Pestrollenmodel

Het pestrollenmodel beschrijft pesten als een groepsfenomeen in de klas. Niet alleen de leerling die pest en de leerling die gepest wordt spelen een rol, maar alle leerlingen beïnvloeden met hun gedrag het verloop van het pestproces. Elk groepslid kan een positie innemen die het pesten versterkt, afremt of juist in stand houdt. 

Binnen het model worden zes rollen onderscheiden:

1. De pester – neemt het initiatief om een klasgenoot te kleineren, uit te sluiten of pijn te doen. Vaak gaat het om een sociaal sterke en populaire leerling die anderen meetrekt in het pesten.
2. De assistent – sluit zich aan bij de pester en doet actief mee, maar neemt zelden zelf het initiatief.
3. De bekrachtiger – voert geen pesthandelingen uit, maar moedigt het pesten aan door te lachen, klappen of te juichen.
4. Het slachtoffer – degene tegen wie het pestgedrag gericht is. Slachtoffers hebben vaak een zwakke sociale positie en weinig steun in de groep.
5. De verdediger – komt voor het slachtoffer op. Dat kan pester-gericht zijn (de pester confronteren) of slachtoffer-gericht (steun en troost bieden, of hulp inschakelen).
6. De omstander – is aanwezig bij het pesten, maar grijpt niet in. Omstanders kijken toe, doen alsof ze niets zien of lopen weg.

Deze zes rollen vormen samen het dynamische krachtenveld van een pestsituatie (zie Figuur 1).Leerlingen vervullen vaak niet slechts één rol. Een slachtoffer kan in een andere situatie bijvoorbeeld pester of verdediger zijn. Ook pesters kunnen soms toekijken als omstander wanneer een ander de leiding neemt. Rollen wisselen dus afhankelijk van de context, de relaties en de situatie in de klas.

Figuur 1. De zes rollen bij pestsituaties

Wil je deze infographic gratis downloaden in hoge resolutie? Schrijf je dan in voor het kennisdossier 'pesten en klasdynamiek' van de Wij-leren Academie. Er is ook een kindvriendelijke versie beschikbaar, om het onderwerp bespreekbaar te maken in de klas.

Meerdere rollen tegelijk

Leerlingen vervullen vaak niet slechts één rol. Een slachtoffer kan in een andere situatie ook pester of verdediger zijn. Evenzo kunnen pesters soms toekijken als omstander wanneer een ander de leiding neemt. Rollen wisselen dus afhankelijk van de context, de relaties en de situatie in de klas.

Laatst geactualiseerd op 11 september 2025