In 7 stappen naar zinvol leren

Marleen Legemaat

Redactielid bij Kennisplatform Wij-leren.nl

Geplaatst op 18 april 2017

>> In zeven stappen naar zinvol leren direct bestellen.

Talenten ontdekken

Chantal Trigallez heeft als passie dat het leren van kinderen plaatsvindt op een persoonlijke, zinvolle manier. In het boek In 7 stappen naar zinvol leren - Leer jongeren hun passie, talenten en dromen ontdekken in het onderwijs - geeft zij haar programma weer om dit te bereiken. Het is gebaseerd op zelfsturing (leren kiezen vanuit je hart) en zelfverwezenlijking (het ontdekken van je passies en talenten en daar vorm aan geven.

Zij beschrijft waarom het belangrijk is zinvol onderwijs te ontwikkelen waarin kinderen moed en zelfvertrouwen krijgen en in verbinding met anderen vorm geven aan creatieprocessen. In zeven stappen laat zij zien hoe je dit kunt bereiken. Naast dit boek verscheen ook een droom-doe-boek voor jongeren. Daarin wil zij het zelfsturend vermogen van jongeren spelenderwijs ontwikkelen door het ontdekken van hun passies, talenten en dromen.

Wanneer zijn leerlingen gelukkig? Vaak geven zij antwoorden als: als ik doe wat ik leuk vind, als ik mezelf kan zijn, als ik erbij hoor. Authenticiteit en vrij zijn van angst voor buitensluiting horen bij elkaar. Als je goed met jezelf verbonden bent en geen angst hebt voor buitensluiting of falen kun je creatief zijn. Zeven stappen om tot zelfontplooiing te komen zijn:

Zelfverwezenlijking
Jezelf zijn: authenticiteit
Je bestemming vinden: zelfsturing
Dromen: ontdekken & realiseren
Creatie: creatieve vaardigheden
Verbinden: vanuit het hart
Omgeving: veilig & inspirerend

Als leren zin heeft voor het kind, krijgt het kind vanzelf zin in leren. Hoe leren we ze dat?

Een goede leeromgeving is er één waar je er altijd bij hoort, je je niet hoeft te schamen, je fouten mag maken, zelfvertrouwen ontwikkelt, je kwetsbaar durft te zijn, je leert te kiezen.

Samen nieuwsgierig en leergierig te blijven is te bereiken in deze 7 stappen:

1. Zelfverwezenlijking

Het ontdekken van je innerlijke navigatie, leren kiezen begint bij het ontdekken van je verlangens en dromen. Als we weten wat ons gelukkig maakt, kunnen we onze leeromgeving daarop aanpassen. We willen leren om onszelf te ontdekken, om ons verbonden te voelen met onszelf en de ander. Om onze bijdrage te leveren aan onze omgeving vanuit onze passie en een plek in de wereld te vinden. Zo komen we bij gepersonaliseerd leren.

2. Jezelf zijn, authenticiteit

Als je echt durft te zijn en uitdrukking kunt geven aan wat je denkt of voelt, ben je authentiek. Het spelen van emoties in een rollenspel kan een veilige opstap zijn naar het uiten van emoties. Belangrijk is steeds de vraag te stellen aan het kind: hoe voel ik me hierover, wil ik dit wel of niet? Het grondbeginsel van zelfsturing is leren kiezen.
Uit angst om niet verbonden te zijn met anderen, conformeren we ons. Dan kan authenticiteit verloren gaan. Vertrouwen in jezelf versterkt authenticiteit, faalangst verstoort dit. Jezelf zijn is (leren) voelen wie jij werkelijk bent, daarvoor durven kiezen, en daarnaar leven.

3. Je bestemming vinden – zelfsturing

Als je wilt navigeren naar je bestemming heb je de volgende eigenschappen nodig:
-   Goed verbonden met je gevoel
-   Je droom of wens ontdekken en eraan werken
-   Moed om keuzes te maken
-   Zelfvertrouwen

4. Dromen ontdekken & realiseren

Kinderen helpen hun plek in de maatschappij te vinden is hen helpen hun passies en dromen te ontdekken en talenten die daarbij horen ontwikkelen. De Creatiespiraal van Marinus Knoope probeert antwoord te geven op de vraag in hoeverre en op welke manier de mens invloed heeft op zijn eigen omstandigheden. Dat is de natuurlijke weg van wens naar werkelijkheid. Dit creatieproces hoort thuis in een juiste, veilige omgeving. Het lijkt erop dat we voorbestemd zijn om onze dromen in de loop van ons leven werkelijkheid te laten worden. We kiezen onze wensen en dromen niet maar ontdekken ze. Je zou passie daarom ook kunnen zien als een roeping of opdracht. Kinderen moeten we vaardigheden mee geven om ze te kunnen verwezenlijken.

5. Creatie

Als we kinderen leren creëren en ze samen leren creëren (co-creatie) voegen we meer zingeving toe aan leren. Kinderen zijn vol en verwonderd als ze zelf iets maken. Samen iets maken werkt ook sterk verbindend en leert je dat je elkaars aanvullende kwaliteiten nodig hebt. Het creatieproces beslaat de volgende stappen:
1.   Wensen; benadruk dat de wens echt van henzelf moet zijn;
2.   Fantaseren; de natuurlijke verbeeldingskracht wordt gestimuleerd door dingen te visualiseren;
3.   Geloven; proberen is een belangrijke stap om faalangst te overwinnen; als je fouten maakt, heb je een nieuwe leerkans. De saboteur in je hoofd die zegt dat jij het niet kunt, moet gehoord worden en daarna zijn mond houden. De gedachten moeten opnieuw geprogrammeerd worden zodat er een overtuiging ontstaat het wél te kunnen.
4.   Beslissen; Alleen als je er zelf in gelooft, kun je de beslissing nemen om werkelijk iets te gaan doen.
5.   Delen: vertel je omgeving wat je van plan bent, wat je droom is. Vaak ontmoedigen leerkrachten en ouders kinderen om hen teleurstellingen te besparen; Maar juist in het omgaan met teleurstellingen, ligt de mogelijkheid om het opnieuw te proberen.
6.   Onderzoeken: wat heb je nodig om je droom te realiseren
7.   Plannen: we gaan van fantasie richting realiteit. Door een goede planning te maken, bevorder je het concreet worden van je wens.
8.   Doen: contacten leggen en samenwerking opstarten;
9.   Doorzetten: vaak zijn er momenten in het proces dat het tegenzit; kun je dan met teleurstellingen omgaan en een ander plan verzinnen of een alternatieve route? Dat hangt af van je zelfvertrouwen en geloof in je droom.
10.   Ontvangen; stilstaan bij succes en er van genieten is moeilijk. Vaak zorgen complimenten voor schaamte bij kinderen. Maar we mogen ontvangen, ontvangen hoort bij geven.
11.   Waarderen; kinderen een mening leren vormen over het uitgekomen resultaat, evalueren, elkaar feedback geven.
12.   Ontspannen: tot rust komen is belangrijk om concreet aan te bieden aan kinderen, anders komen zij hier niet toe. Leren ontspannen en genieten zonder schuldgevoel.

6. Verbinden vanuit het hart

Als we echt onze aandacht ergens op richten, leggen onze hersenen verbindingen met elkaar en onthouden we dit goed. Maar informatie die we als irrelevant zien, wordt niet opgeslagen in het langetermijngeheugen. Daarom hebben leerlingen moeite met het onthouden van informatie die voor hen niet interessant is. We moeten kinderen leren ontdekken waar ze echt enthousiast van worden. Het brein functioneert bovendien optimaal als we genoeg energie hebben, dus gezond eten, drinken en bewegen is belangrijk.

De bron van onze aandacht is onze bevlogenheid, onze passie.

Datgene wat je van nature graag doet met de bedoeling te leren en te creëren. Het is lastig voor kinderen verbonden te blijven met hun ware zelf in een wereld waarin je continu moet reageren op impulsen van buitenaf. Ook angst voor buitensluiting kan ons verleiden tot aanpassingsgedrag wat ons afleidt van wat we echt zelf voelen en willen. Zelfvertrouwen en oefening zijn nodig om verbonden te blijven met jezelf. Passiegericht onderwijs moet komen in de plaats van competentiegericht onderwijs. We moeten op zoek naar de wil, het vuur, de bezieling die binnenin ons zit. Je passie geeft je een goed gevoel en veel energie. Passie en talent gaan vaak samen. Het realiseren van je dromen en wensen zou je als bestemming kunnen zien. En achter elke bestemming ligt vaak weer een nieuwe bestemming.

7. Omgeving, veilig en inspirerend

Vertrouwen is het belangrijkste basisgevoel dat we een opgroeiend kind moeten meegeven. Zonder dat kun je je niet op een gezonde manier met jezelf en de ander verbinden. Een onveilige omgeving geeft angst. Bijvoorbeeld angst om continu beoordeeld te worden, of om er niet bij te horen.
Een omgeving die gebaseerd is op vertrouwen, laat ruimte over voor imperfectie.
Vaak zijn onze onderwijssystemen gebaseerd op wantrouwen richting leerlingen: Command, Control en Correct zijn de drie C’s die het kenmerken. Maar een veilige en inspirerende omgeving heeft andere randvoorwaarden, onder andere:
Je mag fouten maken en steeds opnieuw proberen;
Je hoeft je niet te schamen;
Je leert jezelf te uiten;
Je leert ontdekken wat je goed kunt; enz. enz.
In een veilige omgeving wordt samenwerking gestimuleerd op basis van onze verschillen. Zoek elkaars kwaliteiten op, benoem ze, maak er complimenten over en leer zo elkaar te waarderen. Zo is er steeds minder behoefte elkaar buiten te sluiten.
Een inspirerende omgeving kan meewerken deze doelen te verwezenlijken. Daarbij vinden veel leerlingen het prettig als er ook een ruimte is om tot rust te komen (stilteruimte).
Trigallez vertelt over haar ervaringen op haar theaterschool met het omgekeerde pyramide model. Hierin staan de leerlingen bovenaan en centraal, onderaan de pyramide staat de directie en de docenten. Zij zijn faciliterend bezit voor de leerlingen.

In het boek staan verschillende intermezzo’s van mensen die Trigallez verhaal ondersteunen met praktijkvoorbeelden of hun visie op onderwijs en leren. Voorbeelden zijn Paul Coelho, Paul Lassoij, Maurice de Hond.
In een nawoord vat Trigallez haar doel nog eens kort samen:

Leeromgevingen moeten een individuele, persoonlijke leerweg gaan faciliteren waarin de leerling zelfsturend is vanuit zijn persoonlijke drijfveren, passies, talenten en toekomstdromen.

Recensie

Trigallez is een bevlogen schrijfster die veel van haar inzichten heeft opgedaan in de praktijk van haar Talenten Theaterschool. Sterk is dat zij goede vragen stelt bij het (competitieve) onderwijssysteem dat faalangst kan bevorderen en zelfvertrouwen belemmert.

Met veel passie stelt zij de leerling en zijn mogelijkheden centraal in het hele leerproces. Zij laat zien dat leren niet kan zonder bevlogenheid en betekenis moet hebben voor de leerling.

Soms klinkt het erg idealistisch: zelfsturing en zelfverwerkelijking als drijfveren om gelukkig te worden, je bestemming ligt al klaar, je hoeft hem alleen nog maar te ontdekken.

Duidelijk is dat de auteur schrijft vanuit haar eigen achtergrond als directeur van een theaterschool. Voorbeelden uit haar boek komen vooral uit de creatieve- en sportwereld. Voor kinderen vaak ook de meest zichtbare beroepen. Het boek had aan zeggingskracht gewonnen als er meer variatie was in voorbeelden uit andere beroepsgroepen, zoals zorg of techniek.

Bij dit boek verscheen een droomdoeboek voor jongeren. Vooral hierin staat het geloof in je droom en in jezelf erg centraal. Volwassenen die niet geloven in de droom (omdat zij bang zijn voor teleurstellingen voor jou) moet je laten praten. Anderszijds benoemt Trigallez wel dat je flexibel moet zijn en mee bewegen als de weg van wens naar werkelijkheid anders gaat dan je dacht. Meer aandacht voor dat aspect was goed geweest: Op sommige momenten in je leven is het misschien ook goed je te laten leiden door wat op je weg komt en niet (alleen) je dromen en passies na te jagen. De maatschappij en de arbeidersmarkt zijn helaas niet zo flexibel en maakbaar dat zij voor iedereen een droombaan hebben.

Het droomboek-doe-boek zal bij sommige tieners zeker aanslaan. Er zijn er ook die waarschijnlijk zullen afhaken omdat er behoorlijk wat creativiteit, fantasie en zelfreflectie wordt gevraagd. Er blijven altijd leerlingen die voor een beroep kiezen zonder veel verandering en creativiteit – maar misschien met evenveel voldoening.

Voor iedereen die over zinvol leren nadenkt en meer wil weten over talenten ontdekken en leerlingen van binnenuit motiveren.

N.a.v. Chantal Trigallez, In 7 stappen naar zinvol leren, Leer jongeren hun passie, talenten en dromen ontdekken in het onderwijs, Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2016, 119 pag, ISBN 9789401438469.

Chantal Trigallez, Ontdek je passie en talenten, Droom-doe-boek voor jongeren, Uitgeverij Lannoo nv, Tielt, 2016, 104 pag, ISBN 9789401438292.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!