenzijdig opstellen. Het volgende stappenplan kan hierbij helpen:

Wat wil jij? Denk daar goed over na en biedt wat ruimte voor eventuele compromissen met je puber.
Bespreek de bovenstaande conclusies met je puber.
Laat je puber reageren, luister naar zijn argumenten en ga alleen in op de voor jou onderhandelbare punten.
Kom tot een wederzijdse afspraak, waarin jullie allebei jullie verantwoordelijkheid nemen.

Bedenkt voor jezelf eens hoe belangrijk bepaalde kwesties voor je zijn en welke echt de moeite waard zijn om over te strijden met je puber. Niet belangrijk? Laat het dan gaan. Vind je het wel belangrijk? Ga de strijd dan zeker aan!

Tips: Hoe maak ik contact met mijn puber?

Wees een OEN: wees open, eerlijk en nieuwsgierig.

Gebruik veel LSD: luisteren, samenvatten en doorvragen.

Laat OMA: oordeel, mening en advies wat vaker thuis.

Neem ANNA: altijd navragen nooit aannemen mee.

Smeer veel NIVEA: niet invullen voor een ander.

En maak je DIK: denk in kwaliteiten.

Thema’s

In de hoofdstukken worden ook nog de volgende thema’s behandeld:

pubers & seksualiteit door Channah Zwiep;

pubers & alcohol & drugs door Marion Kooij;

pubers & motivatie door Huub Nelis;

pubers & gezondheid door Pons Jan Vermeer;

pubers & sociale media door Justine Pardoen;

pubers & gamen door Marion Kooij.

Recensie

Pubers wijzen vaak iedere vorm van advies af, maar tegelijkertijd hebben ze behoefte aan begrip en erkenning van jou als ouder. Dat maakt van de opvoeding geen eenvoudige opgave. Ingrid van Essen en Kiki Mol-van der Lee schrijven als professionals en ervaringsdeskundigen. Een boeiende en verhelderende combinatie.

Na alles wat er al gepubliceerd is voor leerkrachten en scholen over pubers is dit echt een boek voor ouders. Wellicht komen bepaalde vormen van communicatie wat gekunsteld over. Laat liggen waar je geen feeling mee hebt en haal eruit waar je iets mee kunt. Dan zijn er altijd handreikingen uit dit boek toepasbaar in jouw situatie.