Formatief betekent dat je de prestaties van een leerling niet vergelijkt met die van andere leerlingen, maar met zijn eerdere resultaten. Formatief toetsen is de tegenhanger van summatief toetsen. Bij summatief beoordelen geef je een cijfer gebaseerd op een norm. Bij formatief beoordelen ben je gericht op de ontwikkeling: wat is goed en hoe kun je het nog beter maken?
Assessment heeft betrekking op de manier waarop je leerlingen vooruit helpt in hun leerproces: onder andere door feedback te geven, door vragen te stellen, door het leerdoel helder te maken en door aan te geven hoe een ‘goed’ leerresultaat eruit ziet. Dit assessment krijg je op drie manieren:
- Teacher-assessment: door als leerkracht de juiste vragen te geven en feedback te geven op het leren.
- Peer-assessment: door gesprekken met klasgenoten, praatmaatjes.
- Self-assessment: door te reflecteren op je eigen leerproces en resultaten.
Kenmerken formatieve assessment
Een effectief leerproces vraagt om verschillende didactische en pedagogische principes die bijdragen aan de ontwikkeling van leerlingen. Hierbij spelen meerdere elementen een rol:
- Duidelijke leerdoelen. Leerlingen weten wat ze moeten leren en waarom dit belangrijk is. Dit geeft richting aan het leerproces en helpt bij zelfregulatie.
- Succescriteria die met de leerlingen opgesteld zijn. Door samen succescriteria te formuleren, krijgen leerlingen inzicht in wat van hen verwacht wordt en kunnen ze hun eigen voortgang beter beoordelen. Dit draagt bij aan eigenaarschap.
- Een growth mindset en metacognitieve vaardigheden. Leerlingen worden gestimuleerd om te reflecteren op hun eigen leren, uitdagingen aan te gaan en doorzettingsvermogen te ontwikkelen.
- Heterogene groepen. Werken in heterogene groepen bevordert samenwerking en stimuleert leerlingen om van elkaar te leren.
- Goede voorbeelden analyseren en delen. Door sterke voorbeelden te bespreken voordat leerlingen aan hun eigen product werken, krijgen ze inzicht in kwaliteit en leren ze hun werk te verbeteren.
- Effectieve klassengesprekken, vragen, taken en lesafsluiting. Door middel van gerichte didactische werkvormen en interactie worden leerlingen actief betrokken bij het leren.
- Feedback geven die leerlingen vooruithelpt. Dit kan zowel door de leraar als door klasgenoten in de vorm van coöperatief leren, waarbij leerlingen elkaars hulpbron zijn door bijvoorbeeld praatmaatjes.
- Leerlingen betrekken bij de lesvoorbereiding. Dit vergroot hun motivatie en betrokkenheid, waardoor ze actiever deelnemen en verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leerproces.
Door deze strategieën toe te passen, worden leerlingen actief betrokken bij hun leerproces en ontwikkelen ze vaardigheden die bijdragen aan hun succes op lange termijn.
Bron: Clarke, S. Leren zichtbaar maken met formatieve assessment (Bazalt, 2016)
Formatieve feedback
Formatieve feedback geeft leerlingen of studenten inzicht in hun sterke en zwakke punten en helpt hen het eigen leerproces te verbeteren. Digitaal toetsen biedt mogelijkheden om formatieve feedback te standaardiseren en om rijke feedback te geven (bijvoorbeeld links naar relevante achtergrondinformatie).
Peer assessment
Bij peer assessment (ook wel peer review of peer feedback genoemd) beoordelen leerlingen of studenten (peers) elkaars producten en voorzien elkaar van feedback. In sommige digitale toetssystemen kan de mogelijkheid van peer assessment ingesteld worden. (Bron: Surf.nl)
Laatst geactualiseerd op 10 februari 2025
