Omgaan met Asperger in de klas

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 1 juni 2014

>> Omgaan met Asperger direct bestellen.

Omgaan met Asperger

Elke leerling heeft recht op passend onderwijs. Ook een leerling met het syndroom van Asperger. Maar… hoe realiseer je dat? Het boek Omgaan met Asperger in de klas van Matt Winter en Clare Lawrence staat vol nuttige informatie en praktische tips voor in de klas.

Wat is het syndroom van Asperger?

Kenmerkend voor deze stoornis zijn problemen binnen de volgende vier gebieden:

Sociale interactie.
Communicatie.
Verbeeldingskracht.
Sensorische overgevoeligheid. Deze overgevoeligheid voor zintuiglijke waarnemingen betreft vaak: fel licht, lawaai, smaak, structuur, geur en aanraking.

Signalen

De leerling houdt van routine en structuur.
Het kind heeft problemen met de non-verbale communicatie.
Het kind kan de emoties van een ander niet goed inschatten.
Het kind heeft moeite met het reguleren van de emoties. Soms reageert het veel heftiger dan bij de situatie past, soms reageert het met een ongepaste emotie.
De leerling heeft speciale interesses, waar hij/zij veel van weet.
De leerling begrijpt uitdrukkingen en gezegden niet.
De leerling is erg motorisch onhandig en kan een vreemde manier van lopen hebben.

Deze lijst met signalen is niet uitputtenend, er zijn nog veel meer symptomen. Een kind hoeft niet alle kenmerken te laten zien om de stoornis van Asperger te hebben.

Positieve kenmerken

Laten we vooral de positieve kanten van kinderen met Asperger niet vergeten:

Ze hebben een sterk gevoel voor normen en rechtvaardigheid.
Ze zijn eerlijk, betrouwbaar.
Ze kunnen veel feitelijke informatie onthouden.
Ze hebben vaak een grote woordenschat.
Ze kunnen erg originele ideeën hebben.
Ze hebben een sterk visueel geheugen.
Ze zijn toegewijd en volhardend.

Communicatie

In de communicatie met kinderen met Asperger kunnen gauw problemen of misverstanden ontstaan. Enkele tips voor de leerkracht:

Zorg ervoor dat er zo min mogelijk achtergrondgeluid is als je tegen de leerling praat. Jouw stem moet het belangrijkste geluid zijn.
Geef duidelijke, ondubbelzinnige opdrachten.
Stop na elke zin even, zodat je tijd geeft om de informatie te verwerken.
Geef niet teveel informatie of aanwijzingen tegelijk.
Herhaal instructies.
Controleer altijd of de opdracht begrepen is.
Vermijdt sarcasme.
Leg beeldspraak en stijlfiguren uit.
Zeg alleen ‘wil je?’ of ‘kun je?’ als er echt een keuze is. Dus niet: ‘Wil je de deur even dichtdoen?’ Maar: ‘Doe de deur maar achter je dicht.’
Bedwing je eigen emoties.
Kies je strijdpunten zorgvuldig.

Algemene strategieën in de klas

Er zijn algemene strategieën, die voor de meeste kinderen goed zijn. Sommigen zijn eenvoudig toe te passen, anderen vragen wat meer werk. Enkele voorbeelden:

Maak alles visueel, want veel kinderen met het syndroom van Asperger zijn beelddenkers.
Waarschuw als er veranderingen in het programma zijn.
Maak lijstjes en schema’s, en gebruik kleurcodes.
Help het kind bij het bedenken van een manier zijn spullen te organiseren.
Schrijf met de klas sociale regels op en hang ze op een zichtbare plaats. Kinderen met Asperger hebben vaak moeite met ongeschreven sociale regels.
Gebruik coöperatieve werkvormen, zodat je mogelijkheden schept voor gecontroleerde interactie. Vooral de vorm denken-delen-uitwisselen is erg geschikt, want dan krijgt de leerling meer denktijd en de mogelijkheid om eerst met een ander te overleggen voordat hij aan de klas presenteert.
Maak gebruik van de sterke kanten van de leerling.

Individuele strategieën

Ieder kind is uniek. Sommige strategieën werken wel bij de ene leerling met Asperger, terwijl een ander er geen baat bij heeft. Kies strategieën waarvan je denkt dat die zullen werken en probeer ze uit. Enkele voorbeelden:

Laat het kind iets eerder naar de klas komen, als dat gedesorganiseerd gedrag kan voorkomen.
Maak gebruik van de persoonlijke interesses van de leerling.
Als het kind moeite heeft met schrijven, biedt dan de mogelijkheid om op een andere manier aantekeningen te maken. Bijvoorbeeld op de computer. Of geef een kopie.
Zorg voor een veilige plaats, waar de leerling even tot zichzelf kan komen en zijn emoties onder controle kan krijgen. Dit kan de leeshoek zijn, of een ruimte buiten de klas. In dat laatste geval moet er wel toezicht zijn.
Leer methodes voor boosheidscontrole. Enkele voorbeelden: stop-denk-doe, diep ademhalen of tot tien tellen.
Geef het kind een stressballetje, zodat de leerling de spanning kan wegknijpen.
Zorg voor korte lijntjes tussen school en thuis.

Helpen met leren

Soms komt een leerling met het syndroom van Asperger niet tot leren. Hoe komt dat? De oorzaak is vaak niet duidelijk. Daarom is het goed om jezelf als leerkracht de volgende vragen te stellen:

Weet hij hoe hij de opdracht moet uitvoeren?
Zijn jouw aanwijzingen duidelijk genoeg?
Heeft hij moeite met vooruitdenken?
Ziet hij het nut van de opdracht in?
Vind hij het lastig om te kiezen?
Is hij verlamt door faalangst?
Vind hij het moeilijk om zijn gedachten op papier te zetten?

Sociale verhalen

Het aanleren van sociale vaardigheden kan goed aan de hand van sociale verhalen. Sociale verhalen zijn effectief hulpmiddel die helpen om een sociale situatie te begrijpen. Deze verhalen bestaan uit vier soorten zinnen:

Beschrijvend. Deze zinnen vertellen over wie het gaat, wat die persoon doet en waar hij is.
Perspectief. Deze zinnen leggen de reacties en gevoelens van andere betrokkenen uit.
Sturend. Deze zinnen maken duidelijk wat het kind in zo’n geval moet zeggen of doen.
Controle. Deze zinnen geven een hulpmiddel (voorbeeld), zodat het kind zich kan herinneren wat het moet doen of zeggen.

In het boek Omgaan met Asperger in de klas staan nog veel meer tips. Bijvoorbeeld over het maken van huiswerk, het spelen in de pauze en het omgaan met stress bij de leerlingen met Asperger. De meeste tips zijn eenvoudig toe te passen.