Pesten: wat kun je doen in de klas?

Anton Horeweg

Leerkracht, gedragsspecialist (M SEN) bij Gedragsproblemenindeklas.nl

  

  Geplaatst op 1 juni 2015

Definitie van pesten

Pesten is een hardnekkig probleem in scholen, maar ook in de maatschappij. Je moet plagerijen echter ook niet te snel pesten noemen. Daarom is het goed om de kenmerken van pesten nog even op een rijtje te zetten:

  • Er is sprake van een agressieve daad. Het slachtoffer wordt psychisch of lichamelijk leed aangedaan.
  • Het pestgedrag is intentioneel, doelbewust. Er is geen sprake van toevallig gedrag, de pester heeft duidelijk de bedoeling om de ander pijn te doen of te vernederen.
  • Het pestgedrag is terugkerend en vindt plaats over een langere periode. Dit kan een periode van bijvoorbeeld enkele maanden beslaan, maar het pestgedrag kan ook meerdere jaren aanhouden.
  • Er is een machtsverschil tussen dader en slachtoffer. Dit betekent dat de dader sterker of slimmer is, of dat er een groepje daders is zodat er een overwicht in aantal ontstaat.

Pesten is een groepsprobleem

Wat de oorzaak van pesten is, is vaak een punt van discussie. Ik vind dat pesten een groepsprobleem is. Kijk dus met je groep hoe je dit probleem kunt oplossen. Voordat je dit eventueel gaat doen, kun je jezelf echter vast een aantal dingen afvragen:

  • Zijn de pesters in deze klas gefrustreerd door het niet kunnen voldoen aan de eisen die de leerstof stelt? Met andere woorden, kunnen zij het werk wel aan?
  • Geef ik als leerkracht door mijn gedrag aanleiding tot pestgedrag? Ben ik bijvoorbeeld negatief of sarcastisch naar de pester? Hetzij over het niet kunnen voldoen aan de leerstofeisen, hetzij over het gedrag van dit kind?
  • Laat ik merken dat ik de gepeste een vervelend kind vind? Andere kinderen zullen namelijk een kind dat door jou (onbewust) wordt “afgekeurd” ook afkeuren. Dit kan makkelijk pestgedrag uitlokken. Bekijk of je ook geen kleine uitingen van afkeuring laat zien, zoals dramatisch zuchten als het kind je ergernis oproept.

Als je één bovenstaande punten met ja hebt beantwoord, kun je al beginnen een (mogelijke) oorzaak van pestgedrag weg te nemen. Bij ontkennende antwoorden moet je verder met het bestrijdingsplan.

Help het kind wat gepest wordt:

  • Spreek in vertrouwen met het gepeste kind. Maak niets openbaar tegen de wil van het kind.
  • Probeer het kind er wel van te overtuigen, dat er IETS moet gebeuren en dat anderen dit dus te weten komen.
  • Bied steun aan het gepeste kind. Neem het kind zeer serieus.
  • Vertellen dat het kind moet “terugvechten” is niet nuttig. Het kind is immers duidelijk de zwakkere partij? Zoveel mogelijk negeren is nog het beste, maar maakt de sfeer nog steeds niet veilig. Bovendien zullen pesters vaak doorgaan tot je wel moet reageren.
  • Bespreek met het kind wat voor hem een oplossing kan zijn.
  • Spreek met het kind af dat het vertelt wat er aan de hand is, omdat jij niet alles kan zien. Sommige kinderen hebben zeker als ze jonger zijn, het idee dat de juf of meester “alles weet” en dus ook van het pesten weet.
  • Licht de ouders van het kind in en vraag wat zij gemerkt hebben.
  • Bespreek of het gepeste kind misschien sociale vaardigheidstraining nodig heeft.

Help de pester:

  • Praat met de pester en kijk of je inzicht kunt krijgen in de gedachte achter het pesten. Hoe lastig misschien ook: beschuldig het kind niet.
  • Leg uit hoe een gepest kind zich voelt en welke gevolgen pesten kan hebben. Vaak realiseren kinderen zich dit niet!
  • Leg aan het kind uit, dat het pesten moet stoppen en hoe jij daarmee aan de slag gaat.
  • Licht de ouders van het kind in. Hebben zij iets gemerkt van het pesten? Maak ook hen duidelijk dat het pesten moet stoppen en wat jij gaat doen om dit voor elkaar te krijgen.
  • Bekijk of het kind sociale vaardigheidstraining nodig heeft.
  • Benoem duidelijk de eventuele consequenties voor de pester als het pesten niet stopt.
  • Maak een vervolg afspraak om te bekijken hoe het dan gaat.

In gesprek met de meelopers en buitenstaanders: de rest van de klas dus.

  • Vertel aan je groep dat er in de klas gepest wordt. Dat zal geen verrassing zijn.
  • Bespreek klassikaal de verschillende rollen in het pestproces (zie boven). Leg ook uit dat pesters vaak zelf problemen hebben en niet altijd “slechte kinderen” zijn.
  • Maak goed duidelijk dat buitenstaanders/wegkijkers die van het pesten weten en niets doen eigenlijk even schuldig zijn.
  • Prijs (in het algemeen) kinderen die de moed hebben voor de gepeste op te komen en vertel dat een hele groep SAMEN het pesten van een enkele pester kan stoppen.
  • Leg uit dat komen vertellen dat iemand gepest wordt absoluut geen klikken is.
  • Maak goed duidelijk dat jij niet alles kan zien en dat hun hulp hierbij belangrijk is.
  • Bedenk met de klas wat ze kunnen doen om pesten tegen te gaan. Houd ook dit algemeen en laat geen namen noemen.
  • Moedig kinderen aan om hun mening over pestgedrag te geven. De meeste kinderen zijn namelijk gewoon tegen pesten. Als veel kinderen zich tegen pesten uitspreken, maakt dat anderen duidelijk dat ze niet alleen staan in hun afkeuring hiervan.
  • Stel dat je klas geen oplossingen kan (of wil) geven: zeg dan dat je morgen op de zaak terugkomt, omdat het zeer belangrijk is dat zij met zijn allen oplossingen verzinnen.
  • Maak duidelijk dat jij pesten nooit tolereert en dat je alles zult doen om pesten te bestrijden en te voorkomen. Jouw besliste houding in deze is zeer belangrijk!
  • Vertel de groep dat je de directie van de school op de hoogte brengt en mogelijk ook sommige ouders. Doe dit ook echt. Het geeft aan hoe belangrijk jij het vindt dat het pesten stopt.
  • Vertel dat je over een paar dagen op de zaak terugkomt, om te kijken hoe het gaat.
  • Denk niet dat het pesten hierna over is. Pestgedrag heeft de neiging terug te komen. Evalueer na 6 weken wéér met zijn allen hoe het nu gaat. Blijf alert!
     

In gesprek met de ouders van de pester:

Ouders zullen vaak even verbaasd zijn over het pesten als jij. Ze zullen misschien als eerste reactie wel ontkennend reageren dat hun kind een pester is. Het kan zijn dat ze gaan uitleggen hoe het gepeste kind het uitlokt, enz. Dat is een begrijpelijke reactie. Er zijn niet heel veel ouders die hun kind proberen op te voeden tot pester en nu juichend zullen reageren omdat het gelukt is. Als gedurende het gesprek blijkt dat hun kind toch echt een pester is, zullen de meeste ouders bereid zijn mee te werken om dit gedrag te stoppen.

  • Probeer het gesprek constructief te houden. Kinderen maken fouten, ze moeten er van leren.
  • Zoek samen met de ouders (en eventueel het kind) naar een goede oplossing. Alleen maar blijven zeuren over het gebeurde lost het probleem namelijk niet op. Laat de pester excuses maken aan de gepeste, eventueel met de ouders erbij. Let er op of het gemeende excuses zijn. Er zijn ook kinderen die heel “makkelijk” sorry kunnen zeggen. Bij Kanjertraining laten de trainers meiden die ruzie hadden of pestten, elkaar omhelzen. Als ze elkaar niet “echt” omhelzen, geeft dit vaak aan dat de strijd geenszins over is.
  • Bespreek wat de consequenties zijn als het pestgedrag weer terug komt.
  • Spreek af dat je over een week weer contact opneemt om te vertellen hoe het gaat en om te horen of zij iets gemerkt hebben.
  • Als er ouders zijn die afwijzend blijven reageren, de schuld bij andere kinderen leggen of vinden dat een geintje op zijn tijd moet kunnen, is het goed om het gesprek te beëindigen.
  • Vertel hen dat je gaat overleggen met de directie hoe dit verder moet gaan, omdat je niet tevreden bent met dit gesprek.
  • In het pestprotocol van de school staan er vast stappen die er nu ondernomen moeten worden.

In gesprek met de ouders van het gepeste kind:

Misschien wisten deze ouders al wat er aan de hand was. Het kan zijn dat zij een gedragsverandering bemerkten bij hun kind, dat het misschien niet naar school wilde, enz. Misschien zijn deze ouders zelf wel naar je toe gekomen.

  • Vertel aan hen wat je bemerkt hebt.
  • Leg uit welke stappen je al ondernomen hebt en welke stappen je nog gaat volgen. Duidelijkheid is belangrijk. Ouders mogen niet de indruk krijgen dat de school niets aan het probleem doet!
  • Spreek af dat je over een week weer contact hebt.

Wat kan (moet) de school doen?

  • Elke school is met ingang van schooljaar 2015 verplicht om de veiligheid op school te monitoren. Een veiligheidsplan is verplicht, evenals een persoon die daarvoor verantwoordelijk is. Dit moet bekend zijn bij leerkrachten, ouders en kinderen. Daarin is ook het tegengaan en bestrijden van pesten opgenomen.
  • Alle leerkrachten moeten uitdragen dat pesten niet wordt getolereerd en dat iedereen mee moet helpen om de school plezierig te houden.
  • Elk volwassen personeelslid grijpt meteen in bij pestgedrag. Denk hierbij groepsoverstijgend en schoolbreed. Die kinderen zitten niet in mijn klas is dus geen argument. Spreek dit af in het team.
  • De school moet zorgen voor toezicht op “pestplekken.” Denk daarbij aan onoverzichtelijke hoekjes van het speelplein, de kleedkamers, de rij naar gym, de toiletten, enz.
  • De school moet door alle leerjaren heen een positief klimaat scheppen, waarin regelmatig aan de orde komt hoe je samen problemen kunt oplossen en andere kinderen kunt helpen bij moeilijkheden.
  • De kinderen moet geleerd worden dat pesten not done is. Ze moeten leren om in de bres te springen voor de zwakkere kinderen. Kunnen ze dit niet, of helpt dit niet, dan moeten ze leren het probleem altijd melden aan de leerkracht.
  • Geen leerkracht mag pesten bagatelliseren of zeggen dat de gepeste er om vraagt.

Cyberpesten: een nieuwe vorm van pesten

Sinds kinderen een groot deel van de dag doorbrengen met pc, laptop, tablet en smartphone, al dan niet op school, is er een nieuwe vorm van pesten ontstaan: pesten via het internet. Dit gaat makkelijker, de impact is minstens even hevig en de kans om ontdekt te worden is vele malen kleiner dan bij het ouderwetse, ambachtelijke pesten. In de beleving van kinderen is dat wat je achter je pc uitspookt volledig anoniem. Bovendien kun je op elk uur van de dag je gang gaan. Het slachtoffer hoeft niet eens in de buurt te zijn. Overigens stopt cyberpesten niet als de pc uitgaat. Het vervolg vindt vaak plaats op school: met echte ruzies en scheld- of vechtpartijen. Het pesten gebeurt vanaf de eigen pc, maar óók vanaf de pc op school!

Wat kun je doen in je klas:

  • Zorg ervoor dat er duidelijke regels zijn over wat wel en niet mag op de computer.
  • Zorg dat de pc schermen te zien zijn vanaf de plaats waar je meestal zit of staat.
  • Zorg dat de geschiedenis van bezochte pagina’s niet door de kinderen gewist kan worden.
  • Als kinderen een eigen account kunnen krijgen op school, kun je nog beter zien wat ze doen.
  • Praat met de kinderen over wat je wel en niet moet doen op internet. Denk daarbij aan het niet weggeven van je wachtwoord, geen adresgegevens verstrekken, niet alle foto’s zomaar op internet zetten, enz.
  • Leg uit dat wat gepost is, in principe nooit meer weg te krijgen is.
  • Maak kinderen er bewust van dat doorsturen van pestmail en andere pest uitingen grote impact hebben op het slachtoffer. Veel kinderen staan hier namelijk niet bij stil is uit onderzoek gebleken.
  • Zeg niet tegen kinderen dat cyberpesten dat thuis gebeurt, niets met school te maken heeft en dat ze dit thuis moeten oplossen.
  • Zorg dat je weet hoe internet in het algemeen en chat, Face Book, You tube, sms, Whats App, Twitter, enz. werken. De wereld heeft een digitale vlucht genomen. Het hoort bij je taak als leerkracht om die wereld te kennen en met de kinderen te kunnen praten over alle facetten daarvan.
  • Denk niet dat alleen pubers hiermee bezig zijn: ook op de basisschool gebeurt cyberpesten al.

Preventie online pesten en “damage control”

Als school krijg je dus soms te maken met kinderen die online lastig gevallen worden. Behalve bovenstaande maatregelen, is er soms ook digitaal iets te doen aan opsporing en verwijdering van vervelende berichten, foto’s en filmpjes. Zo kun je via de site www.internetsporen.nl heel veel tips vinden om materiaal veilig te stellen als kinderen gepest worden / hebben. Je kunt hier lezen  hoe je bestanden op je smart phone, pc of tablet kunt bewaren of kopiëren, zodat je ermee naar de politie kunt voor aangifte. Er zijn ook particuliere bedrijven die rechercheurs in dienst hebben voor dit soort zaken; bijvoorbeeld www.lexx-it.nl .

Aan de preventiekant wordt ook hard gewerkt. Er is een interactieve website waar kinderen vanaf groep 8 en scholieren van het V.O. Interactief kunnen beleven wat bepaalde beslissingen tijdens het internetten/cyberpesten te weeg kunnen brengen. Een van de uitkomsten van het serieuze spel is dat je uitkomt op het politiebureau wegens het plegen van strafbare feiten. De site: http://itsuptoyou.nu/

Daarnaast wordt de Rijks Universiteit Groningen de Finse methode KIVA bekeken op effectiviteit. Zesenzestig basisscholen in Nederland doen mee aan de pilot. In Finland werkt de methode goed. Voor ons land lijkt dat ook zo te zijn.

Verder kijken

en

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Passend Onderwijs
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Aurecool ondersteunt jou bij begrijpen en bevorderen van de soc-emo ontwikkeling van elke leerling.
Aurecool 
Congres
Hoogsensitieve jongeren
Hoogsensitieve jongeren
Signaleren en begeleiden van prikkelgevoelige leerlingen
Medilex Onderwijs 
Webinar
Burgerschap: noodzaak of hype?
Burgerschap: noodzaak of hype?
In gesprek met Jan Bransen - gratis toegang
Wij-leren.nl Academie 
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.Pedagogisch klimaat
Pedagogisch klimaat - leidinggeven - veiligheid - orde in de klas
Arja Kerpel
5 redenen waarom pesten niet stopt
Vijf redenen waarom pesten niet stopt
Ivo Mijland
No blame-methode
Pesten als familietrek? “Zo doen we dat bij ons…”
Ivo Mijland
Cyberpesten
Cyberpesten: hoeveel komt het voor en wat kunnen scholen ertegen doen?
redactie
Positive Behavior Support
Schoolwide Positive Behavior Support (SWPBS)
Monique Baard
Vijfsporenaanpak pesten
De vijfsporenaanpak bij pesten
Bob van der Meer
Pesterijen op school
Pesterijen op school - oorzaken - profielen van betrokkenen
Machiel Karels
Gevolgen van pesten
Pesten op school - gevolgen en aanpak
Machiel Karels
Groepsprocessen
Groepsprocessen in de klas
Anton Horeweg
Steungroepaanpak
Steungroepaanpak van pesten. Toeschouwers en pesters in gesprek.
Dirk van der Wulp
Sociale veiligheid, wat is het
Waar het bij sociale veiligheid écht om draait -1-
Henk Galenkamp
Sociale veiligheid - omgaan met angst en boosheid
Sociale veiligheid - over (dis)functionele angst en boosheid -2-
Henk Galenkamp
Angst en agressie in school
Angst en agressie in de school
Kees van Overveld
Sociale veiligheid consequent betrouwbaar toegankelijk polyvaaltheorie
Sociale Veiligheid: wat we voor leerlingen kunnen betekenen -3-
Henk Galenkamp
Klassenfeestjes, manier om sociale uitsluiting tegen te gaan
Klassenfeestjes, een feestelijke manier om sociale uitsluiting tegen te gaan
Laura Batstra
Lef om te luisteren
Lef om te luisteren - Hoe luister je nu echt naar leerlingen?
Arja Kerpel
Meidenvenijn
Meidenvenijn in het basisonderwijs - Preventie en aanpak
Arja Kerpel
Luister je wel naar mij?
Luister je wel naar mij? - Tips voor gespreksvoering met kinderen
Arja Kerpel
Grip op de groep
Grip op de groep - Hoe vorm je een positieve groep?
Arja Kerpel
Alles over pesten
Alles over pesten
Helèn de Jong
Pesten aanpakken
Pesten aanpakken - lessenserie voor de basisschool
Arja Kerpel
Gedragsproblemen in de klas
Gedragsproblemen in de klas
Arja Kerpel
Groepsklimaat
Gelukkige kinderen in een gelukkige klas
Arja Kerpel
Sociale veiligheid in school
Sociale veiligheid in school
Myriam Lieskamp


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Omix Webtalks met Jitske Kramer - Culturen en tribes in het onderwijs.
Omix Webtalks met Jitske Kramer - Culturen en tribes in het onderwijs.
redactie
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
redactie
Hoe wordt de mens gevormd door zijn tribe? Tjipcast 035
Hoe wordt de mens gevormd door zijn tribe? Tjipcast 035
redactie
Groepsdynamica in een video van één minuut uitgelegd
Groepsdynamica in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Pedagogisch klimaat in een video van één minuut uitgelegd
Pedagogisch klimaat in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



contactpersoon
counseling
groepsdynamica
groepsvorming
klachtencommissie
pedagogisch klimaat
pesten
pestprotocol
positive behavior support (pbs)
veiligheid
vertrouwenspersoon
welbevinden

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest