Ouderbetrokkenheid

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 24 januari 2023

Ouderbetrokkenheid is de betrokkenheid van ouders bij de opvoeding en het onderwijs van hun kind, zowel thuis als op school. Hierbij hoort ook de ouderparticipatie. Dat wil zeggen: de actieve deelname van ouders aan schoolactiviteiten.

Wanneer school en ouders samenwerken in het leer-en opvoedingsproces is het kind vrij om te leren. Als het kind voelt dat er verschillende belangen zijn, komt het in een loyaliteitsconflict.

Er zijn verschillende niveaus aan te brengen in ouderbetrokkenheid:

Het eerste niveau is dat ouders zorgen voor een positieve thuissituatie, die de ontwikkeling van het kind stimuleert.
Het tweede niveau is dat ouders actief deelnemen aan het huiswerk van de kinderen.
Het derde niveau is dat ouders helpen bij activiteiten op school.
Het vierde niveau is de formele ouderparticipatie, bijvoorbeeld in de Medezeggenschapsraad.

Communicatie

Ouderbetrokkenheid valt of staat met goede contacten tussen de school en de ouders. Ouders en school hebben hetzelfde belang: het welzijn van het kind.

Toch gaat het regelmatig mis in het contact met ouders. Dat is jammer, want ouderbetrokkenheid heeft een positieve invloed op het kind. Dit heeft niet alleen te maken met het welzijn van het kind, maar het verhoogt ook de schoolprestaties. Ouderbetrokkenheid zorgt voor een gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel en daardoor kan passend onderwijs zo goed mogelijk gerealiseerd worden.

Goede, persoonlijke communicatie is daarom onmisbaar, want dan voelen ouders zich serieus genomen en eventuele misverstanden kunnen dan makkelijker uitgepraat worden.
Maar wanneer is er sprake van goede communicatie met ouders? Een paar kenmerken:

Een positieve grondhouding is erg belangrijk. De leerkracht ziet ouders niet als bedreiging, maar als partner, die een waardevolle bijdrage kan leveren.
De leerkracht probeert zich te verplaatsen in standpunt van de ouders.
De leerkracht laat merken dat hij oprecht geïnteresseerd is in de ouders.
De leerkracht toont waardering voor de inzet van ouders.
Het is belangrijk dat een leerkracht grenzen durft te stellen, want dat biedt duidelijkheid voor school en de ouders.
De leerkracht spreekt zijn verwachtingen van de ouders uit en informeert naar hun verwachtingen van school.
De leerkracht moet betrouwbaar en transparant zijn. Dat houdt onder andere in dat hij afspraken nakomt en dat hij het eerlijk toegeeft als er iets misgegaan is.

Daarnaast is openheid in het team belangrijk. De leerkracht moet open en eerlijk zijn naar de collega’s in de dingen die goed gaan en niet goed gaan. Ouders voelen het als er wantrouwen en onrust in het team is.

Ouderbetrokkenheid vergroten

Tips voor de school om de ouderbetrokkenheid te vergroten:

Creëer draagvlak door de meerwaarde van ouderbetrokkenheid duidelijk te maken aan het team. Zij zijn uiteindelijk degenen die het contact met ouders hebben.
Benader ouders zoveel mogelijk actief. Een brief meegeven is namelijk veel vrijblijvender dan een persoonlijk gesprek.
Zorg voor een actieve oudervertegenwoordiging, die niet alleen veel contact heeft met de directie, maar ook weet wat er onder ouders leeft. Hierbij kunnen ouderpanels en enquêtes ingezet worden.
Regel meer contactmomenten tussen ouders en de school, bijvoorbeeld bij het afsluiten van projecten en acties. En intakegesprekken als er nieuwe leerlingen op school komen. Het is ook goed om de ouders zelf de rapporten op te laten halen van hun kind.
Zorg naast de formele contactmomenten ook voor informele momenten, zoals gesprekjes met ouders op het schoolplein of ’s ochtends bij de deur.
Zorg voor interactie in de ouderavonden. En geef ouders de ruimte om onderwerpen aan te dragen. Ook is het goed om ouders de kans te geven om met elkaar in gesprek te gaan.
Veranker de activiteiten die school onderneemt om de betrokkenheid van ouders te vergroten in een ouderplan. Dat is een document waarin staat wat school doet om de ouderbetrokkenheid te stimuleren. Ook staat erin wie er verantwoordelijk is voor de uitvoering.

Betrokkenheid op het huiswerk

Onderzoek toont aan dat ouders een grote invloed hebben op de ontwikkeling en leerprestaties van hun kinderen. Ouders kunnen thuis een veilige omgeving bieden. Zij kunnen hun kinderen stimuleren door betrokken te zijn bij het huiswerk en hen te motiveren om goed hun best te doen op school. De manier waarop dit gebeurt, bepaalt het succes. Als ouders druk zetten om te presteren, leidt dat niet tot goede resultaten. Maar als ouders de leermomenten goed benutten, dan heeft dat een positief effect.

Verder laat onderzoek zien dat het regelmatig voorlezen heel goed is voor het ontwikkelen van het taalgevoel en de woordenschat, maar dat het helpen bij rekenen weinig resultaat heeft. Dat komt omdat ouders vaak een andere strategie volgen dan de leerkracht aangeleerd heeft, en dit kan zorgen voor verwarring bij de kinderen.

Als het gaat om betrokkenheid op het huiswerk, is er onderscheid tussen directe en indirecte betrokkenheid.

Directe betrokkenheid wil zeggen dat ouders helpen bij het maken en nakijken van het huiswerk. Ook de controle of al het huiswerk gemaakt is, hoort hierbij. De ouders geven extra uitleg bij een huiswerkopdracht en zorgen voor materialen die nodig zijn om de opdrachten uit te voeren.
Indirecte betrokkenheid omvat de voorwaarden die in huis gecreëerd zijn om het maken van huiswerk gemakkelijker te maken. Hierbij gaat het om bepaalde rituelen of regels bij het maken van huiswerk. Bijvoorbeeld: na het avondeten gelijk beginnen met het huiswerk. Ook hoort hierbij dat de ouders ervoor zorgen dat er geen afleidende factoren zijn die het huiswerk maken remmen.

Invloed van de thuissituatie

De invloed van ouders reikt verder dan alleen de leerprestaties. De invloed gaat ook over het sociale gedrag, het doorzettingsvermogen en probleemsituaties in de klas. Een goede ouderbetrokkenheid draagt bij aan een positieve houding ten opzichte van andere mensen en het leren.

Educatief partnerschap

In het verleden was er een duidelijke taakverdeling tussen ouders en school. School was verantwoordelijk voor het onderwijs, de ouders voor de opvoeding. De laatste jaren vindt er een verschuiving plaats naar educatief partnerschap. Dat wil zeggen: opvoeding en onderwijs zijn een gezamenlijke verantwoordelijkheid van ouders en school, al blijft het natuurlijk zo dat de school en de ouders verschillende eindverantwoordelijkheden hebben. Natuurlijk blijven de ouders eindverantwoordelijk voor de opvoeding van hun kinderen. En de school blijft eindverantwoordelijk voor het onderwijs. Een voorwaarde voor goed educatief partnerschap is onderling vertrouwen tussen ouders en leraren.
De gedachte achter educatief partnerschap is, dat de school en de ouders een gemeenschappelijke inspanningsverplichting hebben. En zij streven hetzelfde doel na: de optimale ontwikkeling van het kind.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!