Relatie met leerling van invloed op welzijn docent

De relatie tussen docenten en leerlingen is een element van het pedagogisch klimaat in de klas. Goede relaties tussen docenten en leerlingen werken positief uit op de prestaties en motivaties van leerlingen. En docenten die in het algemeen een leidende en vriendelijke relatie met hun leerlingen hebben, ondervinden minder stress. Wanneer leraren een zelfde relatie ervaren in specifieke situaties zoals het begin van de les, heeft dat een gunstige invloed op hun welbevinden. Dat blijkt uit onderzoek van Anna van der Want in het voortgezet onderwijs. Het onderzoek is uitgevoerd aan de Technische Universiteit Eindhoven.

Het beeld dat docenten in het algemeen hebben van de relatie met hun leerlingen vormt hun interpersoonlijke identiteitsstandaard. Daarnaast verlenen zij een bepaalde betekenis aan specifieke situaties in de klas. De interpersoonlijke identiteitsstandaard en de waardering van klassensituaties vormen samen de zogenoemde interpersoonlijke rolidentiteit. Beide aspecten van de interpersoonlijke rolidentiteit kunnen worden gevat in een model. Dit model, de Interpersoonlijke Cirkel, is hieronder te zien en wordt ook wel de Roos van Leary genoemd.

Lagere stress

Er zijn gewenste en ongewenste interpersoonlijke identiteitsstandaarden. Gewenste zijn bijvoorbeeld leidend, helpend/vriendelijk, begrijpend. Ongewenste standaarden zijn onzeker, ontevreden, corrigerend. Gewenste interpersoonlijke identiteitsstandaarden zorgen voor minder stress. De meeste docenten in het voortgezet onderwijs zien zichzelf als leidend en vriendelijk in relatie tot hun leerlingen.

Gewenste match      

In haar onderzoek analyseerde Anna van der Want of de interpersoonlijke identiteitsstandaard correspondeert met hoe leraren bepaalde klassensituaties ervaren en wanneer dit het geval was. Uit het onderzoek blijkt dat drie groepen docenten te onderscheiden zijn:

1. Docenten die een gewenste match tussen hun interpersoonlijke identiteitsstandaard en de waardering van lessituaties hebben (beide rechtsboven in de cirkel). Dit is de grootste groep docenten.
2. Docenten die een gewenste mismatch hebben. Dit zijn docenten met een gewenste interpersoonlijke identiteitsstandaard zonder een overeenkomende waardering.      
3. Docenten die een ongewenste interpersoonlijke identiteitsstandaard met of zonder overeenkomende waardering hebben. Deze groep wordt de ongewenste (mis)matchers genoemd.

Een gewenste match is belangrijk voor het welzijn van docenten. Van der Want: “Mensen die in balans zijn, hebben meer geloof in eigen kunnen, hebben mogelijk een positievere werkbeleving en minder kans op een burn-out.”

Ontwikkeling

Of er een match is tussen de interpersoonlijke identiteitsstandaard en de waardering van klassesituaties is geen statisch gegeven. Docenten kunnen hierin veranderen, ook de docenten met meer ervaring. Uit het onderzoek van Van der Want blijkt dat leraren die gewenste matchers waren, dat bleven. Maar een aantal gewenste mismatchers waren na twee jaar veranderd in gewenste matchers. Dat betekent dat de interpersoonlijke rolidentiteit beïnvloedbaar is. Beginnende en ervaren leraren kunnen deze dus nog verder ontwikkelen en veranderen.

Samenvatting 

Anna van der Want onderzocht aan de TU Eindhoven de relatie tussen docenten en leerlingen in het voortgezet onderwijs. Goede relaties verbeteren leerlingprestaties, motivatie en verminderen docentstress. Centraal staat de interpersoonlijke rolidentiteit, bestaande uit de algemene zelfperceptie van docenten (identiteitsstandaard) en hun beleving van specifieke klassensituaties, weergegeven in de Interpersoonlijke Cirkel (Roos van Leary). Gewenste standaarden, zoals leidend en vriendelijk, leiden tot minder stress. Uit het onderzoek blijken drie docentgroepen:

1. Gewenste matchers (grootste groep): identiteitsstandaard en situatiebeleving passen goed (rechtsboven in de cirkel).

2. Gewenste mismatchers: gewenste standaard zonder overeenkomstige situatiebeleving.

3. Ongewenste (mis)matchers: ongewenste standaard (bijv. onzeker) met/ zonder overeenkomst.

Een gewenste match bevordert welzijn, zelfvertrouwen en vermindert burn-outrisico. De interpersoonlijke rolidentiteit is dynamisch: docenten kunnen zich ontwikkelen, ook na jaren ervaring. Zo evolueerden sommige mismatchers naar matchers. Dit onderstreept dat professionele groei mogelijk blijft, wat relevant is voor training en ondersteuning van docenten.

Bronnen

• Want, A. C. van der, (2015). Teachers’ Interpersonal Role Identity. Technische Universiteit Eindhoven.
• Kerpel, A. (2014). Het pedagogisch klimaat. Geraadpleegd op 10-02-2016 van https://wij-leren.nl/pedagogisch-klimaat-artikel.php
• Stevens, L. (2014). Pedagogisch (basis) klimaat. Geraadpleegd op 10-02-2016 van https://wij-leren.nl/pedagogisch-basisklimaat.php
• Kerpel, A. (2014). Werken met de Roos van Leary. Geraadpleegd op 10-2-2016 van https://wij-leren.nl/werken-met-de-roos-van-leary.php
• Stevens, L. (2014). Overdenken en doen. Geraadpleegd op 10-02-2016 van https://wij-leren.nl/over-denken-en-doen.php
• Bij dit artikel is gebruik gemaakt van het persbericht van het NRO.