Gedragsproblemen in de klas

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

 

  Geplaatst op 1 juni 2014

  >> Gedragsproblemen in de klas direct bestellen.

Kinderen met gedragsproblemen hebben het moeilijk. En hun leerkrachten ook. Hoe kun je een leerling met een gedragsprobleem of stoornis ondersteunen? Wat werkt, wat juist niet?  

Het boek Gedragsproblemen in de klas van Anton Horeweg staat vol met informatie en praktische tips over het omgaan met gedragsproblemen. Na een inleidend hoofdstuk over probleemgedrag, de rol van de leerkracht en preventieve maatregelen komen bekende en onbekende gedragsproblemen aan de orde. 

Gedragsproblemen: twee soorten

Gedragsproblemen kun je onderverdelen in externaliserend en internaliserend gedrag:
  • Externaliserend: Dit is gedrag waar de omgeving last van heeft. Bijvoorbeeld agressief gedrag. 
  • Internaliserend: Hier heeft het kind zelf vooral last van. Bijvoorbeeld faalangst.
Als leerkrachten denken aan gedragsproblemen, denken ze vooral aan externaliserend gedrag.

Preventief werken

Er zijn maatregelen die preventief werken bij gedragsproblemen. Om er een paar te noemen:
  • Zet allereerst in op de relatie met de leerlingen en bewaak de relatie tussen de leerlingen.
  • Sta bij de deur aan het begin van de les om de leerlingen te verwelkomen. Je kunt hieruit een hoop aflezen over hun stemming.
  • Zorg voor een duidelijke omgeving en voorspelbare lessen, zorg dat je goed te volgen bent.
  • Zorg voor een positieve groepssfeer en geef de groep verantwoordelijkheid.
  • Laat de kinderen succeservaringen opdoen en benoem die ook.
  • Heb hoge verwachtingen en spreek die ook uit. 
  • Behandel iedereen gelijkwaardig, maar niet gelijk.
  • Signaleer leerproblemen tijdig en pak ze aan, want als ze langdurig voorkomen kunnen er gedragsproblemen bij komen.
  • Wees je bewust van jouw leerkrachtgedrag: jouw handelen kan problemen voorkomen. 

Probleemgedrag aanpakken

Als er toch probleemgedrag is, maak dan gebruik van observatie-instrumenten om het gedrag zo objectief mogelijk in kaart te brengen. Die kunnen je beeld bijstellen. Zelf kun je het gevoel hebben dat een leerling altijd achterstevoren zit of door de klas roept, terwijl een objectieve observatie laat zien dat het in de praktijk minder is dan je denkt. Enkele observatie-instrumenten zijn: de tijdsteekproef, de basislijnobservatie en de ABC-analyse. 

ADHD

Na het hoofdstuk over probleemgedrag behandelt de auteur als eerste ADHD. Hij start met de maatschappelijke discussie over ADHD, de comorbiditeit en de signalering. Daarna komt de vraag aan bod: Wat kun je doen in de klas? Enkele tips:
  • Vertel wat je verwacht, benoem  gewenst gedrag.
  • Geef het kind de ruimte om een bewegen, beweeg ook veel met de hele klas.
  • Spreek samen een teken af, waarmee je het kind onopvallend kunt herinneren aan de afspraak.
  • Stel duidelijke grenzen, maar ‘zie’ niet alles. 
  • Help het kind structuur aanbrengen; maak stappenplannen en verdeel het werk in kleine stapjes. 
  • Zorg voor een rustige werkplek en leer het kind die plek op te ruimen voordat hij aan een nieuwe taak begint.
  • Maak steeds opnieuw afspraken voor vrije situaties, want ze vergeten de afspraken snel.
  • Gebruik de vrolijke, drukke kant zoveel mogelijk!

ADD

Over ADD is niet veel gepubliceerd. Waarom? Misschien omdat het een internaliserende stoornis is, waar de buitenwereld weinig last van heeft. Je moet goed observeren om ADD te ontdekken. Het kernprobleem is aandachtstekort. Signalen van ADD in de klas zijn: nooit op tijd klaar, spullen kwijtraken, chaotisch, dromerig, te laat komen en niet weten welke opdracht ze moeten maken.
 
Veel problemen bij kinderen met ADD komen door het beperkter functioneren van de executieve functies. Deze functies sturen de cognitieve functies aan. De executieve functies regelen bijvoorbeeld het starten met een taak en het richten en vasthouden van de aandacht.
 
Enkele tips voor het omgaan met ADD in de klas:
  • Geef veel interactieve instructie. Meedoen gaat beter dan alleen luisteren.
  • Help kinderen met ADD altijd op gang. Bemoedig veel, op een positieve manier. 
  • Bedenk dat het niet afhebben van het werk voor het kind net zo frustrerend is als voor jou. Het is onvermogen, geen onwil. 
  • Verminder de hoeveelheid werk, zodat het kind ook succeservaringen opdoet. 
  • Help het kind structuur aanbrengen; maak stappenplannen en verdeel het werk in kleine stapjes. 
  • Laat de leerling geen bordlessen overschrijven, dit is vaak een te grote opgave. Geef het de aantekeningen van een medeleerling. 
  • Houd het kind in de gaten in sociale situaties en met gym.

Autisme

De zwakke kanten van autisme zijn aardig bekend. Maar … is er genoeg oog voor de sterke kanten? Anton Horeweg noemt een hele lijst met sterke kanten. Om er een paar te noemen:
  • Doordat veel kinderen met autisme beelddenkers zijn, kunnen ze soms oplossingen zien die je zelf niet ziet. 
  • Ze zijn vaak goed in analytisch en deductief denken. 
  • Ze kunnen vaak goed schematische weergaven lezen en systematiseren.
  • Ze hebben een scherp oog voor details.
  • Ze kunnen heel nauwkeurig werken.

Auti-communicatie

In het communiceren met deze kinderen zijn er een aantal basisregels:
  • Communiceer positief.
  • Gebruik geen vage open vragen.
  • Let op je mimiek en je lichaamstaal.
  • Beperk je woordenvloed.
  • Geef duidelijke opdrachten. Gebruik hierbij het ‘Geef me de vijf®’principe: Wat, wanneer, met wie, waar en hoe.
  • Geef bedenktijd, zodat de boodschap kan landen.
  • Trek de aandacht van het kind als je wat wilt zeggen.
  • Gebruik geen beeldspraak. Als je het wel doet, leg het dan uit.
  • Wees concreet.
Enkele algemene tips voor in de klas:
  • Visualiseer: gebruik schema’s, plaatjes en stappenplannen. 
  • Maak bij leertaken duidelijk wat hoofd- en bijzaken zijn.
  • Geef het kind een time-out plek waar het zich kan terugtrekken. 

ODD / CD

De stoornissen ODD/CD zijn vaak erg zwaar voor de omgeving. Over het algemeen zijn de gedragingen bij CD meer grensoverschrijdend dan bij ODD. Wat zijn het precies voor stoornissen?
ODD staat voor Oppositional Defiant Disorder. In het Nederlands: Oppositioneel Opstandige Gedragsstoornis. 
 
De belangrijkste kenmerken van ODD:
  • Dwars en uitdagend gedrag.
  • Heftig emotioneel gedrag.
  • Wraakzuchtig gedrag.
ODD is aangeboren, maar het kan verergeren door de risicofactoren in het kind en in de omstandigheden. 
 
CD staat voor Conduct Disorder. In het Nederlands: Gedragsstoornis.
 
Kenmerken van CD:
  • Agressie tegen mens en dier.
  • Eigendommen van anderen schenden.
  • Onbetrouwbaar gedrag of diefstal.
  • Ernstige overtreding van regels.
Wat kun je doen in de klas?
  • Zet allereerst in op de relatie, hoe moeilijk dat ook is.
  • Geef veel complimenten. Ook dit kan erg lastig zijn...
  • Stel duidelijke, reëel grenzen.
  • Als het kind iets moet, geef het dan – zo mogelijk – keuze uit twee alternatieven.
  • Bij overtreding: Zet het kind dan op de time-outplek zonder er veel woorden aan vuil te maken. Leg de situatie kort en zakelijk uit en ga niet in discussie. 
  • Zorg dat het kind aan het werk is.
  • Geef duidelijke boodschappen en gebruik geen sarcasme.
  • Leer het kind weg te lopen uit conflictsituaties en laat de groep meehelpen door niet te reageren als een conflict ontstaat.
  • Probeer triggers te voorzien. Triggers zijn situaties die een bepaalde reactie uitlokken. Voorbeelden: hinder van anderen, stress, nieuwe situaties, pesten en uitdagen.
  • Houd het kind wel verantwoordelijk voor zijn daden: schade maken betekent schade herstellen.

DCD

DCD staat voor Developmental Coördination Disorder. Het is beter bekend als dyspraxie. Het komt voor bij ongeveer 2 tot 5% van de kinderen. Kinderen met DCD hebben problemen met de motoriek en met de ruimtelijk oriëntatie. Dit zorgt voor problemen bij rekenen, lezen, schrijven, spelling, topografie en gym.

Hechtingsproblemen

Een kind kan hechtingsproblemen krijgen als de ouders niet sensitief en responsief reageren op de behoeften van hun kind. Sensitief en responsief wil zeggen: ouders zien wat het kind nodig heeft en ze reageren daar adequaat op. 
 
Er zijn een aantal gedragspatronen die kinderen met hechtingsproblemen kunnen laten zien:
  • Klamperig-eisend gedrag. Het kind klampt zich vast aan de leerkracht. 
  • Rebellie. Het kind doet stoer en brutaal en wantrouwt anderen.
  • De meegaande robot. Het kind is beleefd. Het kind toont weinig emoties.
  • Onverschillig-koel. Het kind zoekt het vooral in materiele zaken, in plaats van in relaties. 
  • Superster. Het kind kan erg succesvol zijn. Hij/zij stort zich op het werk. Vaak gaat dit samen met perfectionisme.
  • Parentificatie. Het kind wil ouders beschermen en wil dat zij geen zorgen hebben. 
Kinderen met hechtingsproblemen hebben in hun leven ondervonden dat volwassenen niet altijd te vertrouwen zijn. Daarom vragen zij zich af: Is de leerkracht te vertrouwen? Dat gaan ze testen. Voor jou als leerkracht geldt: wees betrouwbaar tot in het uiterste!
 
Enkele tips:
  • Laat het kind zich veilig, welkom en gezien voelen.
  • Geef veel positieve feedback, aanmoediging en succeservaringen.
  • Zorg voor structuur en wees voorspelbaar. 
  • Zorg dat jij de baas bent.
  • Wees alert op het uitspelen tussen thuis en school, ouders en leerkrachten.

Syndroom van Gilles de la Tourette

De kernsymptomen zijn:
  • Motorische tics, ongecontroleerde bewegingen. Enkele seconden, of zelfs tien minuten.
  • Vocale tics, ongecontroleerde geluidjes. Keelschrapen, piepen, klakken.
  • Cognitieve tics, terugkerende gedachten of beelden.
  • Sensorische tics, een onaangename sensatie die pas weggaat als je toegeeft aan de tic.
Gilles de la Tourette heeft gevolgen voor de concentratie, de informatieverwerking, gevoeligheid voor externe prikkels, gestructureerd werken en plannen, het zelfvertrouwen en het zelfbeeld. 
 
Enkele tips:
  • Leg aan de groep uit wat Gilles de la Tourette inhoudt, na overleg met het kind en de ouders.
  • Probeer zo min mogelijk aandacht te schenken aan de tics.
  • Eis niet dat het kind de tics onderdrukt, want tics nemen juist toe bij stress of bij pogingen om ze te onderdrukken.
  • Zorg voor een plek waar het kind zich kan ontladen.

NLD

NLD staat voor non-verbale leerstoornis. Kinderen met NLD kunnen auditieve informatie veel beter verwerken dan visuele of tactiele informatie. Ze hebben dus problemen met het waarnemen en uitvoeren van taken. Ook begrijpen ze sociale interacties niet zo goed. Ze hebben vaak moeite met vakken zoals rekenen, topografie, begrijpend lezen en schrijven. Ze hebben vaak een gebrekkig ruimtelijk inzicht. Kinderen met NLD worden vaak niet herkend, omdat ze verbaal sterk zijn. 
 
Enkele tips: 
  • Leg veel mondeling uit, want deze kinderen leren auditief. 
  • Let op dat je deze leerlingen niet overschat. Ze kunnen goed praten, maar dat wil niet zeggen dat ze alles begrijpen. 
  • Beperk de schrijftaken.
  • Gebruik stappenplannen om het werk te ordenen.
  • Geef meer tijd bij toetsen en neem ze eventueel mondeling af. 

Angststoornissen en depressie

Angststoornissen uiten zich op drie gebieden:
  • Fysiologisch, zoals buikpijn, hoofdpijn, zweten en gespannen zijn.
  • Cognitief, zoals veel piekeren en nare gedachten.
  • Gedragsmatig, zoals vastklampen, vermijden, huilen of geïrriteerd gedrag. 
In dit hoofdstuk komen ook selectief mutisme, gegeneraliseerde angststoornis, separatieangst, OCD en PTSS aan de orde.
 
Kinderen met een depressie kunnen verschillende soorten gedrag vertonen:
  • Vertraagd gedrag: ze bewegen, reageren en praten langzamer.
  • Versneld gedrag: ze laten rusteloos en geagiteerd gedrag zien en zijn steeds in beweging.
  • Regressief gedrag: ze laten gedrag uit een eerdere ontwikkelingsfase zien, zoals duimzuigen.
Tips voor in de klas:
  • Zorg allereerst voor een veilige sfeer van vertrouwen.
  • Werk aan het zelfvertrouwen.
  • Blijf het kind bij de groep betrekken.
  • Als het kind over zelfdoding praat, wees dan erg alert en licht de ouders in.

Agressie

Er zijn twee soorten agressie: reactieve agressie en proactieve agressie. Reactieve agressie komt voor uit onmacht, proactieve agressie is berekenend gedrag.
 
Agressief gedrag verloopt volgens een bepaald patroon. Soms komt het voor je gevoel uit de lucht vallen, maar er zijn al signalen geweest die je waarschijnlijk gemist hebt. Het is goed om de fasen te kennen, want dan kun je agressief gedrag proberen te voorkomen.  De fasen zijn:
  • Voorafgaande fase. Het kind vertoont al fysiologische tekenen, zoals gespannen spieren, bleek worden, snellere ademhaling en het verwijden van de pupillen.
  • Aanzetfase. Het kind gedraagt zich al iets anders dan normaal.
  • Escalatiefase. Het kind is niet meer voor rede vatbaar.
  • Crisisfase. Het kind kan niet meer helder nadenken en verliest de controle over zijn agressieve impulsen. 
  • Herstelfase. Het kind kalmeert en keert terug naar zijn normale gedragspatroon, maar het kan meer dan een uur duren voordat het kind echt rustig is.
  • Postcrisis of depressiefase. Het kind kan weer helder nadenken, is mentaal en fysiek uitgeput. Het kind beseft wat er gebeurd is. Waarschijnlijk heeft het kind last van spijt en schaamte, al laat hij/zij dat niet merken.
Tips:
  • Tolereer agressie niet.
  • Herken de fases in de agressiecurve. 
  • Bekijk je leerkrachtgedrag kritisch.
  • Bekijk de onderwijsleersituatie, of het kind misschien daardoor gefrustreerd raakt.

Faalangst

Positieve faalangst doet je beter presteren, maar negatieve faalangst kan je juist in de weg zitten om te presteren. Negatieve faalangst kan voorkomen op cognitief, sociaal of motorisch gebied. Cognitieve faalangst kan twee reacties uitlokken: of het kind gaat keihard werken voor een goed cijfer, of het kind doet juist niets meer. 
 
Kinderen met faalangst denken dat anderen hen alleen de moeite vinden bij goede prestaties. Ze schrijven succes vaak toe aan toeval, en mislukkingen aan eigen falen.
 
Tips voor in de klas:
  • Laat merken dat fouten maken mag.
  • Probeer te zorgen dat ze reëel eisen stellen aan zichzelf. 
  • Praat over faalangst, dan merken kinderen dat zij niet alleen staan daarin. 
  • Neem de tijdsdruk weg bij toetsen.
  • Geef alleen een klassikale beurt als je zeker weet dat het antwoord goed zal zijn.
  • Geef geen beurt voor het bord, maar laat ze vanaf hun plek het antwoord vertellen.

Pestgedrag

Er zijn verschillende vormen van pesten. Meestal wordt een kind op meerdere manieren gepest:
  • Verbaal pesten: onaardig, gemeen, schelden.
  • Relationeel pesten: uitsluiten, negeren, zwartmaken, roddelen.
  • Fysiek pesten: duwen, schoppen, slaan.
  • Materieel pesten: spullen afpakken, verstoppen of beschadigen.
  • Mentaal pesten: bedreigen en chanteren.
Tips om pesten te voorkomen:
  • Probeer pesten te voorkomen door te sturen in het groepsvormingsproces, door samenwerkingsvormen te gebruiken en door preventief erover te praten.
  • Niemand in school mag pesten tolereren en elk volwassen personeelslid moet direct ingrijpen bij pestgedrag. Dus groepsoverstijgend en schoolbreed. 
  • Wees alert op pestplekken: onoverzichtelijke hoekjes van het plein, de toiletten en de kleedkamers.
Enkele tips als er pestgedrag is:
  • Leg de groep uit dat pesten kan stoppen als ze gezamenlijk optreden.
  • Leg het pestproces en de rollen uit.
  • Prijs kinderen die opkomen voor de gepeste om hun moed.
  • Zeg dat ze pesten altijd moeten melden bij jou, dat dit geen klikken is.

Executieve functies

De executieve functies horen bij het denkvermogen. Het is een verzamelnaam voor denkprocessen (functies) in het brein die belangrijk zijn voor het denken (cognitie) en het uitvoeren (executie) van sociaal, efficiënt en doelgericht gedrag. De executieve functies worden vaak ingedeeld in clusters:
  • Cluster 1. Plannen, organiseren, prioriteiten stellen en opstarten.
  • Cluster 2. Aandacht richten, vasthouden en wisselen.
  • Cluster 3. Aandacht volhouden, inspanning, verwerkingssnelheid.
  • Cluster 4. Emoties reguleren.
  • Cluster 5. Werkgeheugen.
  • Cluster 6. Zelfregulatie. 
De executieve functies spelen een belangrijke rol in het functioneren van het kind. De school kan een belangrijke bijdrage leveren door deze vaardigheden met kinderen te oefenen. 
 
Het boek Gedragsproblemen in de klas sluit af met een indrukwekkende literatuurlijst. 

Recensie 

Het aantal leerlingen met gedragsproblemen in het reguliere onderwijs zal naar verwachting sterk toenemen na de invoering van de Wet Passend Onderwijs. Is elke leerkracht daarvoor toegerust? Dit praktische handboek is een geschikt hulpmiddel daarvoor. Bij elk gedragsprobleem staan handige tips, die direct toepasbaar zijn in de klas. Het boek is goed toegankelijk en leest prettig. Het geeft een goed overzicht van wat nodig is om te weten van gedragsproblemen. Dit boek is een must read voor leerkrachten en PABO-studenten.

Bestellen

N.a.v. Gedragsproblemen in de klas, Anton Horeweg, 272 blz., Uitgeverij LannooCampus, ISBN 978 94 014 321 84, € 29, 99.
 

 

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Bestellen

Het boek Gedragsproblemen in de klas is te bestellen via:

Gerelateerd

Webinar
Roos van Leary in de klas
Roos van Leary in de klas
Gratis webinar met Niels de Jong
Wij-leren.nl Academie 
Congres
Hoogsensitieve jongeren
Hoogsensitieve jongeren
Signaleren en begeleiden van prikkelgevoelige leerlingen
Medilex Onderwijs 
Passend Onderwijs
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Aurecool ondersteunt jou bij begrijpen en bevorderen van de soc-emo ontwikkeling van elke leerling.
Aurecool 
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.Handboek gedrag op school
Handboek gedrag op school - Anton Horeweg.
Machiel Karels
Gedragsproblemen
Indicaties van gedragsproblemen en werkhoudingproblemen.
Machiel Karels
Boeken Top 10 - 2017
Top 10 - Onderwijsboeken 2017.
redactie
Boeken Top 10 - 2018
Top Tien Onderwijsboeken 2018.
redactie
Tips in de klas - Tourette
Tips voor omgaan met het tourette-syndroom.
Anton Horeweg
Faalangst uitleg
Faalangst - Signalering en praktische tips
Arja Kerpel
ADHD uitleg
ADHD - symptomen - kenmerken - diagnose - behandeling
Arja Kerpel
Hechtingsstoornissen
Hechtingsstoornissen - kenmerken - signalering - tips
Arja Kerpel
Functionele buikpijn - wat kan de leerkracht?
Omgaan met functionele buikpijnklachten bij kinderen
Peter de Vries
Tips voor mentoren in begeleiding problematiek
De morele plicht van elke mentor
Ivo Mijland
Explosief agressief gedrag (2)
Explosief/agressief gedrag bij kinderen. Wat kun je doen in je klas? (2)
Anton Horeweg
Explosief agressief gedrag (1)
Explosief/agressief gedrag bij kinderen. Wat kun je doen in je klas? (1)
Anton Horeweg
Gilles de la Tourette
Gilles de la Tourette - symptomen - behandeling - test
Machiel Karels
Tips in de klas - hechtingsproblemen
Hechtingsproblemen - tips voor de leerkracht
Anton Horeweg
Tips in de klas - nld
NLD - Tips voor de leerkracht
Anton Horeweg
Fysiek straffen
Straffen in de klas - Historisch overzicht van visie op fysieke straf
Kees van Overveld
Tips voor gedragsproblemen in de klas - faalangst
Faalangst - Tips voor de leerkracht
Anton Horeweg
Maatwerk en vakmanschap
Van maatwerk naar vakmanschap bij gedragsproblematiek
Peter Mol
Depressie en zelfmoord
Zelfmoordgedachten bij hoogbegaafde kinderen
Lisanne van Nijnatten
Coaching leerling
Wat verdieping in de zorgleerling voor u én de zorgleerling kan betekenen
Joop Stroes
ODD tips
ODD - tips voor de leerkracht
Anton Horeweg
Professionele houding
Passend onderwijzen vanuit vier dimensies
Peter Mol
Neurofeedback en werkgeheugentraining
ADHD behandeling: placebo-effect of bewezen werking?
Miriam de Heer
Voeding en lifestyle
Wat werkt bij ADHD? Over lifestyle, voeding en vitamines.
Miriam de Heer
Interventies gedragsproblemen
Interventie bij gedragsproblemen - De Eerste Stap
Monique Baard
Dyslexie tips
Dyslexie - tips voor de leerkracht
Anton Horeweg
ADHD tips
ADHD - tips voor de leerkracht
Anton Horeweg
ASS tips
ASS: Autisme Spectrum Stoornis - tips voor de leerkracht
Anton Horeweg
Getraumatiseerde kinderen
Connectie in plaats van correctie - kinderen met trauma
Willem de Jong
Onveilige hechting
Een neurobiologisch perspectief op hechtingsproblematiek
Henk Galenkamp
Pesten tips
Pesten: wat kun je doen in de klas?
Anton Horeweg
ADD tips
ADD - Hoe ga je er mee om in de klas
Anton Horeweg
Omgaan met agressie
Korte lontjes en coole gasten. Gericht omgaan met agressie in school
Kees van Overveld
Gedragsproblemen tips
Gedragsproblemen: rol pedagogische sensitiviteit leerkracht
Peter de Vries
Preventie gedragsproblemen
Onderwijs en gedragsproblemen: Prioriteit voor preventie
Kees van Overveld
Werken met Groepsplan gedrag
Passend onderwijs: werken met een groepsplan gedrag
Kees van Overveld
Groepsprocessen
Groepsprocessen in de klas
Anton Horeweg
Probleemgedrag in gradaties
Het ene gedragsprobleem is het andere niet
Kees van Overveld
ADHD misdiagnose
Diagnose ADHD Schoenmaker blijf bij je leest
Willem de Jong
Talentontwikkeling van executieve functies
Talentontwikkeling: de waarde van executieve functies
Nadine van der Hart
Externaliserend gedrag en investeren in relatie
Omgaan met agressief en asociaal gedrag? Investeer in de relatie!
redactie
Sociale veiligheid, wat is het
Waar het bij sociale veiligheid écht om draait -1-
Henk Galenkamp
Gedragsproblemen vanuit prikkels van het brein
Gedragsproblemen: een verkeerde afslag in het brein
Kees van Overveld
Sociale veiligheid - omgaan met angst en boosheid
Sociale veiligheid - over (dis)functionele angst en boosheid -2-
Henk Galenkamp
Hardnekkig probleemgedrag moeilijke groep
Omgaan met probleemgedrag in de groep
Kees van Overveld
Sociale veiligheid consequent betrouwbaar toegankelijk polyvaaltheorie
Sociale Veiligheid: wat we voor leerlingen kunnen betekenen -3-
Henk Galenkamp
Gilles de la Tourette
Gilles de la Tourette - symptomen - behandeling - test
Machiel Karels
Goed gedrag aanleren vraagt om een professionele schoolcultuur
Onderwijs is teamsport. Goed gedrag aanleren ook.
Anton Horeweg
Klassenfeestjes, manier om sociale uitsluiting tegen te gaan
Klassenfeestjes, een feestelijke manier om sociale uitsluiting tegen te gaan
Laura Batstra
Brutaal, boos of agressief gedrag op school
Brutaal, boos of agressief gedrag op school
Marleen Legemaat
Gedraag je!
Gedraag je! Toegepaste gedragsleer voor een goed werkklimaat
Marleen Legemaat
Lessen in orde
Lessen in orde - Handboek voor de onderwijspraktijk
Marleen Legemaat
Wat stuitert daar door je klas?
Wat stuitert daar door je klas? Over kinderen met ADHD en hun leraren
Helèn de Jong
Gedragsproblemen bij kinderen
Gedragsproblemen bij kinderen
Marleen Legemaat
Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen
Lesgeven aan getraumatiseerde kinderen
Anton Horeweg
Wiebelen en friemelen in de klas
Wiebelen en friemelen in de klas
Arja Kerpel
Grip op de groep
Grip op de groep - Hoe vorm je een positieve groep?
Arja Kerpel
Vluchtelingenkinderen
Ontwrichte kinderen in het onderwijs
Willem de Jong
Slim maar...
Slim maar.. Hoe je de executieve functies kunt versterken
Arja Kerpel
Autisme op school
Autisme op school - een passend aanbod binnen passend onderwijs
Arja Kerpel
Pesten aanpakken
Pesten aanpakken - lessenserie voor de basisschool
Arja Kerpel
Omgaan met Asperger
Omgaan met Asperger in de klas
Arja Kerpel
Voorkom probleemgedrag
Voorkom probleemgedrag
Arja Kerpel
Groepsplan gedrag
Groepsplan gedrag - passend onderwijs in PO en VO
Arja Kerpel
Gedragsoplossingen voor de moeilijke groep
Gedragsoplossingen voor de moeilijke groep
Marleen Legemaat
Omgaan met adhd op school
Omgaan met ADHD op school
Anton Horeweg
ADHD in de klas; praktische gids voor leraren
ADHD in de klas; praktische gids voor leraren
Niels de Jong
ADHD is geen ziekte
ADHD is geen ziekte
Laura Batstra


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Executieve functies in een video van één minuut uitgelegd
Executieve functies in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Hechtingsstoornis in een video van één minuut uitgelegd
Hechtingsstoornis in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Groepsdynamica in een video van één minuut uitgelegd
Groepsdynamica in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



Wij-leren.nl Academie

Gedragsproblemen in de klas

Inschrijven nieuwsbrief



add
adhd
agressie
angststoornis
asperger
ass
attributie
autisme
cd
dcd
depressie
dyspraxie
executieve functies
faalangst
gedragsproblemen
gedragsstoornissen
gilles de la tourette
hechtingsstoornissen
nld
odd
parentificatie
pdd
pdd-nos
pesten
pestprotocol
probleemjongeren
responsiviteit
selectief mutisme

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest