Vernieuwende aanpakken bètaonderwijs verbeteren leerprestaties en vergroten interesse

Annemieke Top

Kwaliteitszorgmedewerker / beleidsondersteuner bij Hoornbeeck College

Geplaatst op 1 juni 2016

Leerlingen krijgen een positiever beeld van bètavakken als zij daarin onderwijs krijgen volgens een vernieuwende onderwijsaanpak. Er zijn daarnaast aanwijzingen dat hun houding ten opzichte van een bètastudie of -loopbaan hierdoor positiever wordt. Een opvallend effect is dat ook de studieprestaties van leerlingen op de bètagebieden verbeteren door de innovatieve onderwijsmethodes.

Dit blijkt uit een grootschalige en systematische overzichtsstudie door onderwijsonderzoekers van de Universiteit Utrecht onder leiding van Arthur Bakker. Zij keken naar de effecten van vernieuwend onderwijs op de attitude en prestaties van leerlingen ten aanzien van wiskunde en natuurwetenschappen (natuurkunde, biologie en scheikunde). Hiervoor analyseerden zij de resultaten van 65 geselecteerde experimenten die in diverse landen in de periode 1989-2014 zijn uitgevoerd in het primair en voortgezet bèta-onderwijs.

Het vernieuwende onderwijs blijkt meer effect te hebben in het basisonderwijs dan in het voortgezet onderwijs. Het tijdstip waarop met de aanpak wordt gestart is dus belangrijk: vroeg beginnen (al in het basisonderwijs) vergroot de kans op succes.

Vernieuwend onderwijs

In de onderzochte experimenten werden steeds de attitudes (gemeten met vragenlijsten) en de prestaties (in de vorm van de toetsresultaten) van twee groepen vergeleken: leerlingen die les kregen volgens een vernieuwende onderwijsaanpak en een controlegroep van leerlingen die regulier onderwijs volgden. De vernieuwende onderwijsmethodes die de onderzoekers in de overzichtsstudie tegenkwamen waren onder andere onderzoekend leren, contextrijk onderwijs (werken met relevante voorbeelden uit de praktijk), computerondersteund onderwijs en samenwerkend leren.

Investeren in vernieuwend onderwijs

De eerste vorm van vernieuwend onderwijs die in het onderzoek gevonden wordt, is onderzoekend leren. Om onderzoekend leren in te zetten in de praktijk, zijn praktische tips gegeven. Daarnaast is contextrijk onderwijs een vernieuwende onderwijsmethode. Vooral in rekenonderwijs is het inbedden van de leerstof in een rijke context van belang. Een andere vorm van vernieuwend onderwijs betreft het inzetten van computers in de lespraktijk. Uit onderzoek zijn voordelen van computergebruik in rekenonderwijs op de basisschool gebleken. Ook in het vergroten van motivatie van leerlingen kan computergebruik een positieve uitwerking hebben. Tenslotte behoort ook samenwerkend leren tot de vernieuwende onderwijsmethoden. Er zijn veel werkvormen om samenwerkend leren in te zetten.

Weinig interesse in bèta

De resultaten van het onderzoek geven meer inzicht in de wijze waarop leerlingen kunnen worden gemotiveerd om te kiezen voor bètavakken. Deze kennis is vooral in deze tijd zeer waardevol, omdat in Nederland de vraag naar studenten die kiezen voor een bètastudie of -beroep steeds groter wordt. De belangstelling onder jongeren voor bètavakken neemt daarentegen al jarenlang af. Verschillende vernieuwende onderwijsaanpakken zijn reeds ingezet in het Nederlandse onderwijs om deze ontwikkeling tegen te gaan, waaronder de methodes die in de overzichtsstudie zijn onderzocht.

Verder investeren in innovatief onderwijs

De resultaten van het onderzoek laten zien dat het de moeite waard is om in deze innovatieve methodes te blijven investeren. Welke innovatieve aanpak 'het beste werkt' is uit het onderzoek nog niet duidelijk geworden, omdat tussen de methodes geen verschillen zijn gevonden. Wat vooral van belang lijkt te zijn is dat de methodes op de juiste wijze worden toegepast. Bij investeren in innovatief onderwijs zijn de punten van belang die in ander onderzoek genoemd worden:

Start met een innovatie of programma waarvan bekend is dat het werkt en probeer dat opnieuw in de eigen school uit.
Investeer in leer- of verbeternetwerken, maar onder bepaalde condities.
Kies voor innovaties met vernieuwende instructievormen, externe begeleiding, inzet van coaches, aandacht voor continue professionele ontwikkeling, meetbare doelen, begeleidend onderzoek en monitoring.
Investeer in de ontwikkeling tot een professionele leergemeenschap.
Reflectie op eigen handelen door inzet van professioneel autonome leerkrachten, bovenschools management en andere schoolleiders als ‘critical friend’.

Bronnen

Vaessen et al. (2015). Effecten van vernieuwende onderwijsaanpakken op attitudes en leerprestaties in de bètavakken. Universiteit Utrecht 2015.
Lazonder, A., & Harmsen, R. (2014). Ondersteuning voor onderzoekend leren bij kinderen en adolescenten – reviewstudie. Geraadpleegd op 2-1-2016 van https://wij-leren.nl/ondersteuning-voor-onderzoekend-leren-kinderen-adolescenten-reviewstudie.php
Tanis, M., Dobber, M., Zwart, R., & Oers, B. van (2014). De rol van de docent bij onderzoekend leren door leerlingen in de klas – reviewstudie. Geraadpleegd op 2-1-2016 van https://wij-leren.nl/rol-docent-onderzoekend-leren-door-leerlingen-klas-reviewstudie.php
Karels, K. (2014). Het rekenproces in de rekenles. Geraadpleegd op 2-1-2016 van https://wij-leren.nl/rekenproblemen-ERWD.php
Harskamp, E. G. (2012). Beter leren rekenen op de basisschool. Geraadpleegd op 2-1-2016 van https://wij-leren.nl/beter-leren-rekenen-basisschool.php
Kirschner, F. C., Kroesbergen, E. H., Palm, T., Pas, S. F. te, & Dijk, F. J. van (2015). Leereffecten computerspel voor rekenen bij kleuters. Geraadpleegd op 2-1-2016 van https://wij-leren.nl/leereffecten-computerspel-voor-rekenen-kleuters.php
Jong, A. J. M. de, Vrugte, J. ter, & Wouters, P. J. M. (in press). Gebruik van computergames bij wiskunde in het beroepsonderwijs. Geraadpleegd op 2-1-2016 van https://wij-leren.nl/gebruik-computergames-wiskunde-beroepsonderwijs.php
Kerpel, A. (2014). Coöperatieve werkvormen. Geraadpleegd op 2-1-2016 van https://wij-leren.nl/cooperatieve-werkvormen-artikel.php
Hofman, R. H. (2009). Kwaliteitszorg, innovatie en schoolontwikkeling – review. Geraadpleegd op 2-1-2016 van https://wij-leren.nl/kwaliteitszorg-innovatie-schoolontwikkeling-review.php
Admiraal, W. F., Sligte, H. W., & Schenke, W. (in press). Naar een gezamenlijke inspanning: Ontwikkeling van scholen voor voortgezet onderwijs als professionele leergemeenschappen. Geraadpleegd op 2-1-2016 van https://wij-leren.nl/naar-gezamenlijke-inspanning-ontwikkeling-scholen-voor-voortgezet-onderwijs-als-professionele-leergemeenschappen.php
Bij dit artikel is gebruik gemaakt van het persbericht van het NRO.