Overdenken en doen

Luc Stevens

Emeritus hoogleraar orthopedagogiek, directeur bij NIVOZ

  Geplaatst op 1 juni 2014

Een pedagogische bijdrage aan adaptief onderwijs

Stevens, L. (1997). Overdenken en doen: een pedagogische bijdrage aan adaptief onderwijs. Den Haag: Procesmanagement Primair Onderwijs.

Deze brochure is de vrucht van samenwerking en discussie in de Utrechtse onderzoeksgroep 'leraar-leerling interactie', waarvan deel uitmaakten: Dr. Wim van Werkhoven, Dr. Auktje Jager, Dr. Jos Castelijns en Prof. Luc Stevens.

Deze artikelenserie is een geredigeerde en geactualiseerde versie van de brochure 'Overdenken en doen':

Het belang van onderwijskundige reflectie

Het is van belang dat leraren zich verdiepen in onderwijskundige thema’s. Niet om er direct iets mee te doen, maar als materiaal voor een denkpauze. Een denkpauze kun je opvatten als een vorm van zorg voor jezelf. Je neemt even afstand van je werk, en overdenkt de dingen die je hebben bezig gehouden, je leest iets dat je van pas komt of je bespreekt met een collega een probleem in je klas of een nieuw idee.

Reflectie is nodig om je werk goed te doen en het is nodig om te weten waar je mee bezig bent. In deze zin is een denkpauze (professionele) zorg van een leraar voor zichzelf. Je denkt erover na en daardoor houd je jezelf en je werk op orde, houd je het in zekere zin ook nieuw. Deze zorg voor jezelf gaat logisch vóóraf aan zorg voor je leerlingen. Jij moet immers de marsroute wijzen.

Zelfreflectie en gedeelde reflectie

Zorg voor leerlingen veronderstelt een leraar, die weet waar zij mee bezig is, die weet wat zij wil, wat zij kan en welke hulp zij eventueel nodig heeft. Dit bewustzijn ontwikkelt zich tijdens het onderwijswerk en erna, in de kritische reflectie of evaluatie. De ervaring leert dat dit proces van evaluatie van eigen werk (meestal spontaan en intuïtief, soms heel bewust) het meeste oplevert als het gebeurt met anderen, met collega's vooral, in klein of groot teamverband. Dit opstel is dus geschreven voor het gesprek in de school, voor het gesprek over eigen werk en dat van je collega's, voor zelfreflectie en gedeelde reflectie. Daarmee ontwikkel je kwaliteit.

Lesgeven is doen?

Leraren zijn deze zorg voor zichzelf niet zo gewend. Onderwijs geven is in de eerste plaats in hun ogen toch vooral een kwestie van doén en daarvoor heb je tips nodig, zoals het heet. Concrete handreikingen en suggesties die 'werken'. Begeleiding van onderwijs stelt zich hierop ook in. Geen veranderingen of nieuwe taken voor de school, zonder dat daarbij materiaal is ontwikkeld dat leraren direct kunnen gebruiken. Dat is echter slechts één kant van de medaille van de onderwijsontwikkeling. De andere kant is de leraar zelf.

Orthotheek als voorbeeld

Nemen we de orthotheek als voorbeeld. Een orthotheek kan zijn nut pas bewijzen met het verstand van een leraar. Zij moet het probleem formuleren en, afhankelijk van de individuele situatie, telkens beslissen welke materialen en toetsen geschikt zijn en hoe deze moeten worden gebruikt.

Nadenken over onderwijs

Gebruik met verstand maakt middelen pas effectief, de middelen zijn het niet uit zichzelf. Het zijn, zo willen we zeggen, de mensen in het onderwijs die het doen. Opvoeding en onderwijs zijn geen bezigheden die je over kunt laten aan methoden, programma's en materialen of die je met goede tips tot stand brengt.
 
Over opvoeding en onderwijs denk je na, denk je eigenlijk voortdurend na, wikkend en wegend, kiezend, evaluerend en beoordelend. Zo doen mensen dat, zo doen leraren dat, ze blijven er met hun verstand bij en zo lukt het ook, hoe geroutineerd je ook bent. Als leraren aan het einde van de dag vermoeid zijn, dan is dit niet alleen van de fysieke, maar evenzeer van de geestelijke inspanning. Aan dit aspect van het onderwijswerk, het denkwerk, zijn deze pedagogische artikelen gewijd omdat dat grotendeels de kwaliteit van het handelen bepaalt.

Overweging

Praat je met collega's wel eens kritisch over je eigen werk of over hun werk? Kritisch betekent hier dat je niet bang bent om te horen hoe een ander over je werk denkt en omgekeerd, niet bang bent de ander te zeggen hoe jij over hun werk denkt.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Professionalisering
Cursussen, congressen en opleidingen
Cursussen, congressen en opleidingen
Gemiddeld beoordelen deelnemers ons met een 8,4
Medilex Onderwijs 
Een denkpauze
Een denkpauze en de moeite met verandering.
Luc Stevens
Leraren en leerlingen
De betekenis van leraren en leerlingen voor elkaar.
Luc Stevens
Ontwikkeling van kinderen
Over ontwikkeling van kinderen.
Luc Stevens
Leren en onderwijzen
Over leren en onderwijzen.
Luc Stevens
Paradoxen
Paradoxen of ongerijmdheden rond ontwikkeling en leren.
Luc Stevens
Intern werkmodel
Het intern werkmodel of het denken van de leraar.
Luc Stevens
Werkmodel leerling
Ontwikkeling van het intern werkmodel van de leerling.
Luc Stevens
Zelfvertrouwen
Vertrouwen en zelfvertrouwen als kwaliteiten van ontwikkeling en leren.
Luc Stevens
Pedagogisch basisklimaat
Pedagogisch (basis) klimaat.
Luc Stevens
Tijd voor pedagogiek
Over de pedagogische paragraaf in onderwijs, opleiding en vorming.
Gert Biesta
Professionalisering
Leraar die zichzelf ontwikkelt: professionalisering onderwijs.
Luc Stevens
Leerproces evalueren
Praten over het leerproces bevordert metacognitieve vaardigheden
Annemieke Top
Pedagogiek handelingswetenschap
Pedagogiek, een betrokken handelingswetenschap
Gert Biesta
Innerlijkheid en humaniteit pedagogiek
Pedagogiek, innerlijkheid en humaniteit
Gert Biesta
Volwassen in de wereld
Wat er op het spel staat: volwassen in de wereld willen zijn
Gert Biesta
Subjectificatie - ander curriculum
Subjectiverend onderwijs: Het curriculum op zijn kop
Gert Biesta
Onderzoekend en ontwerpend leren
Onderzoekend en Ontwerpend Leren: Wat vraagt dit van de leerkracht?
Sietske van der Wegen
Kritisch denkvermogen onderzoekende houding leerkracht
Actief kritisch denkvermogen en onderzoekende houding: de leerkracht als rolmodel
Sietske van der Wegen
Adaptief onderwijs
Is ons onderwijs al adaptief?
Jos Cöp
Gemotiveerde leerhouding
Adaptief onderwijs: de actieve en gemotiveerde leerhouding centraal
Jos Cöp
Het lerarenregister
Het lerarenregister - instrument voor een professionele beroepsgroep
Korstiaan Karels
Leerkrachtgedrag
Pedagogisch en didactisch handelen
redactie
Commentaar curriculum.nu door Gert Biesta
Brief over de herziening van het curriculum
Gert Biesta
Vijf pijlers voor kwaliteitsbewustzijn op Agorascholen
Het goede doen. En dat samen. Over kwaliteitsbewustzijn in de Agorascholen
Naomi Mertens
Essential Schools
The Essential Schools in de VS - scholen die je leren wie je bent
Machiel Karels
Mindset
Mindset, de weg naar een succesvol leven - Carol S. Dweck
Arja Kerpel
Werk voor de reünie
Werk voor de reünie
Marieke Stomphorst


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Omix Webtalks met Joost Leenders - Excelleren in het onderwijs
Omix Webtalks met Joost Leenders - Excelleren in het onderwijs
redactie
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
redactie
Omix Webtalks met Sjef Drummen - De match tussen kunst en onderwijs
Omix Webtalks met Sjef Drummen - De match tussen kunst en onderwijs
redactie
Wat kunnen we leren van het Niekée en Agora onderwijs?
Wat kunnen we leren van het Niekée en Agora onderwijs?
redactie
Hoe krijg je middelbare scholieren geïnteresseerd in het vak van leerkracht?
Hoe krijg je middelbare scholieren geïnteresseerd in het vak van leerkracht?
redactie
Hoe krijg je hoopgeleide mensen met een WW-uitkering voor de klas?
Hoe krijg je hoopgeleide mensen met een WW-uitkering voor de klas?
redactie
Mindset in een video van één minuut uitgelegd
Mindset in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



agora
kernkwaliteiten
lerarenregister
mindset
persoonlijk meesterschap
reflecteren
registerleraar

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest